Vísir - 21.12.1972, Qupperneq 7

7
cTVIenningarmál
Ólafur Jcmsson skrifar um bókmenntir:
Skapari sjólfs sín
Jóhannes \'. Jensen:
LANUIÐ TVNDA
Sverrir Kristjánsson þýddi
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
11172. 142 bls.
Fyrir löngu, einum 25
árum eða þaðan af lengur,
þýddi Sverrir Kristjánsson
sögu Johannesar V. Jensen
um Jökulinn. Sagan kom út
i ,,l i sta m a n n a þi n g i "
Helgafells — og var mesta
og merkasta tilraun til að
koma á framfæri erlendum
skáldmenntum i vönduðum
íslenzkum búningi.
Jökullinn kom út á dönsku árið
1908 og var fyrsta bók i nafn-
toguðu verki höfundarins um leiö
mannkyns aftan úr fyrstu forn-
eskju fram til siðmenningar. Den
lange rejse, Langleiðir eða
Leiðin langa. Þvi var ekki lokið
fyrr en árið 1921. Og sjálfur
upphafsþáttur verksins kom ekki
til fyrr en undir lok þess, 1920.
Lengra liöur þó á milli átaka við
hina islenzku þýðingu verksins
þótt ætla mætti að unnt hefði
verið að koma Leiðinni löngu allri
á islenzku á þeim árum, sem liðin
eru siðán Jökullinn kom út — ef
það hefði þótt brýnt. Hvað um
það: nú er upphafsþáttur
sögunnar, Landið týnda, kominn
út i þýðingu Sverris Kristjáns-
sonar.
,,Þessi sagnabálkur er
sköpunarsaga mannsins i
heiönum stil. Grunntónn skáld-
sögunnar er sá, að maðurinn er
ekki skapaður, heldur er hann
skapari sjálfs sins. Hann verður
maður fyrir eigið atgervi. Hann
fær ekkert að gjöf,” segir Sverrir
Kristjánsson i eftirmála þessarar
litlu bókar. Den lange rejse er
eins konar skáldleg túlkun á
þróunarkenningunni, sköpunar-
sögu mannsins eins og hún horfði
við náttúruvisindum 19du aldar.
Landið týnda segir frá hinum
fyrsta manni, frumþjóð manna
sem er að greinast frá öpunum i
trjánum og öðrum dýrum frum-
skógarins, nær valdi á eldinum og
þar með sinu eigin hugaral'li,
öðlast hinn fyrsta Irumstæða
skilning á stöðu sinni i sköpunar-
verkinu. Þangað má rekja upphaf
allra visinda og verklegrar
menningar, trúarbragða,
skáldskapar og lista. Loga sem
eldinn fann, kom frumþjóðinni til
manns, honum er að lokum
fórnað eldinum, sjálfur verður
hann eldguð, hin fyrsta mannlega
guðsmynd. i lok sögunnar falla
l'yrstu snjókorn til jarðar, leggst
hinn fyrsti jökull á krúnu eld-
fjallsins Gunnungs sem gnæft
hefur yfir. svið sögunnar. Þar
hefst hin fyrsta þolraun mannsins
á jörðinni.
Margt þykir nú sjálfsagt forn-
fálegt og úrelt orðið i náttúru-
fræði og menningarsögu
Johannesar V. Jensen i þessu
verki. Hinu er þar l'yrir ekki að
neita að hinar stórskornu frá-
sagnir hans af lifi hinna fyrstu
manna og heiminum sem þeir
byggja eru svipmiklar og skáld-
lestur einnig vegna hinnar
mergjuðu og hreimmiklu islenzku
þýðingar þeirra. Sjálfum er mér i
barnsminni sagan um Jökulinn.
