Tíminn - 07.05.1966, Blaðsíða 8

f
TÍMINN
LAUGARDAGUR 7. mai 196«
Rætt við frú Valborgu Bentsdóttur fulltrúa í Bamavemdarnefnd Reykjavíkur.
Heilsugæzlu og
eftirlit skortir
á 5 ára tímábili
Frú Valborg Bentsdóttir heí-
ur unnið á Veðurstofunni um
tuttugu ára skieið og verið skrif
stofustjóri þar síðan 1953. Áð-
ur hafði hún fengizt við barna-
kennslu. Fyrir nokkrum árum
gaf hún út Ijóðabók, sem í voru
m.a. ástarljóð um karlmenn.
Freistandi væri að inna hana
nánar eftir Ijóðagerð hennar.
En að þessu sinni er ég kO'm-
in til að fræðast um störf og
starfssvið Barnaverndarnefnd-
nefndar Reykjavíkur en í
þeirri nefnd situr Valborg sem
fulltrúi Fram.sóknarflokksins.
Meðan frúin ber fram kaffi
og meðlæti, glugga ég í skýrsi-
ur nefndarinnar og sé þar ýms-
an fróðleik um ástand í barna
verndarmálum. Auk þess lít ég
yfir nýtt frumvarp til laga, sem
liggur fyrir Alþingi þessa dag-
ana. Meðal nýmæla í því er að
þar er loks skýrt kveðið á um,
að börn fái ekki aðgang að
bönnuðum kvikmyndum, þótt
þau séu í fylgd með foreldr-
um sínum. Ótrúlega oft hefur
það gerzt, að foreldrar taka
börn sín með á slíkar myndir
og halda að allt sié í lagi, ef
þeir séu bara með.
Samstarf innan nefndarinnar
hefur verið gott.
— Hvert er starfssvið barna
verndarnefndarinnar?
— Samkvæmt frumvarpinu
sérðu, að það er býsna viðtækt.
Þar er almennt eftirlit með
aðbúð og uppeldi barna á heim
ili, eftirlit með hegðun og hátt
semi utan heimilis. Ráðstöfun
í vist, fóstur, til kjörforeldra
eða á aðrar uppeldisstofnanir.
Eftirlit með þessum uppeldis-
stofnunum, sé það ekki öðrum
falið samkvæmt sérstökum lög-
um. Eftirlit með börnum og
unglingum, sem eru líkamlega
eða andlega miður sín, með
þeim sem eru siðferðilega mið-
ur sín, hafa vinnuvernd og eft-
irlit með skemmtunum. Með
börnum er átt við einistaldinga
innan 16 ára aldurs, ungmenni
eru tali á aldursskeiði 16—18
ára.
— Hvernig er skipað í
nefndina?
— Nefndin er kosin af borg-
arstjórn Reykjavíkur og fylgir
kjörtímabili hennar. Eg kom
inn í nefndina seint á síðasta
kjörtímabili og hef átt þar sæti
á fimmta ár .Þrátt fyrir það
að í nefndina er skipað eftir
pólitik, er samstarf mjög gott
innan hennar. En þegar út fyr-
ir hana kemur vill oft stranda
á Sjálfstæðismönnum að sam-
þykkja þær úrbótatillögur,
*m stjórarandstöðumeðlimir
leggja til. Því er að ýmsu erfitt
um vik fyrir okkur, minnihluta
imenn.
Þyrfti að byrgja brunninn, áð-
ur en barnið er dottið ofan í.
— Heldur nefndin fundi
reglulega?
— Vikulega að vetrinum, en
á sumrin fellur venjulega einn
mánuður úr,- að ekki eru fund-
ir að staðaldri en nefndar-
menn note þá tækifærið og
fara i kynnis- og eftirlitsferðir
á þau bamaheimili, sem undir
nefndina heyra.
Mér þykir verst, heldur Val-
borg áfram, hvað störf nefnd
arinnar eru neikvæð, þ.e. að
við tökum við málum þeirra,
sem komnir eru í andstöðu
við þjóðfélagið. Mín skoðun er
sú, að það þyrfti að byrgja
brunndnn fyrr en gert er.
Mörgu barninu mætti bjarga,
ef betur og fyrr væri að gætt.
— Hefurðu einhverjar sér-
stakar tillögur þar að lútandi?
