Vísir - 15.06.1971, Blaðsíða 7

Vísir - 15.06.1971, Blaðsíða 7
V í SIR. Þriðjudagur 1S. júní 1971. formi ^ hvítasunnu lauk fyxsta reglulega leikári sjónvarps- ins. Postulín Odds Björnssonar var átfcunda innlenda leikverkið sem gagngert var sett upp trl sjónvarpsf 1 utnings í vetur, og hafa þá innlendir sjónvarpsleik ir verið fluttir mánaðarlega vetr artengt. Sjónvarpið hefúr auð- vitað aðgang aö margvíslegu er- tendu leikhstarefni og flytur sitthvað markvert af því tagi: t.aan. hef ég haft fjarska gaman af brezka leikritaflokknum um sj6 dauðasyndir í vetur og vor, en af mikilsháttar sviösverkum í sján.varpsfiutningi er skemmst að minnast Viiliandarinnar eftir Ifesen á páskunum. Ef tfl vill mætti þó óska eftir meiru af svo góðu, vikuiegum vönduðum sjón varpsleik eða sjónvarpsgerð svi'ðsverks, auk framhaldsfl'okka og kvikmvnda. KvikmyndavaS sjónvarpsins er reyndar upp og ofan og sumar myndir hreint ekki frambærilegar, svo sem öm urleg áröðursmynd úr stríðirru fyrri iaugardag. Væri það ann ars hugsanlegt að viðlika þýzk striðsframieiðsla væri tekin tii sýningar í sjónvarpi meir en ald arfjórðungi frá stríðsiokum? Hinum erlendu efnisföngum sjónvarps er það að ein- hverju leyti að þakka ef sjón- varpið á eftir að stuðla að inn- lendri leikritun sér í iagi fyrir sjónvarp í meira mæii en útvarp Sð hefur gert á sínu sviði á um Kðnrun áratugum. Augljóslega verður það undantekning að sfönvarpi?. færist í fang eigin Hppfærslu á eriendum viöfangs- efnum, sjórwarps- eða sviösverk uni sem fáanieg eru í frumgerö sirmi eða öðrum mikilsháttar út gáfam. Innlend leiklist er hins vegar og verður ómissandi þátt ur sjönvarpsefnis. En af þessari aðstöðu leiðir augljósa þörf sjónvarpsins fyrir frumsamið leikefni af ýmsu tagi trl sinna nota, sjónvarpsleikjum og sér- stakri sjónvarpsgerð annars kon ar og eldra efnis. Hér er ekki ætlunin að end- urtaka eftir dúk og disk eða fitja upp á nýjum umsögnum um hina innlendu sjónvarpsleiki í vetur. En freista má að líta yfir leikárið í heild og sjá hvað á- unnizt hefur: fáu eða engu sjón varpsefni mun í vetur hafa ver ið tekið með meiri eftirvæntingu og á'huga fyrirfram en nýjum ís- lenzkum ieikritum. Samt held ég að engum sé gert rangt til þó sagt sé að fyrstu sjónvarpsleikjum vetrarins, Skeggjuðum engli Magnús- ar Jónssonar. Viðkomustað Sveins Einarssonar, hafi i grund vaWaratriðum mistekizt sín tii- æblun. Hver sú ætlun var er reyndar ekki gott að greina í falli Magnúsar Jónssonar, en i Viðkomustaö virtist Sveinn Ein arsson sækjast eftir einhvers konar ljóðrænni tilfinningalýs- ingu, myndrænum skáWskap sem aldrei auðnaðist að láta til fu'Ms í ljós. Við þessu er svo EFTIR ÓLAF JÓNSSON sem ekkert aö segja, fátt er eSlifegra en mistök við upphaf starfs á nýjum vettvangi. Og víst bar sitthvað áhugavert fyrir sjónir í báðum þessum verkum: draumþátturinn í Skeggjuðum engli, viðleitni Viðkomustaðar til nýstárlegrar landslagslýsingar . . Dánarminning eftir Bjarna Benediktsson frá Hofteigi, fhitt i apríl leikstjóri Klemenz Jónsson varð allténd skemmtilegri leikur meiri dægrastytting en fvrr- nefndu leikritin. En þar var miklu síður um neinn nývinn- ing að tefla. Dánarminning" er samin fyrir útvarp í upphafi og í sjónvarpsgerð leiksins vár ékki annað reynt en búa hann til flutnings fyrir sjónum áhorfenda ekki freistað neinnar nýrrar eða