Tíminn - 23.01.1966, Qupperneq 7

SUNNUDAGUR 23. janúar 1966
7
TÍMINN
Dagar víns og rósa.
Alltaf þegar stjórnarflokkun-
um er bent á mistök, rjúka mál-
gögn þeirra upp og flytja langt
mál þess efnis, að hér á landi
sé allt í góðu gengi. Þegar bent
er á þá staðreynd, að verðbólg-
an heldur áfram að aukast án
nokkurra mótaðgerða, þá eru
jafnvel færð rök fyrir því að
verðbólguna sé sízt að lasta.
Stundum er þó látið heita svo að
hún sé stjórnarandstöðunni að
kenna. En það örlar hins vegar
ekki á því í blöðum hinna
miklu stjórnvísindamanna, sem
nú sitja við völd á íslandi, að
það sé fyrst og fremst þeirra
að koma við einhverjum þeim
ráðum, sem geta dregið úr verð
bólgunni, eða játa hreinlega að
öðrum kosti að þeir ráði ekki
við ástandið. Það er alveg eins
og forustumenn stjórnarfiokk-
anna lifi í öðrum heimi. Og jafn
vel lítilfjörlegustu aðfinnslum
um mál, sem miður fara, er
svarað af ofsa, eins og það sé
hrein móðgun að álíta annað en
stjórnin sé yfir alla gagnrýni
hafin. Ríkisstjórn sem er þann-
ig á vegi stödd, upplifir „daga
víns, og rósa.“ Hún uppfyHir
ekki skyldur stjórnandans, ræð-
ur ekki við það, sem henni ber
að gera og leggst endilöng í
vonlausa baráttu við að telja al-
menningi trú um, að allt sé
Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs voru að þessu sinni ákvörðuð hér
í Reykjavík á fundi í Alþingishúsinu. Verðlaunin að þessu sinni hlaut
sænska ljóðskáldið Gunnar Ekelöf. Myndin er tekin af dómnefndarmönn-
um, þegar þeir tilkynntu úrslitin. (Tímamynd GE)
MENN OG MÁLEFNI
gott sem hún geri, að henni
geti ekki mistekizt neitt og að
hér ríki hið bezta ástand. Það
versta er að ríkisstjórnin trúir
þessu sjálf. Henni er að því leyti
farið eins og ákveðinni tegund
manna, sem vakna bæði seint og
illa til raunveruleikans. Almenn
ingur í landinu veit hins vegar
sannleikann í málinu og undrast
setugleði þessara stjórnarherra.
• •
Oðru betur treyst
Eitt hefur verið alveg sérstakt
einkenni á stjórnarstefnunni
upp á síðkastið, en það er trú-
leysið á íslenzka atvinnuvegi.
Útgerðarmenn hér í Reykjavík
lýstu því nýlega yfir að ekki
væri háegt að gera út meðalbát
á vetrarvertíð öðruvísi en tapa
frá 330—350 þúsund krónum á
bát. Þá eru ótaldir þeir erfið-
leikar að fá verkafólk til að
sinna aflanum. Úr iðnaðinum er
þá sögu að segja að lánaskort-
urinn lamar þar alla fram-
kvæmd. Á sama tíma og aðgerð-
ir stjórnarvalda hafa miðað að
því að láta iðnaðinn búa við
rekstursfjárskort, hefur verið
hafinn innflutningur í sívaxandi
mæli á ýmsri iðnaðarvöru, sem
hefur reynzt innlendum iðnaði
erfiður keppinautur.
Jafnframt hefur innlendi iðn-
aðurinn verið látinn liggja und-
ir ámæli fyrir, að hann væri
ekki samkeppnisfær. Alltaf hef-
ur verið horft framhjá þeirri
staðreynd, að ýmsar greinar iðn
aðar er mikil og góð kjölfesta
í atvinnulífinu, sem getur, væri
honum sýnd einhver rækt, orð-
ið á við nokkrar alúmínverk-
smiðjur. En efling þess sem fyr-
ir er, heyrir ekki til stjórnar-
stefnunni í dag. Skipulagning
og efling iðnaðar ber nafnið
höft á máli stjórnarblaðanna.
Efling og skipulagning sjávarút-
vegsins, ber einnig nafnið hoft
á máli stjórnarblaðanna. Nú
þarf engu að sinna nema alúmin
verksmiðju. Hún er orðin nauð-
synjaráð í dag, eins og inngang-
an í Efnahagsbandalagið var á
sínum tíma.
