Vísir - 18.12.1973, Blaðsíða 8

8
Visir. Þriðjudagur 18. desember 1973.
cTVIenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Heim í sveit
Snjólaug Bragadóttir frá Skáida-
læk:
RAÐSKONA ÓSKAST t SVEIT
má hafa með sér.barn
örn og Örlygur 1973. 146 bls.
Reykjavikursögur eru
ný grein á stofni alþýð-
legrar sagnaskemmtun-
ar, segja einatt af ungu
kvenfólki, enda margir
höfundarnir ungar kon-
ur sjálfar, stundum með
raunsæju yfirvarpi en
jafnan rómantiskri
uppistöðu efnisins og til-
finninganna i sögunni.
Fyrsta saga Snjólaugar Braga-
dóttur, sem út kom i fyrra, var af
þessu tagi, sagði frá þremur söll-
um i Reykjavik, frjálsum og full-
veðja nútimastúlkum og sam-
eiginlegri lifsbaráttu þeirra um
eitt skeið æskunnar. Það skrýtna
viö þessa sögu var hve gamal-
dags siðaskoðun og efnisleg
markmið sögunnar i rauninni
voru og hve eindregnum lifsflótta
hún lýsti. Hinar sjálfstæðu
nútímakonur sem sagan lýsti
kepptu allar að þvi að komast
burt, burt, burt frá hversdagsleg-
um lifsháttum og starfi sinu, en
leiöin i burtu lá reyndar heim til
hins „eina rétta” i sæla friðar-
höfn hjónalifs að gömlum og góð-
um sagnasið. Og þangað komast
menn eins og fyrri daginn fyrir
dyggðugt liferni — nema dyggðin
sýndist i þessu falli einkum fólgin
I réttu meðalhófi orða og æðis og
viöhorfa og allrar framkomu þá
ekki sist i skemmtanalifi og um-
gengni við hið heillandi, háska-
lega karlkyn.
1 nýju sögu Snjólaugar beinist
hamingjudraumurinn eins og áð-
ur á burt frá hversdagsleik, en
ekki út i heim i þetta sinn heldur
heim i sveit. Sagan segir frá
önnu, heildsaladóttur i Reykja-
vik, hún er komið á þritugsaldur
en býr heima hjá foreldrum sin-
um, vinnur á skrifstofu föður sins,
hún á fimm ára dóttur með
Ómari, æskuvini sinum i næsta
húsi sem lika vinnur hjá pabba.
Allir halda að þau ætli að verða
hjón, en i rauninni eru þau bara
góðir vinir. Anna býr við ofriki
móður sinnar, hinnar finu frúar
sem líka hefurkúgaðelsku pabba,
sem innst inni hefur aldrei langað
til neins nema fá að verða bóndi i
sveit.
Er hún orðin rauð-
sokka?
Nú riú, það verður úr að Anna
rifur sig upp frá öllu þessu, drifur
sig ráðskonu á bæ noröur i Eyja-
firði. Það er ekki að þvi að
spyrja: hún reynist mesti forkur
til verka i sveitinni, fágar allt og
prýðir innanstokks á Ashóli, og
Hulda litla dóttir hennar unir sér
alsæl við grösin og skepnurnar.
A bænum búa feðgar þrir,
elskulegur gamall maður, yngri
sonur hans, sem reyndar er bara
heima á sumrin, glaður og kátur
félagi, og hinn eldri sonur Hörður,
verðandi bóndi á Ashóli, þurr og
þrár dulur og harðneskjulegur en
ósköp viðkvæmur og góður i sér
innst inni. Þarf að spyrja að þvi
hvernig fer? Ónei, það er nú
óþarft. Það eina sem undrun vek-
ur við aðfarirnar er hversu lengi
þau eru aö þvi að ná saman, Anna
og Hörður, en það er reyndar efni
sögunnar hvernig saman dregur
og sundur gengur með þeim uns
allir eru farnir að örvænta um
málalokin, lesandi engu siður en
ráðskonan á Ashóli.
Það er nýlunda i sögu af þessu
tagi aö hispurslaust er gengist við
þvi að Anna hafi kynferðishvöt til
að bera: það fara um hana losta-
kippir ef bóndason tekur á henni.
