Vísir - 21.12.1972, Blaðsíða 6

6
Fimmtudagur 21. desember 1972
vísm
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fróttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritsíjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14. Simi 86611 (7 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuði innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakið.
Blaðaprent hf.
Högum seglum eftir meðbyr
Sigur íslendinga i atkvæðagreiðslunni á Alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna var enn ein-
dregnari en sigurinn i efnahagsnefnd samtak-
anna. Ekkert riki Sameinuðu þjóðanna greiddi
atkvæði gegn tillögu íslendinga um yfirráðarétt
auðlinda. Og rikin, er studdu tillöguna, reyndust
ekki vera færri en 102. í þetta sinn bættust i okkar
hóp riki eins og Kanada, Ástralia, Nýja-Sjáland
Spánn.
Einn af helztu þáttum tillögunnar er. sá, að
strandriki er talið hafa yfirráðarétt yfir hafinu
fyrir ofan landgrunn þess. í nefndinni var gerð
atlaga að þessum þætti tillögunnar, en hún mis-
tókst hrapallega. Engin slik breytingartillaga
kom fram á allsherjarþinginu sjálfu. Hins vegar
var gerð tilraun til að fá þingið til að visa málinu
til hafréttarráðstefnunnar, en sú tillaga var felld.
Mikilvægi þessa sigurs verður seint metið til
fulls. Sameinuðu þjóðirnar hafa sem heild lýst
yfir eindregnum vilja sinum og það án nokkurs
mótatkvæðis. Hafréttarráðstefnan getur þvi
strax i upphafi byggt á forsendu þessarar vilja-
yfirlýsingar og þarf ekki að eyða tima i deilur og
samninga um yfirráðarétt strandrikja yfir haf-
svæðum landgrunnsins. Ekki er siður mikilvægt,
að alþjóðadómstóllinn i Haag neyðist óhjákvæmi-
lega til að láta þessa eindrengu viljayfirlýsingu
verða sér til leiðbeiningar, þegar hann tekur
þorskastriðið til meðferðar.
Vígstaða okkar er orðin svo sterk, að rikis-
stjórnin ætti að snúa við blaðinu gagnvart
alþjóðadómstólnum. Nú er vissulega kominn timi
til að fara að verja og sækja málstað okkar á
þeim vettvangi. Það var alltaf óskynsamlegt að
hunza dómstólinn, en nú er það orðin hrein firra.
Vígstaða okkar er ennfremur orðin svo sterk,
að við getum dregið úr áherzlunni á sérstakt sarn-
komulag við andstæðinga okkar i þorskastriðinu,
Bretland og Vestur-Þýzkaland. Þessi riki hafa
sýnt einstaka stirfni i viðræðunum um þetta
deilumál, svo að þær eru nú i hálfgerðu strandi.
Við skulum nú leyfa þessum tveimur rikjum að
hafa frumkvæði að frekari viðræðum. Við skulum
gæta þess um leið að gefa ekki eftir umfram það,
sem þegar hefur verið gert.
Rikisstjórnin á nú að fylgja sigrinum eftir með
þvi að breyta um starfsaðferðir. Hún á að hefja
málflutning fyrir alþjóðadómstólnum. Hún á að
gera hinn sérstaka rétt strandrikis til auðæfa
sjávarins á landgrunnssvæðinu að höfuðumræðu-
efni sinu á alþjóðlegum vettvangi og vikja meira
til hliðar umtali um 50 milurnar sem slikar. Og
hún á að fá öflugt kynningarfyrirtæki til að hamla
gegn þeim áróðri, sem Markpress stundar með
góðum árangri á vegum brezkra togaraeigenda.
Slik aðstoð hefur boðizt islenzkum stjórnvöldum.
Eftir sigurinn/á allsherjarþinginu er vigstaðan
önnur og miklu betri en áður. Við eigum að haga
seglum okkar eftir hinum nýja meðbyr.
Nixon er samur við sig
Nixon Bandarikjaforseti hefur nú byrjað einn
mesta lofthernað mannkynssögunnar i Indókina
eftir að hafa rækilega villt um fyrir bandariskum
kjósendum i forsetakosningunum i nóvember.
Enn einu sinni hefur hann sýnt, að hann er litils
trausts verður. Hörmulegt er, að hann skuli ekki
láta strax af þessum loftárásum, sem eru glæpur
gegn mannkyninu.
Mao tekur „gamlan fjandmann”, forseta hinna „heimsvaldasinnuftu” Bandarikjanna, Nixon, i
sátt. — Mao hcidur upp á 79 ára afmæli sitt eftir jólin.
Mao formaður 79 ára
en ekki af baki dottinn
Annan i jólum veröur heims-
ins, el/.ti, frægasti og dularfyllsti
hyllingarmaöur, Kinverjinn Mao
Tse-Tung 79 ára gamall, segir i
skeyti frá John Rodcrick hjá
frcttastofu AP i gær.