Ef að ríkisstjórnin bæri í
brjósti jafnmikinn fram-
kvæmdahug til þess atvinnulífs,
sem fyrir er í landinu, og hún
ber nú til alúmínverksmiðjunn-
ar, þyrftu útgerðarmenn í
Rvík ekki að vera í standandi
vandræðum í byrjun vertiðar,
og iðnaðurinn þyrfti ekki að
eiga í höggi við þá, sem helzt
skyldu hlífa honum. Hið nýja
lausnarorð ríkisstjórnarinnar,
alúmín, á sem sagt að leysa all-
an vanda.
Hvað eiga höfundar
að gefa?
í landi ferskeytlunnar hefur
eðlilega gengið seint að gera
mönnum grein fyrir höfundar-
rétti. Ferskeytlan og hin fleygu
Ijóð hafa orðið alþjóðareign á
skömmum tíma, hafi þau á ann-
að borð fallið almenningi í geð.
Þegar á höfundarrétt er minnzt,
verður mörgum hugsað til þess-
arar almenningseignar. Nú hafa
rithöfundar samþykkt að banna
útlán á bókum. sem koma út
eftir 1. maí n.k. nema að gjald
komi fyrir. Þetta þykir sjálfsagt
í nágrannalöndum okkar, og a.
m.k. einn íslenzkur höfundur
hefur lengi haft af þessu ein-
hverjar tekjur, þar sem bækur
hans lánast mikið út í landi, er
virðir höfundarréttinn að þessu
leyti. Vonandi verður þessi
ákvörðun rithöfunda um gjald
fyrir útlán ekki til að spilla
góðri sambúð höfunda og les-
enda. Ætlunin er að gjald þetta
greiðist ekki af þeim, sem fá
bók lánaða úr safni, heldur greið
ist ein heildarupphæð til rithöf
undasamtakanna ár hvert af'al-
mannafé sem síðan verður skipt
niður á höfunda eftir fjölda út-
lánaðra eintaka. Skýrslur um
útlánuð eintök eru gerðar á
hverju ári hvort sem er og
þetta verður því einfalt mál í
framkvæmd. Eflaust verður
Guðrún frá Lundi og nokkrir
barnabókahöfundar tekjuhæstir
í útlánafé. Það fer vel á því.
Og hafi höfundar eitthvað að
gefa, þá eru lesendur fljótir að
finna þær gjafir. Þær koma við-
skiptalífinu ekki við, og raunar
er viðskiptalífið svo fjarri lista-
mönnum, að þeim hefur gengið
seint og hægt að leita réttar síns
á þeim vígstöðvum. Gott dæmi
um það er hin síðbúna ósk rit-
höfunda um greiðslur fyrir út-
lán. Ákvörðun um bann var að
sjálfsögðu ekki tekin fyrr en
séð varð að málið fékk engar
undirtektir hjá stjórnarvöldun-
um.
List á veraldarvegi
Morgunblaðið sagði nýlega að
rithöfundar fengju nú hærri
laun en áður. Ekki veröur séð
hvaðan blaðið hefur þá vizku.
En hún er í samræmi við þá
stjórnmálastefnu að höfða ekki
undir neinum kringumstæðum
til neins í þessum heimi. Þessa
dagana stendur yfir úthlutun
listamannalauna. Listamenn
hafa þráfaldlega bent á það, að
heildarupphæð sú, sem kemur
til úthlutunar þessi árin, hefur
engan samjöfnuð við samsvar-
andi úthlutunarupphæð fyrir
tuttugu árum. Á þessu tímabili
hefur eðlilega verið um nokkra
fjölgun listamanna að ræða.
Verðbólgan hefur gert næsta lít
ið úr þeim upphæðum, sem nú
er úthlutað. Upphæðin hækkar
t.d. um 300 þúsund krónur í
ár. Þessarar hækkunar gætir
sama og ekkert. Allt situr við
sama um veraldarveg lista-
manna. Þó hefur líklega aldrei
verið meiri gróska í listum hér
á landi en einmitt nú. Hins veg-
ar sér Þess hvergi stað nema
í Morgunblaðinu, að rithöfund-
ar t.d. fái nú meiri greiðslur
en áður. Þeir fáu listamenn, sem
helga sig list sinni eingöngu,
eiga í miklum erfiðleikum. Það
er illa farið, að veraldarvegur
þeirra skuli svo brattgengur nú,
þegar íslandi liggur mikið á því,
að hér sé sköpuð stórbrotin list,
sem ásamt öðru tryggi sjálf-
stæði vort og auki vegsemd okk-
ar í stórum heimi.