nýstárlegrar úrvinnslu efnisins. Dánarminning er viðfelldinn ganianieikur. En það held ég að ýmsir aðrir leikþættir Bjarna frá Hofteigi, si-ðferðislegar og pöli- tfskar ádeilur hans. séu í raun- inni áhugavænlegri til sjónvarþs — hráefni djarflegrar mynd- rænnar úrvinnslu. JFjvi' miður sá ég ekki Galdra- Loft, sjónvarpsgerð Sveins Einarssonar, með Pétur Einars- son í aðalhlutverki, sem flutt var á annan í jólum, en mikið hefur verið látið af þessari sýningu. — Pótt það kunni að vera kostn aðarsamt finnst manni revndar að sjónvarpið gæti komið til mót-s við áhugasama áhorfendur með því að endurtaka að minnsta lcosti þau sjónvarpsleik rit sem bezt þykja ta-kast — þau glata engan veginn giidi sínu fyrir seinni tímarm fyrir það. En stefna sjónvarpsins mun vera að endurtaka ekki innlendu leikritin fyrr en að alllöngum tíma, ári eða meir liðnu frá fyrsta flutningi. Með Galdra-Lofti var eitt af örfáum isienzkum leikritum sem með sanni geta kallazt klassisk verk flutt í sjónvarpið. Önour til naun f svipuöum dúr var sjón- varpsgerð Kristrúnar i Hamra- vák eftir Guðmund Hagalín und- ir stjórn Baldvins Halidórssonar — sem ég hygg að einkum hafi verið áhugaverð fyrir það sem ekki tókst þar. „Þjóðleg" íslenzk viðfangsefni af þessu tagi þurfa við sérstaks leikmáta og raunar er til, hjá eldri kynslóð leikara, viss leikhefð hinna innlendu við fangsefna, einkum ættuð af svið inu í Iðnó. En glöggt er af sýning um leikhúsanna undanfarin ár að yngri kynslóð ieikara hefur ekki frekar en von er tök á þess um leikstii — án þess þó að mót azt hafi í meðförunum ný, sjálfstæð aðferð að efninu. Sag- an af Kristrúnu í Hamravík, sem öill að kalla gerist i baöstofu kytru kerlingar, virðist þeg- ar þess vegna ekki haganleg til sjónvarpsgerðar, ailra sízt þeg ar sögunni er fylgt jafnnákvæm lega og hér varð raunin. í sjón- varpinu virtist aMmikil rækt lögð við „rétta“ sögulega eða þjóðfræðilega umgerö leiksins. En leikurinn brást, nýskap- andi leikmúti, frúrtVieg m'vhidræn aðferð, sem dugað hefði til að leysa söguefnið úr læðingi í nýju formi. Jón Sigurbjömsson var í rauninni einn um það að persónugera sitt hiutverk að hefðbundnum og þjóðiegum hætti. Jgftirtektarvert er hve mikið hefur kveðið að leikkonum í sjónv. i vetur: mörg minnis- stæöustu hlutverk leikársins eru lrvenhlutverk. I Viðkomustað kom ung og álitleg leikkona fyr ir sjónir, Jóhanna Axelsdóttir, hutverk Brynju Benediktsdóttur í Baráttusæti Agnars Þórðarson ar var án efa með hennar mark- verðustu verkum til þessa. í Postulíni kom fram kornung efni leg leikkona, Lilja Þórisdóttir, í sínu allrafyrsta hlutverki, og >óra Friðriksdóttir bætti fjarska IViIbirilIl 1 JrzaiUI ctv IK. 1U«JI IldgdllU Hvað er í blýhólknuni? eftir Svövu Jakobsdóttur: Bríet Héð insdóttir. hagiega gerðu hlutverki við sín minnisverðu verk á sviði í vetur, Sigríður Hagaiín lék Kristrúnu í Hamravik. Og Bríet Héðinsdóttir bar uppj Hvað er V blýhólknum? eftir Svövu Jakobsdóttur f sión varpinu eins og áður á sviði. Hvað er í blýhólknum? er líkast tii það leikritið sem mesta eftirtekt vakti í sjónvarpi í vet ur,. en- vera fná aó aðrir áhorf- enduf hafi notið þess betur en þeir sem sáu leikinn i Lindar- bæ. Leikurinn virtist fluttur af sviði í sjónvarp með eins vægi- legum, takmörkuöum breyting um og unnt var — en eiginleg sjónvarpsgerð hans hefði að mínu