Vísir - 22.12.1971, Síða 8

VISIR . Mfðvikudagur 22. desember 1971,
vism
UtgefancH
'ramkvæmdastjóri
Ritstjórí
Prfittastjóri
Ritstjómarfulltrúi
Auglýsingastjóri
Auglýsingar
Afgi - -la
Ritstjóra
iácriftargjald kr.
lausasölu kr. 12
‘rentsmiðja Visis
: KeyKjaprem hf.
: Sveinn R. Eyjólfsson
: Jónas Kristjánsson
: Jón Birgir''Pétursson
: Valdimar H. Jóhannesson
: Skúli G. Jóhannesson
: Bröttugötu 3b. Simar 15610. 11660
: Bröttugötu 3b. S£mi 11660
: Laugavegi 178. Simi 11660 (5 Mnur)
195 ð mánuði innanlands
,00 eintakið.
— Edda hf.
Óvissa um ónæmi
jslendingar era ýmsu vanir í efnahagsmalum sínum
'rá mörgum síðustu áratugum. Dýrtíð og verðbólga
íafa gengið í bylgjum yfir þjóðfélagið og gengislækk-
mir orðið á nokkurra ára fresti. Stundum hafa stjóm-
/öld magnað vandann með óviturlegum skyndi- og
íeyðaraðgerðum, einkum þó með höftum og ofstjóm
tf ýmsu tagi.
Allt þetta höfum við lifað af og oft búið við ágætan
íagvöxt á milli hrinanna. Atvinnulíf okkar virðist
imám saman hafa öðlazt dýrmæta reynslu í að þola
ívaða óáran og opinberar aðgerðir, sem vera skal.
>ótt efnahagslífið virðist hvað eftir annað vera á
íverfanda hveli, hefur atvinnulífið alltaf risið aftur
ir öskustónni og öðlazt þrótt til að færa þjóðinni
>etri lífskjör.
Viö ættum því að geta vonað, að svo fari einnig í
>etta sinn, þótt vandamálin streymi að með óvenju-
ega hröðum og ógnvekjandi hætti. Fjárlög hafa oft
íiækkað mjög milli ára, þótt þau hafi raunar ekki áður
íækkað um 50% eins óg nú er raunin. Skattar hafa
oft hækkað milli ára, þótt ekki hafi verið í jafnmiklum
næli og virðist ætla að verða í þetta sinn. Oft hefur
jjjóðin staðið andspænis nýrri verðbólguhrinu eins og
«iú, þótt sjaldan hafi hún verið eins uggvænleg og nú.
Og gengislækkun sú, sem smám saman hefur verið að
gerast í haust og nú síðustu dagana, er engin nýjung
í þjóðlífinu.
Ástandið er með alvarlegasta móti. Menn spyrja
því, hvort atvinnulífið sé orðið nægilega ónæmt til
ið þola þessa nýjustu og verstu hrinu. Ekki væri frá-
eitt að svara þessu játandi, ef ekki kæmi tvennt til,
>em varpar skugga á bjartsýnina.
I fyrsta lagi virðist hlutdeild ríkisbúsins af þjöðar-
búinu Vw/w: kast lir rú-r.!ega fímmtur.gi í um þþ*
>il þriðjung. Hinguð 'fur v^.i.„«lgun séð um, ao
lækkanir á fjárlögum ríkisins hafa ekki leitt til þess
ið ríkið taki til sín stærri sneið af þjóðarkökunni.
í öðru lagi er verið að setja á stofn skömmtunar-
stofu undir nafninu Framkvæmdastofnun, sem á að
verða enn voldugra ríkisbákn en Fjárhagsráð var á
línum tíma. Þessari stofnun er ætlað að raða verkefn-
um atvinnulífsins í forgangsröð eins og tíðkast í aust-
rænu hagskipulagi. Hún er fyrsta stóra skrefið í átt
til ríkisrekstrar atvinnulífsins.
Þetta tvennt bendir til þess, að ríkisvaldið ætli sér
nú stærri hlut en áður hefur verið. Það bendir til þess,
að stefnt sé að því að nota ringulreiðina, sem fyrir-
sjáanleg er á næsta ári í efnahagsmálunum, til að
gera veigamiklar kerfisbreytingar í atvinnulífinu og
íOTia því alveg undir hatt ríkisvaldsins.
Reynslan um allan heim sýnir, að slfkt mundi deyf a
mjög innri kraft atvinnulífsins. Þess vegna eru vanda-
málín óveniu hættuleg í þetta sinn.
að slaka á böaéumm
Titó getur ekki kveðið niður þjóðernis-
hreyiinguna i Króatiu
Vaxandi þjóöernishreyfing
Króata í Júgóslavíu stofnar í
hættu einingu rikisins og veldi
kommúnistafiokksins. Tító hef-
ur beitt hörðu til aö kveöa
þjóðemissinna niður. Forystu-
menn kommúnista í Króatíu
fengu ekki við neitt ráðið. Þeir
treystu sér ekki til að ganga
miQi bols og höfuðs fi stúdent-
um og öðntm þeim, sem vilja
auka sjálfsforræði landshlutans.