— Það sem ég vil einkum
Leggja áherzlu á, er að i fram-
kvæmd félagsmála okkar verð
ur eyða á vissu árabili. Við
höfum heilsuvernd fyrir verð-
andi mæður, það er byrjað að
fylgjast með barninu, áður en
það fæðist í heiminn. Síðan
heldur. þessu eftirliti áfram til
tveggja ára aldurs barnsins.
En þar verður eyðan og ekkert
eftirlit hefst að nýju fyrr en
barnið fer sjö ára gamalt í
skóla. Þessa eyðu þarf að brúa,
því að margt getur gerzt á
þessum fimm árum, sem hefur
afdrifaríkar afleiðingar fyrir
líf og heilsu barnsins. Og mér
vitanlega eru ungbarnaskýrsl-
ur barna ekki athugaðar af
skólalækni, þegar það kemur
í skólann. Auðvitað geta mæð-
ur leitað til læknis síns, en
það gera þær ekki nema barn-
ið sé veikt. En svo margt ann-
að kemur til. Skilyrði fyrir þvf,
að barni líði vel og það þrosk-
ist eðlilega er að andlegum
og likamlegum þörfum þess sé
gaumur gefinn, og væri nauð-
synlegt að hafa heilsugæzlu og
eftirlit þessi fimm ár líka. Hún
gæti verið í höndum hjúkrun-
arkvenna eða félagsráðgjafa. Og
bezt væri að sett væri á lagg-
imar barnaverndarstöð, sem
hefði á sinni könnu eftirlit
með uppeldi barna alveg frá
því þau eru nýfædd og upp úr.
Foreldraaldur fer sílækkandi.
— Getur ekki eitthvað af erf
iðleikunum stafað af því, hve
snemma stúlkur verða mæður
núna?
— Það má vel vera. Nú er
mjög algengt að stúlkur verði
mæður sautján ára gamlar. Þeg
ar ég var að eiga mín börn
fyrir tuttugu, þrjátíu árum var
það frekar sjaldgæft, að stúlka
ætti barn innan tvítugs aldurs.
En undantekningar voru til og
Frú Valborg Bentsdóttir á skrifstofu sinni.
ég man eftir jafnöldrum mínum
ýmsum, sem orðið höfðu mæð-
ur um oig innan við tvítu.gt.
Þær bókstaflega voru miður
sín af löngun að fara eitthvað
— hreyfa sig — vera ekki
stöðugt bundnar. Annað er, að
í hverjum skóla er kennt allt
milli himins og jarðar, hagnýtt
sem óhagnýtt. En að kenna
börnum og ungligum að um-
gangast fólk er alveg sniðgeng
ið. Það vantar algerlega upp-
eldisfræðikennslu fyrir börn
og unglinga, sem áreiðanlega
kæmi að góðum notum væri
nógu snemma byrjað á því. Við
getum varla breytt því að for-
eldrar eru stöðugt yngri og
yngri, en við getum hjálpað
ungu fólki og gert því kleift
að ala upp börnin sín svo vel
fari.
Ekki algengara að börn frá
heimilum, þar sem húsmóðir
vinnur úti lendi á glapstigum.
— Er það almennara, að
böm frá heimilum, þar sem
konan vinnur utan þess, lendi
á glapstigum?
— Ég hef gert nokkra at-
hugun á þessu og í ljós hefur
komið að svo er ekki. Auðvitað
getur það komið fyrir, en
ástæðan er þá ekki sú, að kon-
an vinnur úti, heldur kemur
fleira til. Ég er eindregið þeirr
ar skoðunar, að kona sem fær
að vinna út á við, að einhverju
leyti, sinni börnum sínum
meira og betur í frítíma sín-
um, heldur en þessar síþreyttu
mæður, sem argast í bömun-
um allan liðlangan daginn. Þær
eru dauðfegnar að geta sent
þau í bíó eða heimsóknir á
sunnudögum og losna við þau
dálitla stund. Kona sem vinnur
úti gæti ekki gert það. Hún
mundi vilja verja tímanum
með börnunum. Ég heyri oft
margra barna mæður segja:
„Ósköp þyrfti ég að hvíla mig
á bömunum og þau á mér.“
Og ég held nú einu sinni, að
á misjöfnu þrífist börnin
bezt. Það verður að reyna á
þau án þess að of mikið sé á
þau lagt.
— Hverjar eru helztu ástæð-
ur til að börn leiðast út í alls
kyns afbrot?
— Þær geta verið margar.