Af þeirri reynslu trúi' ég þvi
mætavel að einnig Landið týnda
geti reynzt unglingum góð bók og
herdómsrik á marga lund: ekki
aðeins vegna lræða sinna,
sköpunarsögunnar sem þar er
sögð, heldur lyrst og fremst
vegna hinnar skáldlegu upp-
málunar hennar.
l>að er ekki til að vanþakka
þýðingu Sverris Kristjánssonar
né útgálu þessarar bókar ef
Sígildar bækur
á hagstæðu verði
Romain Rolland: Jóhann Kristófer. Allt
verkið, fimm bindi. — Verð ób. kr. 1.650,
ib. kr. 2.250, skb. kr. 3.250.
Maxim Gorki: Barnæska min, Hjá vanda-
lausum, Háskólar minir. — Verð ib. kr.
1.500.
Martin Andersen Nexö: Endurminningar.
Tvö bindi. — Verð ib. kr. 800.
Pástovski: Mannsævi. Fjögur bindi. — Verð
ób. kr. 1.200, ib. kr. 1.440.
Jónas Hallgrimsson: Kvæði og sögur.
Forlátaútgáfa, bundin i alskinn. — Verð
kr. 650.
Grimur Thomsen: Ljóðmæli. Forlátaútgáfa,
bundin i alskinn. — Verð kr. 900.
Benedikt Gröndal: Dægradvöl. — Verð ób.
kr. 350, ib. kr. 500, skb. kr. 750.
Þórbergur Þórðarson: íslenzkur aðall. —
Verð ób. kr. 490, ib. kr. 640, skb. kr. 830.
Ævisaga Árna Þórarinssonar. Tvö bindi. —
Verð ób. kr. 1.220, ib. kr. 1.560, skb. kr.
1.800.
öll ljóð Jóns Helgasonar i tveim • bókum. —
Heildarverð ób. kr. 550, ib. kr. 750.
öll IjóðSnorra Hjartarsonar i tveim bókum.
Heildarverð ób. kr. 620, ib. kr. 720, skb.
kr. 880.
Við sagnabrunninn. Sögur og ævintýri frá
ýmsum löndum. Alan Boucher endur-
sagði. Helgi Hálfdánarson þýddi, Barbara
Árnason gerði myndir. Verð ób. kr. 590, ib.
kr. 740.
Þúsund og ein nótt. Fyrsta bindi. — Verð ib.
kr. 880.
Longus: Dafnis og Klói. Verð ób. kr. 250, ib.
kr. 400.
MÁL OG
MENNING,
Laugavegi 18,
___ Reykjavík.
Bækur Máls-
og menningar
og Heimskringlu
1972
Þórbergur Þórðarson: Frásagnir. — Hinar
styttri frásagnir meistarans i einni bók. —
Verð ób. kr. 650, ib. kr. 850, skb. kr. 1050.
Magnús Stefánsson (örn Arnarson): Bréf
til tveggja vina. — Verð ób. kr. 420, ib. kr.
580.
Jóhannes úr Kötlum: Ljóðasafn I. (Bi, bi og
blaka, Álftirnar kvaka). — Verð ób. kr.
480, ib. kr. 650.
Jóhannes úr Kötlum: Ljóðasafn II. (Ég læt
sem ég sofi, Samt mun ég vaka). — Verð
ób. kr. 480, ib. kr. 650.
Ólafur Jóhann Sigurðsson: Ilreiðrið.
(Skáldsaga). — Verð ób kr. 500, ib. kr. 680.
Vésteinn Lúðviksson: Gunnar og Kjartan,
siðara bindi, (skáldsaga. — Verð ób. kr.
600, ib. kr. 780.
Þorsteinnfrá Hamri: Veðrahjálmur. (Ljóð).
— Verð ób. kr. 440, ib. kr. 580.
Hannes Sigfússon: Norræn ljóð 1939-1969.
Safn nútimaljóða eftir 40 skáld frá Noregi,
Danmörku, Sviþjóð og Finnlandi. — Verð
ób. kr. 800, ib. kr. 1000.
