Vísir - 08.02.1974, Qupperneq 9

Vísir. Föstudagur 8. febrúar 1974.
9
smásögu um smælingja i Þórs-
höfn og uppreist hans að lokum.
Hún gæti verið drög að skáldsögu,
en er raunar sjálfri sér næg eins
og hún stendur. Aðrar sögur af
svipuðu tagi, Einmana flautu-
tónn, þar sem ofið er saman þjóð-
sagnaefni og samtima, eða
Sannleikans stund, sem að
meginefni fjallar um nautaat, eru
á hinn bóginn einhvern veginn
lausari i sér og ekki eins sann-
færandi og þessi þrátt fyrir
snjallar hugmyndir og einstakar
lýsingar.
Margar hinar yngri sögur Jens
Pauli Heimesens eru að sjá af
minningatagi, frá bernsku og
striðsárum. Svo er um þrjár
yngstu sögurnar, úr bók sem
nefnist í aldingarðinum og út
kom 1971, og sumar sögur úr
Aldurnar spæla á sandi, 1969, en
helmingur sagnanna i þessu safni
er úr þeirri bók. í aldingarðinum
geristá striðsárunum, saga um
stráka sem fikjast i að komast á
bió hjá bresku hermönnunum.
Þar eru Færeyjar einu sinni séðar
i samhengi umheimsins:
„Þannig stóðu unglingar og
miðuðu út um allan heim. Við
sáum það i kvikmyndunum. Þeir
gengu einnig eftir götunum hjá
okkur i stórum klossum. Snemma
á morgnana fóru þeir i skrúð-
göngu til vinnu sinnar með riffil
um öxl og byssusting sér við hlið
og komu aftur um kvöldið,
þreyttir og slæptir. Stundum
höfðu þeir skotæfingar úti i
haganum til að læra að hitta
betur. Evrópa var rjúkandi rústir
og lif okkar ekki metið miklu
meira, en grámáfanna sem
flögruðu snapandi yfir voginum”.
Mannslif og máfar
En minningaefnið er styrkur
þessara sagna, uppmálun
færeysks landslags og lifshátta,
bæði i raunsæsilegum frásögnum
og ljóðrænum innilegum
minningasögum. Likast til er
„besti textinn” i bókinni af þessu
siðarnefnda tagi, einatt sögur um
skil bernsku og unglings eða full-
orðinsára, barnið að verða
fullorðið, unglinginn að manni.
Þetta á við fyrstu og yngstu
sögurnar þrjár i bókinni sem fyrr
voru nefndar, allt prýðilegar
smásögur, sem hugblær og til-
finningamál þeirra skipta meiru
en efnisi- atvik.Af svipuðum toga
eru þrjár næstu sögur, allar úr
miðbók Heinesens. Leikhlutverk
mitt fjallar um ungan mann að
yfirvinna ástarsorg, og það er
freistandi að vitna til hennar,
lýsingar sem i samspuna náttúru-
skyns og lifskynjunar lætur uppi,
að mér finnst, styrkinn i skáld-
skap Jens Pauli Heinesens:
„Sumarnóttin er ljós á bjarg-
brúnunum, þvi að dagurinn
hverfur aldrei undir hafflötinn
heldur liður eftir sjóndeildar-
hringnum frá norðvestri til norð-
austurs, og er svo .bjartur og
hreinn að allir ljósir hlutir ljóma i
staðinn. Hvitir blettir glampa i
bjarginu, lundabringur, langviu-
bringur iröðum, múkkar og ritur
blika á svörtu og gráu grjóti. Upp
úr gjám og gjótum heyrist
mannamál, lifandi eða dauðra.
Hver getur sagt um það? Það
heyrast ekki orðaskil, aöeins
raddir, stundum háværar,
stundum deyja þær út i leyndar-
dómsfullu hvisli. Og upp úr fjör-
unni berast undarleg hljóð, eins
og brostnar vonir byltist þar um i
urðargrjótinu....Eftir andartak
ris dagur úr hafi. Þúsundir og
aftur þúsundir fuglsradda munu
syngja lof þeim degi og sveifla sér
út i geiminn. Og lifið mun halda
áfram sinn vanagang. Og hér
stend ég i skriðunni og horfi niður
i fjöruna þar sem þarinn vex og
grjótið hefur hrunið niður. Lifið
endar ekki þarna niðri. Enda þótt
einn eða annar hendi sér fram af
og hætti að lifa þá heldur lifið
hlæjandi áfram eins og
miskunnarlaus eilifðarvél.