Pað kann að vera af» gigtin sé
farin aö hrjá hann, og aö hann
geti ekki lengur lagt sér til munns
kryddaöa rétti heimahéraðs sins,
llunan, en af öllum fréttum að
dæma er hann við ótrúlega góða
hcilsu bæði likamlega og andiega.
Þegar hann fellur frá — sem
hlýtur að verða einhvern daginn
— verður það Gróu á Leiti mikið
áfall. Allt frá þvi 1920 hefur varla
liðið svo ár, að það hafi ekki kom-
ið upp kvittur um, að Mao för-
maður væri látinn eða fallinn frá.
En sem stendur er hann, að
minnsta kosti á pappirunum,
valdámesti maður 720 milljón
manna þjóðar, og formaður
stærsta kommúnistaflokks
heims, sem telur 20 milljón
félaga.
Og á árum menningar-
byltingarinnar 1966-69, sem hann
hratt af stað til að hreinsa þjóðina
af vaxandi tilhneigingu til borg-
(( aralegs lýðræðis og kapitalisma
— var Mao formaður nánast hálf-
guð. Litla „Rauða kverið” hans
var i hvers manns vasa og á allra
vörum. Risavaxin málverk, stytt-
ur og ljósmyndir gnæfðu yfir háa
(( sem lága á milljón stöðum i rik-
inu. Honum var lýst sem dýrlegu
mikilmenni, gersamlega
óskeikulum.
En þeir dagar eru sem óðast að
liða hjá, mest fyrir tilstilli Maos
sjálfs, eftir þvi sem sagt er. Og
þeir, sem leið hafa átt um Kina á
þessu ári, segjast sjá miklu minni
og færri merki Mao-dýrkunar,
helduren i fyrra. Jafn hversdags-
legir hlutir og almanök fyrir árið
'73 bera vitni breyttum timum,
skreyttað þessu sinni myndum af
verksmiðjum og landslagi, i stað
andlitsmynda af Mao eða til-
vitnana úr Rauða kverinu.
Á þeim aldri sem flestir eru
farnir að halda sig við hæginda-
stólinn fyrir framan arininn,
heldur Mao sig enn við efnið. Að
visu hefur dregið ögn úr mesta
byltingarákafanum. Hann hefur
látið litið að sér kveða, eftir
stórátakið i menningarbylting-
unni þegar hann skákaði mönn-
um fram og aftur eins og á tafl-
borði, æsti upp kinverska
milljónasæginn og setti leikregl-
urnar fyrir það háskatafl, sem
siðan hefur verið teflt i Kina.
Og nú orðið lætur hann hinn 75
ára forsætisráðherra, Cou En-
Lai, vinna hin daglegu störf.
Chou, ávallt jafn staðfastur og
eljusamur, þrátt fyrir gifurlegán
félags- og stjórnmálaeril. er það
sem i viðskiptalifi væri kallað
framkvæmdastjóri, meðan Mao
er stjórnarformaður fyrirtækis-
(( ins. Til Maos er leitað við
hátiðleg tækifæri, eða þegar
vandasamar ákvarðanir biða-
framundan.
Þótt Mao léti ekki sjá sig við 1.
mai-hátiðahöldin eða á október-
afmælinu á þessu ári, þá gaf hann
tilveru sina rækilega til kynna,
þegar Kina heimsóttu ýmsir
stórhöfðingjar, eins og Nixon for-
seti, Tanaka, forsætisráðherra
Japan, Sri Lanka, forsætisráð-
herra Bandaranaika, Bhutto, for-
seti Pakistana o.fl.
Klæddur grárri treyju tók hann
á móti þeim með breiðu brosi og
ljósmyndir, sem birtust af honum
þannig við hlið gesta hans i „Dag-
blaði alþýðunnar” i Peking, settu
svo innsiglið á velþóknun rikisins
á þgssum vináttuvott.
Bóndasonur, sem lærði til kenn-
ara og hefur siðan litið á sjálfan
sig sem slikan, þá er Mao
menntamaöur, sem hefur tekið
sér stjórnmálaframann fyrir lifs-
förunaut. Gæddur næmri tilfinn-
ingu fyrir sögunni, sem hann
tamdi sér á yngri árum við lestur
sigildra kinverskra bókmennta,
þá hefur hann ævinlega stefnt
að bændaveldi.
Ifann hefur séð Kina eins og
það er — landbúnaðarþjóðfélag,
þar sem bóndinn fer með lykil-
hlutverkið, en ekki verkamaður-
inn. Þar hefur hann greint á við
miiiimii
Umsjón:
Guðmundur Pétursson
kenmngar Marx, eins og Moskva
túlkar þær.
Þessi ágreiningur, samfara svo
mjög alvarlegum mistökum i
mótun stjórnarstefnunnar undir
handleiðslu Moskvu á öðrum,
þriðja og fjórða áratug þessarar
aldar, skapaði svo klofning Maos
og Rússa. Það var Mao, sem
stuðlaði að samvinnuslitunum.
