Vísir - 07.11.1974, Blaðsíða 4

4
Vísir. Fimmtudagur 7. nóvember 1974.
cTVIenningarniál
Frelsi og bylting
Leikfélag ReykjaVikur:
MEÐGÖNGUTÍMI
Sjónleikur eftir Slawomir Mroz-
ek
Leikstjóri: Hrafn Gunnlaugsson
Þýöandi: Hólmfriöur Gunnars-
dóttir
Leikmynd: Stcinþór Sigurösson
Ljósameistari: Gissur Pálsson
Eins og fyrri leikrit
Slawomir Mrozeks sem
hér hafa verið sýnd, Á
rúmsjó, Tangó, er vist
óhjákvæmilegt að lita á
Meðgöngutima sem
pólitiska dæmisögu.
Það er óhjákvæmilegt
vegna þess að pólitiska
merkingin er alveg
rikjandi i leiknum,
leiksagan sjálf fyrst og
fremst tæki til að fram-
fleyta henni, og þætti
¥
EFTIR ÓLAF JÓNSSON
En þannig séð er hugmynda-
fræöin i Meögöngutlma furöu lík
Tangó um árið — nema hér er
hún einfaldari og kannski aö þvi
skapi eindregið neikvæöari.
Bæöi leikritin draga saman i
einfalda afkára-mynd dæmi
beldis I Meðgöngutlma sem
tákn og llkingu upp á til dæmis
sigrihrósandi bolsévikabyltingu
austan fyrir tjald, eða leggja
hana út I vlötækara samhengi,
sjá til aö mynda Kjartan sem
tákngerving hins alltgleypandi
neytanda I vestrænu velferöar-
þjóöfélagi.
Þessi slðarnefndi skilningur
er kannski freistandi ef þaö er
rétt, sem ég raunar ekki veit, aö
Meðgöngutlmi sé nýlegt verk af
nálinni, samið eftir aö Mrozek
fluttist heiman aö frá Póllandi
og settist aö á Vesturlöndum.
Þá má kannski sjá gestinn I
leiknum, hinn „frjálsa stjórn-
leysingja” sem Þorsteinn
Gunnarsson leikur, meö
stúdentauppreisnina I Frakk-
landi vorið 1968 I baksýn: svo
mikið er llka víst að gesturinn
er sú persóna sem meinlegust-
um tökum er tekinn og versta
útreið fær I leiknum.
Meðgöngutimi er sem sé, eins
og Tangó, næsta svartsýnt verk
hvernig sem reynt er aö ráða I
hiö pólitiska hugmyndafar
Kynslóöir I einni sæng: Konan og Maöurinn, Sigrföur Hagalin og Jón Sigurbjörnsson, Karlinn, Helgi
Skúlason, og Gesturinn, Þorsteinn Gunnarsson.
vist marklitil án sinnar
pólitisku útleggingar.
Annað mál er það að
væntanlega ráða menn
með ýmsum hætti hið
pólitiska dæmi leiksins,
hver eftir sinum smekk
og viðhorfum — þeir
sem i leikhús fara til að
ráða dæmi.
langrar félagslegrar og póli-
tiskrar þróunar, þriggja kyn-
slóöa eða svo, og báöum lýkur
meö svipuðum hætti: Eftir held-
ur ráðlitla byltingu I nafni frels-
is, lýöræðis, framfara stendur
nakið og blóðugt valdiö sigri-
hrósandi i leikslokin, ruddinn
Eddi I Tangó, vigtenntur óvitinn
sem Kjartan Ragnarsson leikur
i Meðgöngutlma. Menn geta svo
hagað þvi eftir vild og hentug-
leikum slnum hvort þeir llta á
þessa imynd hins glórulausa of-
leiksins, og hin svarta sýn er hér
látin uppi I svartafyndni
absúrd-leikhússins. Frá þvl er
sagt að þegar verk evrópskra
absúrdista, Becketts, Ionescos,
bárust austur fyrir tjald hafi
þeim verið fagnandi tekið —•
ekki sem heimspekilegum eða
trúarlegum heldur pólitlskum
táknlikingum, ekki bara sem
nýstárlegum leikstíl heldur nýj-
um pólitískum leikstil. Sá Godot
sem beðið var eftir fyrir austan
var ekki nein frumspekileg
Sameinaöir stöndum vér: Maöurinn, Jón Sigurbjörnsson, og
Gesturinn, Þorsteinn Gunnarsson.
guösgerving, heldur tákn og
Igildi hinna pólitlsku fyrirheita
kommúnismans og byltingar-
innar sem öll höfðu brugðist.
Þetta mál hefur nú kannski ein-
faldast eitthvað I afspurnum.
En svo mikið er vlst að afkára-
leikir og söguþættir Mrozeks
virðast einatt þrungnir póli-
tiskri merkingu, einstök orö-
svör, persónusköpun og tákn-
gerving, öll formskipun leikj-
anna — sem spursmál var
kannski hvort skilaði sér og
nýttist til hlltar I þýðingu á ann-
að mál I öðru menningarlegu og
pólitisku umhverfi. Þá var það
hinn svarti farsi sem hélt uppi
skemmtigildi leikjanna sem um
leiö urðu heimildir um pólitik og
stjórnarfar I heimkynnum
leikjanna og höfundarins.
Þetta á svo sem einnig við um
Meðgöngutima nema leikurinn
er allur einfaldari I sniðunum en
t.a.m. Tangó var, umræða og
boðskapur hans að þvl skapi af-
dráttarlausari. Hinar þrjár
kynslóðir I leiknum, elliær afinn
(Helgi Skúlason), vesalings
miðaldra foreldrarnir sem
dreymir um frelsi og framfarir
(Jón Sigurbjörnsson og Sigriður
Hagalin) og risavaxinn sísvang-
ur óvitinn (Kjartan
Ragnarsson) sem þau geta I
frelsisins heilaga nafni, skipa
sér fyrirhafnarlaust upp I hina
pólitisku dæmisögu hvort sem
menn svo vilja leggja hana út I
austur eða vestur eða einhvers
staðar þar I milli. Og sem betur
fer er pólitiska útleggingin ekki
einasta hjálpræði leiksins: hin
skringilega saga sem ber
hana uppi og fram er ágætlega
virk I öllum sinum afkáraskap,
leikurinn firrist allar málaleng-
ingar út af efninu, greiður I
spori og skýrmæltur og þess
vegna ansi skoplegur.
í sýningu Leikfélags Reykja-
víkur, sviðsetningu Hrafns
Gunnlaugssonar, var einmitt
lögð rækt við þessa eðliskosti
leiksins, einfaldleik og stll-
færslu, klára og skýra persónu-
mótun, það sem hún náði, létt-
viga hantéringu hinna alvöru-
gefnu útleggingarefna I leikn-
um: af þessari frumraun hans
að dæma er Hrafn hagvirkur og
smekkvls leikstjóri. Þá er llka
aö þvi að gá að leikurinn leggur
engin þau vandamál né við-
fangsefni fyrir sem hinni
reyndu og velvirku áhöfn hans
sé eða ætti að vera ofvaxin.
Fyrir minn smekk kom Þor-
steinn Gunnarsson samt nýstár-
legast fyrir I hópnum: hinn
lubbalegi gestur hans var kátleg
og meinleg mannlýsing guðfað-
ir og fyrsta fórnarlamb hins
blinda og ófrýna byltingarafls I
leiknum.
t frelsisins nafni: Kjartan Ragnarsson, Barniö og Þorsteinn
Gunnarsson.