Ekkert er fjær þvi en gráta hina
dauðu”.
Færeyskar bókmenntir hafa til
þess verið að mestu afskiptar
athygli á Norðurlöndum, nema
þeir höfundar sem skrifað hafa á
dönsku. 1 bókmenntunum hafa
Færeyjar virst land William
Heinesens. Þeir sem vilja vita að
visu að þar eru fleiri mikils-
Jens Pauli Hcinesen
megandi höfundar og bók-
menntir. 1 þessari bók er einn
þeirra lifandi kominn — höfundur
sem ætla má að eigi eftir að láta
meir að sér kveða út i frá.
Andlit þjóðarinnar
Útvarp:
Stundum verður það, að út-
varpið eins og tekur spretti.
Hvað eftir annað stendur maður
það að þvi að lauma inn sérlega
forvitniiegum dagskrárliðum.
Það er varla hægt annað en
lýsa ánægju yfir efnisvali á
sumum sviðum. Björn Th.
Björnsson gladdi margan með
þvi að flytja útvarpsgerð BBC á
„Pygmalion” eftir Shaw i
Hljóðberginu. Reyndar hefur
Björn oftast valið af. mikilli
smekkvisi i þennan þátt, og
kannski út i hött að fara allt i
einu að minnast á „Pygmalion”
— en það verður að hafa það.
Stundum hefur verið talað hér
um taktleysi dagskrárstjórnar-
innar við liðandi stund — eink-
um hvað snertir val á skáld-
skap, sögum til flutnings. í
vetur hefur hins vegar verið
valið lestrarefni út frá nútima-
legra sjónarmiði. „Foreldra-
vandamálið” eftir Þorstein
Antonsson var gaman að hlýða
á, og i kjölfarið á þeirri sögu
kom nýstárleg útvarpsgerð á
„Morðbréfum Margeirs K. Lax
dals” eftir Hrafn Gunnlaugsson.
Framtak Hrafns og útvarpsins
nú eftir áramótin er ánægjulegt,
og þykist ég vita að fleiri hafi
hlustað á „Morðbréfin” en
yfirleitt leggja eyrun að
söguflutningi.
Að skýra málin
Undanfarið hefur sjónvarpið
að nokkru skotið útvarpinu ref
fyrir rass varðandi frétta
skýringarþætti. Það virðist sem
útvarpið verði einhvern veginn
frekar fyrir barðinu á þvi
endalausa pólitíska moldvirði,
sem geisar handan við segul
böndin og hljóðnemana i Skúla-
götunni — þessa siðustu daga
hefur illa vantað kryfjandi
fréttaskýringarþátt um her-
stöðvarmálið.
Það væri t.d. forvitnilegt að
kafa meira i það mál. Fjalla
ýtarlega um klofning i stjórn-
málaflokkum vegna þessa, fá
betur fram rökin fyrir áfram-
haldandi veru herliðs hér — og
hvað er með þessar sifelldu
dylgjur á báða bóga? Hverjir
græða fjárhagslega á veru
varnarliðsins?
Eru þeir einhverjir? Hve mik-
ið græða þeir? Hvernig fara þeir
að þvi að græða? Hver er raun-
verulegur tilgangur með veru
herliðsins?
Siðustu dagana hafa fylgjend-
ur veru varnarliðsins lýst þvi,
að Atlantshafsbandalagið sé
ekki skuldbundið til að verja
okkur, nema hér sé herlið. Og
getur þetta herlið varið okkur,
ef til innrásar kemur?
Hve margir hermenn myndu
taka þátt i landvörnum? Er það
rétt að þeir séu aðeins 135 tals-
ins, sem kæmu til með að halda
á byssu? Hverjir eru liklegir til
að ráðast á okkur?