ómar Þ. Ilalldórsson:
IIVERSDAOSLEIKUR
Skáldsaga
ísalold 1973. 104 bls.
Ómar Halldórsson er
bráðungur höfundur, og
heíur þó þessi saga, að
sögn, beðið útgáfu ein
tvö ár. Ilún er þá samin,
eins og að sinu leyti Ijóð
Ómars sem áður hafa
komið i bók, meðan
hann var enn beinlinis á
barnsaldri.
Þvi er ekki heldur að neita að
i Hversdagsleikur er barnsleg,
| frumstæðsaga. Engu að siður ber
hún glöggan vott rithöfundar-
gáfu, hæfileika til að skipa saman
j lifandi fólki i raunhæfri atburða-
| rás. Að sumu leyti minnir þessi
saga á allra fyrstu skáldsögur
Guðmundar Danielssonar án þess
þó að um nein bein áhrif, hvað þá
eftirlikingu sé að ræða. En það er
viðlika sögumannsgáfa, frásögu-
gleði sem Ómar beinir að sinni
sveit og sögufólki og setti svip á
þessar gömlu sögur Guðmundar.
Það er ekkert óskemmtilegt
. heldur að bera sögu Ómars sam-
an við algengar sveitalifslýsingar
i nýlegum skemmtibókum, þeim
sem þó er látið heita að gerist
nútildags. Ofugt við allan
myndarskapinn i þeim sögum er
Ómar Halldórsson allur upp á
groddagang. Það skyldi þó ekki
vera viðlika mikið eða meir til i
Þau bera það lika við að kyssast
og sofa dálitiö saman. Svona er
sagan frjálslynd:
„Hvorugt þeirra var bundið
ennþá og þvi skyldu þau ekki
njóta þess sem lifið hafði upp á að
bjóða. Ég hlýt bara að vera orðin
lýsingum hans á einyrkju bænd-
um, búskaparháttum og mannlífi,
bæði sveitaballi og jarðarför i
þessari sögu, og öllu hinu tilfinn-
ingarika tilhugalifi i hinum
sögunum?
Hversdagsleikur gerist á
skömmum tima, nokkrum
sumardögum eða vikum i sveit-
inni. Hún segir frá Guðmundi,
syni Guðna bónda í Traðarholts-
koti, sem kemur heim úr Reykja-
vik til að vinna hjá föður sinum
um skeið, og Þorbjörgu kaupa-
konu á bænum. Það er nú eitt að
Guðmundur bóndason er skáld og
hefur gefið út ljóöakver, yrkir
eins og tiðkast um „ljóðið” og
„dauðann”. Óneitanlega er það
efni sögunnar sem að þessu lýtur
dálitið hjárænulegt, og vant að
sjá hversu alvarlega má taka
Ómar Þ. Halldórsson
rauösokka, ályktaði hun loks og
brosti. En það var þó ekkert ljótt i
þessu öllu saman”.
En þetta nægir þeim ekki, hvor-
ugu þeirra. Til þarf að koma bón-
orð á gamla móðinn. Og til að
Hörður megni að stynja þvi upp
verður honum að vera ljóst að
Anna sé á engan máta vanda-
bundin Omari, barnsföður sinum,
sem er sjálfur að giftast annarri.
Þetta skilur Hörður auðvitað ekki
nema honum sé sagt það berum
og beinum orðum. Og þar með
endar sagan að gömlum og góð-
um sið. Ég held bara að allt fólk i
sögunni sé á einhvern hátt pússað
saman i sögulokin, það sem ekki
er harðlega gift fyrir, eða þá
endanlega úr þeim leik eins og
gamli Hallgils.
Nógu mikið, meir en svo
Hvað sem efnislegum verðleik-
um hennar liður er Ráðskona ósk-
ast i sveit lipurlega stiluð saga,
betur samin og sögð en saga
Snjólaugar i fyrra, Næturstaður.