Lazarus Irá Tormes. Sigild spænsk
skemmtisaga frá 16. öld. Guðbergur
Bergsson þýddi og ritaði eftirmála. —
Verð ób. kr. 440, ib. kr. 600.
Albert Mathiez: Franska byltingin, fyrra
bindi. Loftur Guttormsson þýddi. — Verð
ób. kr. 680, ib. kr. 880.
Karl Marx og Friðrik Engels: Kommúnista-
ávarpið. (Pappirskilja). Þýtt og gefið út af
Sverri Kristjánssyni. — Verð kr. 300.
David Horowitz: Kalda striðið. (Pappirs-
kilja). Verð kr. 300.
Myndlist / Matisse. — Verð ób. kr. 140.
Endurprentun:
Romain Rolland: Jóhann Kristófer I-III. —
Verð ób. kr. 330, ib. kr. 450, skb. kr. 650.
í umboðssölu:
Grallarastjarnan (Barnabók). — Verð kr
220.
VERÐIÐ ER TILGREINT ÁN SOLUSKATTS
maöur spyr hvort og hvers vegna
brýnt sé að koma þessari sögu,
eða þá Leiðinni löngu i heild, út á
islenzku. Það má til gamans
minna á annan danskan rit-
hölund, litlu yngri en Johannes
V. Jensen, Albert Dam sem um
áttræðisaldur ruddi sér til rúms á
meðal hinna allra fremstu rit-
höfunda i Danmörku.
„Skilderier" og „Rids" hans i
bókum lrá seinni árum eru eins
og Leiðin langa á sinum tima ,,
sköpunarsaga mannsins” altan
úr öróli alda og fram til nútima.
Og þessar sögur eru fyrst og
Iremst meðal allra merkustu
verka i dönskum samtiðarbók-
menntun. En likast til þarf að
biða þess i mannsaldur eða tvo að
þýðendum og útgefendum vitrist
það að verl sé að þýða Albert
Dam á islenzku.
Kristmann
sendir fró sér
skáldsögu
Það hefur til þessa þótt frétt,
þegar Kristmann Guðmundsson
kveður sér hljóðs. Brosið heitir
nýútkomin bók eftir hinn nýja
heiðursflokksmanrt i listamanna-
stiganum. Skáldsaga þessi gerist
i sjávarþorpi um siðustu aldamót.
Foreldralaus börn búa i kofa á
jarðarskika lorsjárlaus og litiis
megnug. Yfirvöld taka þau i for-
sjá sina og skipta upp heimilinu.
Ekki virðast herrarnir ýkja
kristilega þenkjandi. ,,i þessari
skoruvik voru einnig menn og
konur, sem ekki féllust á skoðanir
valdhafanna og héldu i hönd með
krökkunum, sem brugðust ekki
trausti þeirra”, segir á bókar-
kápu i kynningu á bókinni.
Það var Prentsmiðja Jóns
llelgasonar, sem gaf Brosið út.
Laxness
ritar um
starfsbrœður
llalldór l.axncss liefur skrifað
drjúgum um ýmsa starfsbræður
sina. Greinar hans i þessum
efnisflokki hafa nú verið gefnar út
af Bókaútgáfu menningarsjóðs.
Bókin ber heitið Af skáldum og
skrifar Nóbelsskáldið hér um
Stephan G. Stephansson, Jónas
Hallgrimsson, Tómas Guð-
mundsson, Stefán frá Hvitadal,
Jakob Jóh. Smára, Einar H.
Kvaran, Indriða á Fjalli, Sigurjón
F’riðjónsson, Jón Helgason, Hall-
grim Pétursson, Jóhann Jónsson,
Davið Stefánsson, Sigurð Nordal,
Þórberg Þórðarson, Jón Sveins-
son (Nonna), Halldór Stefánsson,
Gunnar Gunnarsson, Guðmund
Böðvarsson, Stein Steinarr og
Steingrim Thorsteinsson. Bókin
er 209 siður, vel út gefin og prýdd
teiknimyndum af listamönnun-
um.