Ef veita á útvarpshlustendum
fullnægjandi svör og
upplýsingar varðandi hið við-
kvæma deilumál, þá þýðir ekki
að hleypa helztu rifrildismönn-
unum saman i karp, heldur
verður að fá fréttamanni málið
til meðferðar og áætla honum
nægan tima. Útvarpið hefur
öðrum fréttamiðlum fremur
skyldu að gegna i öllum slikum
málum.
Sjónvarp:
Fréttaskýringaþættir sjón-
varpsins ætla að ná þvi að
standa undir nafni. Reyndar
virðist á stundum erfitt að halda
Landshorninu á mörkunum, t.d.
fór umræðuþátturinn um her-
málið alveg i vaskinn, þvi engu
var lika en stjórnendur þáttar-
ins hefðu sett sér að taka
ákveðna menn á beinið i stað
þess að ætla sér að varpa
einhverju ljósi á það sem raun-
verulega er deilt um.
Hvað er deilt um? Er deilt um
það hvort Rússarkomi eða ekki?
Eða er deilt um það hvort við
verðum skilyrðislaust að til-
heyra hernaðarblokk Vestur-
veldanna? Ég held að nú sé gott
tækifæri fyrir fréttaskýrendur
að leggja sig fram um að varpa
ljósi á viðkvæmt deilumál.
Krunkað úr skoti
Heimilfsþátturinn hans
Magnúsar Bjarnfreðssonar,
„Krunkaðá skjáinn”, ætlar að
verða afskaplega undarlegur
þáttur.
Ég gæti imyndað mér, að
svona þáttur hefði þótt góður á
árunum upp úr fyrri heims-
styrjöldinni. Hann er hræðilega
gamaldags. I hverjum þætti
kemur fáránlegur kokkur og
sýnir „eiginmönnum” hvernig
þeir geta mallað flotta rétti,
þegar „eiginkonan” má ekki
vera að þvi.
Hvers lags matarsull er þetta
viku eftir viku?
Matur skiptir raunar máli —
en ekki svona tepruleg smá-
borgaramennska. Hvernig væri
að fjalla um matarstússið á
raunhæfari hátt, t.d. með þvi að
útskýra hvernig fólk getur
keypt i matinn á ódýrastan hátt.
Hvernig fæðu er heppilegast að
gefa skólabörnum, ungbörnum,
UTVARP
EFTIR GUNNAR GUNNARSSON
gamalmennum, unglingum
o.s.frv.
Og svo er Magnús sifelldlega
að tönnlast á löngu úreltri vit-
und manna um verkaskiptingu
kynja á heimilum. A miðviku-
daginn var skreytti Magnús þátt
sinn með tveimur viðtölum.
Annað þeirra var verulega
fróðlegt, en það var engu likara
en Magnúsi lægju þessi ósköp á
að koma frá sér gagnlegum
upplýsingum um órtæmisað-
gerðir til þess að koma Reyni
sterka Leóssyni á skjáinn. Þá
var allt i einu nægur timi, og
Magnús sat grafalvarlegur og
hlustaði á alla vitleysuna.
Og svo kemur hann Svavar —
fullkomlega á réttum stað i
þessum þætti, þar sem lágkúran
riður ekki við einteyming.
Andlit þjóöarinnar
Stundum er sagt, að fjöl-
miðlar séu eins og spegilmynd
þjóðarinnar. Kannski er þetta
rétt, þegar á heildina er litið og
allt talið með — en ég held að
sjónvarpinu hafi tekizt að birta
góða andlitsmynd um daginn.
Sú mynd var dregin i
stórkostlegum fyndnum þætti
eða fréttamynd frá einhvers
konar álfadansi og brennu á
Melavellinum um daginn. ómar
Ragnarsson iýsti fjálgum
orðum upphafi hátiðarhalda
vegna ellefuhundruð ára afmæl-
isins. Aifakóngurinn héU ræðu
um Hannes Hafstein og svo var
sungið i vitlausu veðri, for og
bleytu.
V'
■í y
afsláttur AF
ÖLLUn
VÖRUM
ýT FEBRWAR
allt á HERRANN
^EBRATÍZKUNNl

.TÚ'Í'