Hér er kominn upp skemmti-
sagnahöfundur sem áreiðanlega
getur stundað iðn sina með góð-
um árangri á þvi sögusvæði
hversdagsleikans sem hún helgar
sér. En Snjólaug flýtir sér ögn of
mikið, gæti sjálfsagt stilað lífleg-
ar og læsilegar ef hún vandaði
ómttr þ. halldórzzon
hvers
ÉPskaldsaga
nofold
það. Annars segir sagan eins og
vera ber af samdrætti þeirra
skáldsins og kaupakonunnar, ást-
um sem fá bráðan illan endi eins
og gerist í skáldsögum alvörugef-
inna ungra manna. En þvi miður
er þessi endir á hinu bráðefnilega
ástarævintýri öldungis ótrúlegur
— þótt hitt væri að visu ótrúlegt
lika að þau Þorbjörg og Guð-
mundur settu sæl og glöð bú sam-
an þar I Traðarholtskoti aö sögu-
lokum. Ætli ástir þeirra séu ekki
líklegastar að enda eins og gerist
með slik ævintýri i og með að
sumarið liður, haustið kemur og
Reykjavik kallar fólk til sin á ný,
hvort heldur er til skólagöngu eða
skáldskapariðkana nema hvor-
tveggja væri.
Þaö sem hins vegar er trúlegt i
SNJÓLAUG BRAGADÓTTIR frá Skáldalæk
Ráðskona
óskastísveit
má hafa meó sér barn
sig. „Siðan tóku hlutirnar að vixl-
ast og myndin fór úr skorðum, þó
ekki nógu mikið til að sumir
héldu, að hana mætti laga”, segir
t.d á fyrstu siðu, þar sem væntan-
lega er átt við þó ekki meira en
svo að o.s.frv. Fleiri slik dæmi
má finna i bókinni, og eins er hinn
flati hversdagslegi ritháttur þess-
legur að hann mætti pipra upp
með svolitið meiri alúð við starf-
ið.
sögunni, þótt hún sé dálitið gróf
og draslaraleg i sniðunum, það er
umhverfið, andrúmið sem sagan
lýsir. Ósköp er bærinn i Traðar-
holtskoti kunnuglegur þar sem
• bóndinn hokrar einn með aldraðri
móður sinni, sonurinn kemur eins
og gestur, aðfenginn vinnukraft-
ur, auk kaupakonu til nokkurra
vikna, eru tveir strákagemsar úr
Reykjavik, og hlaðan gnæfir yfir
bæinn hátt upp á hól, en traktor-
inn bisar með heyhlössin upp
snarbratta, illfæra brekkuna.
Þessi brekka veldur raunar ör-
lögum i sögunni sem siður skyldi.
Sagan er full af þvilikum efnis-
atriðum sem vekja traust á
höfundinum þrátt fyrir svo glögg-
an ungæðishátt — sem raunar fer
sumpart bara vel á hinni hressi-
legu frásögn ofur hversdagslegra
söguefna. Bændurnir i sveitinni
koma margir viðlika trúlega fyr-
ir, það sem frá þeim er greint, og
presturinn. séra Sólmundur, að
rifa niður ónýtan reykháf af
kirkjunni sinni. Skyldu ekki viðar
i þorpum vera til gjaldþrota
kaupfélagsfyrirtæki, og það þjóð-
ráð að stofna bara lakkrisverk-
smiðju til að bæta úr neyðinni? t
einhverjum bestu köflum sögunn-
ar sem segja frá dauðaleit á fjalli
sýnir ómar Halldórsson lika að
hann kann skil á virkri náttúru-
lýsingu — þótt hinn skáldlegi
Jökull sem nokkuð kemur við
söguna sé óneitanlega dálitið
pjattlegur.
En allt á litið held ég að Ómar
Halldórsson sé höfundur sem
vænta megi af nýtilegra verka —
ef og þegar hann kemst til manns.
Þegar hann kemst til manns
Trésmiðjan
VÍÐIR h.f.
auglýsir:
Lítið ó okkar
fjölbreytta húsgagnaúrval
Notið yður hagsfœða greiðsluskilmóla
Gefið nytsamar jólagjafir
Tvö þúsund kr. út og tvö þúsund ú múnuði.
Bjóðum yður vandað húsgagnaúrval,
s.s. speglakommóður,
skatthol, skrifborð, sófaborð
og m. fl. úr ólmviði og tekki.
Stakir stólar í miklu úrvali.
Trésmiðjan VÍÐIR
Laugavegi 166— Símar: 22222 og 22229