Sambúð norrænna
manna.
Þegar minnst er á stóran
heim, þá ber þess að gæta, að
í honum eru margir múrar, sem
ákvarða mat og gildi verka og
hugsjóna. Norrænir menn eiga
samleið. Það er talað um hinn
engilsaxneska heim með ^rfðum
sínum og hefð og rómanska
heiminn. Greiður gangur er á
milli þessara heilda að vísu, en
stundum kannski meir fyrir for-
vitni sakir, einkum er varðar
bókmenntir og listir. Sagt hefur
verið um Frakka, að þegar
ákveðin tíðindi gerðust hér f
bókmenntum, hafi eitt helzta
blað þeirra spurt: íslenzkar box
menntir, hvað er það? Skandi-
navískir rithöfundar og skáld
komu á þing sem oftar, fyrir
nokkrum árum, og þar var
helzta umræðuefnið með hvaða
ráðum hægt væri að kcma verk-
um norrænna höfunda á fram-
færi í enskumælandi löndum og
rómönsku löndunum. Þetta
bendir til þess að norrænir lista
menn telji sig búa við nokkra
einangrun. Ráðamenn á Norður
löndum hafa hins vegar borið
gæfu til að sameinast að vissu
marki í Norðurlandaráði. Af
því hafa m.a. sprottið bók-
mennta og tónlistarverðlaun og
skortir þar ekkert nema mynd-
listarverðlaun. Það er almælt að
vel hafi tekizt til með bók-
menntaverðlaunin yfirleitt, þótt
alltaf kunni að vera deildar
meiningar um einstaka veitingu.
Norrænir rithöfundar og skáld
hafa verið djarfir til sóknar á
mið engilsaxa og rómana í bók-
menntastefnum. Af þeim strand
höggum getur sprottið hin æski
legasta endurnýjun. Hins vegar
er vert að hafa í huga, að frans
maður hefði lítinn veg af því
að yrkja í heimalandi sínu eins
og Norðmaður, eða Breti að
skrifa eins og Jón Trausti. Eins
færi ef dæminu væri snúið við.
Samstaða norrænna manna er
sprottin af ætterni og erfðum.
Eðlilegt er, að það sé haft í
huga þegar um mat á menning-
arverðmætum er að ræða.
Horfði á þá tala
Júlíus Bomholt skrifar minn-
ingar frá Norðurlandaráðsfundi
hér í Reykjavík í ritið Nyt frá
Island (sjá annars staðar í blað-
inu). Grein Bomholts er hin
skemmtilegasta og næsta óvenju
leg. Auðheyrt er að Bomholt er
annt um norrænt samstarf. Einn
ig að hann er skáldið í hópi
stjórnmálamanna. Hann hefur
ýmislegt að segja um Reykjavík,
og talar um græn götuljós. Þeg-
ar hann sér bílamergðina hér,
kemur honum Los Angeles í
hug. En tilþrifamestar eru lýs-
ingar hans á helztu forustu-
mönnum, sem í stól stigu á
fundunum í háskólanum og
mættu margir blaðamenn öf-
unda Bomholt af þeim lýsing-
um. Honum verður tíðrætt um
munn ræðumanna, og má til
sanns vegar færa, að það líf-
færi hlýtur að draga að sér at-
hygli þeirra sem sitja og hlusta
á ræðumann. Það hefur bara
ekki verið fjallað svo mikið um
munna ræðumanna á prenti að
Þessar lýsingar Bomholts koma
skemmtilega á óvart.
Stundum hefur því verið hald
ið fram, að samstarf Norður-
landa i Norðurlandaráði væri
ekki ýkja þýðingarmikið. Þetta
er mikill misskilningur. Þjóð-
irnar hafa færzt saman, og
eins og kemur fram í grein
Bopiholts, þá eru kynnin, sem
skapast við þetta ómetanleg.
Fyrir eyland langt úti í Atlants-
hafi er ómetanlegt að eiga
traustar landfestar í jörð hjá
góðum frændum og vinum.