Tító tók það ráð að reka for-
ystumenn flokksdeildarinnar í
Króatiu. En með þvi hefur hann
ekki unnið neinn endanlegan
sigur
Júgóslavía sundurleit
ríkisheild
Vandamál Títós eru ekkert
einsdæmi í ríkjum kommúnista.
Kommúnistaflokkar vilja eðli-
lega hafa sem mest vald í hönd-
um miðstjórnar, og verulegt
sjálfsforræði einstakra fylkja
innan ríkisheildarinnar, til dæm-
is á borð viö það, sem er í
Vestur-Þýzkalandi eða Banda-
rtkjunum, vær; næsta óhugsandi
í kommúnistaríki. Tij dæmis í
SovétrTkjunum sem eiga í orði
að vera ríkjasamband_ hefur
raunverulegt vald einstakra rik-
ishluta aldrei verið teljandi.
Sama máli gegnir um Júgó-
slavíu.
.. Þess vegna eiga kommúnista-..
flokkarnir mjög erfitt með aö
leysa vandamál eins og þau,
sem skapast vegna krafna þjóð-
ernissinna í Króattu. Hafa verð-
ur í huga, að ríkiö Júgóslavla er
frá upphafi mjög sundurleitt.
Tiltölulega skammt er slðan
þarna voru mörg ríki Enn lær-
iimimiii
a®
l
li
!

Umsjón: Haukur Helgason
um við í skólum um þau riki og
hve mikilvæg þau voru í fyrri
heimsstyrjöldinni, þótt iítil
væru. Titö varð töluverð ,.bjóð“-
hetja vegna baráttu hans við
nasista. Hann var foringi skæru
liðasveita og i stríðsiok tókst
honum að fylkja þeim flesti:m
andir sitt merki Þá byrjaði bar-
átta hans viö Stalín, cg „tító-
isminn“ fæddist. kommúnismi,
sem ekki laut boði og banni
Moskvumanna, en þá braut hafa
fjölmargir kommúnistar geneiö
síðan. Júgóslavar að svo mikiu
leytj sem það orð hefur merk-
ingu, höfðu öðrum hnöppum °ö
hneppa en aö kýta hver viö
annan,
Verkfall stúdenta
En i títóismanum fólst meira
en óhlýðni viö valdboð frá
Moskvu Tító leyföi meira lýð-
frelsi en aörir valdhafar komm-
únistartkja. Hann jók sjfilfs-
stjórn fyrirtækja og landshluta,
dreifði valdi miöstjómar. Eins
og oft vill verða um einræöis-
stjórnir, reyndist þaö hættulegt
einveldinu að slaka á böndun-
um Almenningur undir einræð-
isstjóm krefst meir; lýðræðis-
réttinda. þegar hann finnur af
þeim bragöiö. Um leiö og harö-
ar stúdenta og aðrir þjóðernis-
sinnar voru settir bak viö lás.
Samtök fasista erlendis
Reiðj Títós er því meiri. sem
margir Króatar, sem hafa flúið
til Vesturlanda, eru félagar í
samtökum, sem oft eru kennd
við fasisma. Samtökin eru
gömul að uppruna og þau hafa
undanfama mánuði framið
hermdarverk á Vesturlöndum,
Aukiö lýðfrelsi títóismans skapar vandamál. Tító beitir þvi
bolabrögöum.
stjörninni iinnir, koma fram á
sjónarsviðið foringjar úr röðum
fólksins, sem ella hefðu verið
fjarlægöir fljótt eða ekki þorað
að bera fram kröfur en tekst
nú að koma skoðunum sínum á
framfæri og afla þeim fylgis.
Tító er nú að komast að því,
aö þetta er hættulegt veldi
hans. Kommúnistaforingjar í
Króatíu leyfðu „blómunum að
spretta“ Þjóöernissinnum þar
óx fisku.r um hrygg. S.ú barátta
náði hámarki með verkfalli
•stúdenta í Zagreb höfuöstað
Króatíu. Þegar kommúnistafor-
ingjar þar reyndust linir gagn-
vart, þessarj ógn, rak Tító þá
úr stöðunum og skipaöi hollari
menn í staðinn. Slðan hófst
handtökulota og margir foringj-
jafnvel í Sviþjóð, á júgóslav-
neskum sendifulltrúum og öðr-
um stuðningsmönnum Títós.
Þessi samtök hafa gert Tító lífið
leitt meö ýmsum öðrum hætti,
til dæmis átt mikinn þátt í mót-
mælum I Bandaríkjunum, þegar
Tító heimsótti Nixon fyrir
skömmu
Tító bendlar þjóðernissinnana
í Króatíu viö þennan félagsskap,
en það er vafalaust rangt.
Harkan í viðskiptum við þjóö-
emissinna mun varla verða til
annars en að fresta vandamál-
inu um skamma hrið. Þjóðernis-
hreyfingin hefur náð að festa
rætur, sem eru dýpri en svo,
að henni verö; eytt meö hand-
tökum og refsidómum yfir ein-
stökum foringjum hennar
Tító er nú elskulegri við sovétleiðtogana en áSur var. Hérna
era þeir Bresnjev að kyssast.