„Þessum árum heilaþvottar,
belgings og ringulreiðar var ætl-
að”, segir Mao sjálfur „að
undirbúa jarðveginn fyrir nýjan
byltingarfarveg”.
A sumum sviðum varð árang-
urinn jákvæður. Efnahagurinn
stórvænkaðist, og flokkurinn
stokkaði upp spilin. En mannrétt-
indi voru fótumtroðin. I stað þess
að móta fyrirmyndar Maoistann,
sem var jafnfær um að vinna
landbúnaðar- eða verksmiðju-
störf og að axla byssuna eða
skilja hina marxistisku heimsp.,
þá leiddu þessir sífelldu heila-
þvottar ýmist til þýlyndis hjá
þegnunum eða þá öfugt.. .til
óánægju.
Eftir þvi sem árin liði söxuðust
niður raðir dyggustu fyrir-
myndarfélaga Maos, sem fylgt
höfðu honum alla hans byltingar-
göngu. Friðartimarnir reyndust
þeim örlagarikari en byltingarár-
in.
Einn þeirra fyrstu, sem hvarf
fyrir ætternistapann, var Kao
Kang, æðsti maður Mansjúriu,
sem sagður var hafa fallið fyrir
eigin hendi 1955. Fjórum árum á
eftirhonum settihinn gamli vinur
Maos, Pheng Teh-Huai,
varnarmálaráðherra, sig á móti
þeirri stökkþróun, sem herinn átti
að taka i einni andrá. Hann var
sviptur öllum embættum og stöð-
um og varð núll i rikinu.
Nokkru eftir það hvarf Mao
sjálfur inni i myrkur ónáðar, i
reynd nánast settur af, þótt svo
væri ekki að nafninu til, en að þvi
stóðu raunhyggjumenn flokksins
með Liu Shao-Chi i broddi
fylkingar. Hann tók við forsæti af
Mao.
Mao barðist aftur til valda 1965
og bar eldspýtuna að púðurtunnu
menningarbyltingarinnar. Þegar
hún var hjá liðin, hafði Liu verið
stjakað til hliðar og ýtt i gapa-
stokkinn, og þúsundir gamalla
félaga Maos hurfu i duftið.
Þeir sem sluppu óskrámaðir,
voru þeir, sem álitnir voru holl-
ustan uppmáluð: Lin Piao,
varnarmálaráðherra og yfirlýst-
ur arftaki Maos, Chen Po-Ta,
hinn gamli ritari Maos, og tylft
annarra. Þar á meðal Chiang
Ching, eiginkona Maos og svo
" hinn óbugandi Chou En-Lai.
En þegar 1. okt. 1971 rann upp,
voru Chen og Lin Piao horfnir af
sjónarsviðinu. Seinna viður-
kenndu Mao og Chou, það sem
nánast allir höfðu gizkað á, að
jafnvel elztu og nánustu vinir
geta orðið að óvinum. En hvað
það var, sem gerði Lin að fjand-
manni Maos, hefur enn ekki verið
látið uppi. Opinberlega var þá
látið heita svo, að hann hefði
„fengið sömu fluguna og Cæsar”.
En hvað sem það var, þá galt
hann fyrir með lifi sinu.
Núna, nær áttræður að aldri,
stýrir Mao ráði, sem beðið hefur
mikið afhroð. Hann og Chou
standa einir eftir af hinu alvalda
fimm-manna ráði.Kang Sheng, sá
fimmti i ráðinu, er sjúkur, gamall
og óhæfur orðinn. 25 manna
miðstjórnin er aðeins hálfskipuð
eftir þær hreinsanir, sem fylgdu i
kjölfar samsærisins, er Lin á að
hafa stefnt gegn sinum gamla
foringja. Hinir gömlu félagar úr
byltingunni flestir horfnir, og hin-
ir sem stóðu þá langt að baki
þeim, komnir á fremstu bekki.
En eftir löng ár byltingar, og
hatrammrar baráttu gegn
þessari stefnunni og hinum
einstaklingnum og gegn þjóðum
eins „heimsvaldasinnuðum”
Bandarikjunum, og „hernaðar-
sinnuðu” Japan, þá hefur Mao
öðlast frið loks á elliárum sinum.
Á þessum siðustu tólf mánuðum
hefur þessi öldungur, sem eitt
sinn sagði, að „hatur væri
mikilvægara en ást”, brosað við
sinum gömlu bandarisku og
japönsku fjendum og þrýst hend-
ur þeirra. Hann upplifir tima
friðarhugsjóna, og birtu, sem
hann hefur reyndar sjálfur hjálp-
að við að móta. En hann hefur
ekki alveg snúið baki við þessu
„hatursboðorði”, þviaðenn getur
hann hrósað þvi, að engar sættir
hafa orðið með honum og Rúss-
um.