þar getur verið um heimilis-
leysi að ræða, það er að börn-
in hafi misst foreldra sína og
ættingjarnir ekki náð tökum
á þeim. Og svo er drykkju-
skapur og órégla foreldra al-
gengari en margir halda og
leiðir til margs konar vanda-
mála í sambandi við börnin
á þeim heimilum. Víst geta
börn frá svokölluðum góðum
heimilum lent á villigötum, en
foreldrar þeirra gefa sér þá
oft tíma til að grafast fyrir um
orsakirnar og hjálpa börnum
sínum. Það er algengara, að
vandræðabörn séu frá miður
góðum heimilum, þar sem
drykkjuskapur og óregla ann-
ars foreldris eða beggja er alls
ráðandi. Oft er um einstæðar
mæður að ræða, sem eru óreglu
samar og hafa átt eitt eða
fleiri börn, stundum með sama
manninum, stundum ekki.
Þessi börn eru oft sett á barna
heimili, einkum Silungapoll.
Því að fæstar þessara stúlkna
vilja, að börnin séu sett I
einkafóstur, hvað þá ættleidd
af öðrum þótt urmull sé af
góðum heimilum, sem fegin
vildu taka þessi börn að sér.
Jafnvel þótt sumar þeirra heim
sæki ekki börn sín í tvö þrjú
ár, er eins og búi með þeim
einhver von um að verða
þess umkomnar að taka þau til
sín og búa þeim viðhlítandi
heimili. Þegar við skrifum
þeim og spyrjum, hvort þær
samþykki, að börnin séu látin
í einkafóstur er svarið langoft-
ast þvert nei. Þær skilja ekki,
að það er bezt fyrir barnið.
Barnaheimilin eru mjög góð,
en það liggur í augum uppi,
að starfsfólkið kemst ekki yfir
að sýna hverju einasta bami
þá ástúð og umhyggju, sem
því er nauðsynleg á þessum
árum. Okkur vantar tilfinnan-
lega dagvöggustofur. Ef móð-
irin getur haft barnið á nótt-
unni og um helgar, slitnar
aldrei sambandið milli móður
og barns. Ég held að það gæti
haft uppeldisáhrif á lítt þrosk-
aða móður að vera þannig
gerð samábyrg um uppeldi
barns síns.
Nefndin fær ábendingar nm
heimili.
— Hvernig fréttið þið um
heimili, þar sem eitthvað er
athugavert?
— Okkur berast ábendingar
og tilkynningar. Þá höfum við
eftirlit með þessum heimilum.
Og hafi á annað borð verið
byrjað að fylgjast með heimili,
er því haldið áfram, eftir því
sem við verður komið. En
barn er ekki tekið af heimili
sínu fyrr en í síðustu lög.
Stundum held ég að börnin
séu of lengi heima. Þau ern
vanhirt af mæðrunum, sem
henda kannski I þau vínar-
brauði eða einhverju slíku
öðru hverju og láta svo allt
danka. Stundum er hægt að
hjálpa með því að útvega leik-
skólapláss. Við höfum stúlkur,
sem líta eftir slikum heimil-
um, en þær þyrftu að vera
miklu fleiri.
— Viðtökur á heimilunum?
— Allflestir taka þessum
heimsóknum sæmilega. Sumir
loka og neita að hleypa stúlk-
unum inn. Þá er reynt að kom-
ast að samkomulagi, og ef í
harðbakikann slær verðum við
að láta opna með lögregluvaldi
en það er afar sjaldam. Margir
illa staddir foreldrar viður-
kenna bresti sína og langar til
að gera betur og eru svo dauða
drukknir að kvöldi.
Þegar börnin stækka er þeim
komið fyrir í Breiðuvík og á
Bjargi.
— Hvaða óknytti og afbrot
er helzt um að ræða hjá stálp-
uðum börnum?
— Það er hnupl, útivist, laus
læti og margs konar önnur
spilling. Þá er um tvo staði
að ræða, stúlknaheimilið Bjarg
sem Hjálpræðisherinn rekur og
hefur bætt úr brýnni þörf.
Stúlkur, sem vita að þær eiga
yfir höfði sér að vera látnar
á stúlknaheimili hugsa sig ef
til vill tvisvar um, áður en
þær leiðast út í sama standið.
Stundum er stúlkunum komið
fyrir á sveitaheimilum og get-
ur það oft gefið góðan árang-
ur.
Drengjunum er komið á
heimilið í Breiðuvík. Mér gafst