viti þurft við meiri sam- þjöppunar, gagngerari úr- vinnslu efnisins, Sýning sjón- varpsins, ieikstjóri María Kristj ánsdóttir, varö óneitaniega næsta langdregin og þunglama- leg með köfflum, leikurinn minni skemmtunarleikur í sjónvarpi en á sviðinu. En vel má það vera að málflutningur leiksins, hrein og bein röksemdafærs'a höfund arins hafi komizt enn betur tf! skila f sjónvarpi en á sviöinu, kannski í og með af þeesum á- stæðum. Sú eftirtekt sem lei'kur inn vakti bendir allténd í þá átt ina. Og sjálfsagt er framboö Svövu Jakobsdóttur til alþingis nú í vor að þakka, eða kenna, henn ar sfðustu skáldritum. Blýhófkn um og skáldsögunni Leigjandan um. Ekki efa ég að Svava verð ur sínum flokki þarfur liðsauki, líkleg til að tala máíi félagslegs jafnréttis, mannréttinda fremur en kvenréttinda, með þeim hætti að eftir sé takandi og eftir þvi tekið. En um þjóðféiavsiep efni er sannarlega unnt að fjalla með öðrum hætti og annarstað ar en í flokki eða á þingi þa<5 hef ur Svava siálf sýnt í sfnum síð- ustu verkum. Hvernig samrým- ast frumleg ritstörf a'f því tagi veniubundinni þátttöku í stióm máium með sfnum veniúlega flokkareglin<?i — eða eiga stiórn rn't'Wst'örfin ef til v<ll að koma i stað skáldskaparverka? Slík skipti þvkja mér þá lýsa ein- kennilegri vantrú á hókmennt- unum, einmitt þegar Svava Jakobsdóttir virtist komin að sinu fyrsta stóra skáidriti. TTm stjórnmál var fjallað í ööru leikriti í sjónvarpinu í vetur, Baráttusætinu eftir Agnar Póröarson, leikstjóri Gisii Al- freðsson. Það viðfang var raunar ekki nema að nafninu til — og hitt verra að leikurinn gerði það aldrei upp við sig hvort hann vildj vera raunsæisieg og alvöru gefin samtíðarlýsing eða krass- andi reyfari rétt og slétt. Á þeim hikandi miilivegi sem höf- undur fór var fleira ofsagt en vansagt í mynd og máli, hinn á- herzluþungi leikstíM itrekaði aMa tíð tómahljóðið í orðræðum og mannlýsingum Ieiksins. Það sem vel var um Baráttu sætið fölst i myndrænni frá- sögn al'lt aö því ápennandi at- burðarásar, drögum að raun- hæfri reykvískri umbverfislýs- ingu — þeim skrefum sem stig in voru dræmt og hikandi í átt til afdráttarlausrar afþreyingar- og spennusögu. En það er auö- vitaö fyrsta markmið inniendra sjónvarpsleikja aö móta sér frá sagnaraðferðir í mynd, ná valdi á nýjum tjáningarhætti, öháð- um formi annars konar verka, hvort heldur er leiksviðsverkum eða skáldsögum eöa öörum fyr irmyndum. Það er sjáifsagt ekki sanngjarnt að bera innlendar frumraunir á þessu sviði saman við hina beztu erlendu sjónvarps leiki sem hér eru sýndir, en það stingur einatt í augun hve fjarri menn sýnast því, þegar lakast .lætur, að gera sér grein fyrir sér eðli sjðnvarps-frásagnar — og þessi aðfinnsla á reyndar ekki síöur við margt annað efni en sjónvarpsieikina. Postulín Odds Björnssonar, sem Gísli Alfreðs- son stjórnaði éinnig, var í marga staöi mjög ánægjulegt verk, ná skylt ýmsu sem Oddur hefur bezt gert: leikur að föstum ,,klisjum“ máis og hugsunar- venja. En bezt var að það virt- ist óhugsandi í ööru formi en sjónvarpsins: þar var í rauninni verið að kanna getu og rnögu- leika tækisins til eigin nota, án uppgerðar og sýndartilburða. — Og þess vegna varö pevsi græsktilausi gamanleikur líklega bezti sjónvarpsleikur vetrarins. cTVÍenningarmál í leit að 4

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.