Vísir - 06.02.1975, Page 6

6
Vlsir. Fimmtudagur 6. febrúar 1975.
vísrn
íltgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórndrfulltrúi: Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Slmi 86611. 7 llnur
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasöiu 35 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Forsendur og lausnir
Barátta Þjóðviljans fyrir innflutningshöftum,
sem mundu slita viðskiptasamningum okkar við
efnahagssamtök nágrannarikjanna, mun ekki
bera árangur, enda leynast austrænir hagsmunir
að baki. Geir Hallgrimsson forsætisráðherra
hefur lýst þvi yfir, að framhald viðskiptafrelsis
verði forsenda aðgerða þeirra, sem væntanlegar
eru til að koma þjóðarskútunni á réttan kjöl eftir
áföllin i viðskiptakjörum þjóðarinnar á undan-
förnum mánuðum.
Þjóðviljinn kennir vöruinnflytjendum um
gjaldeyrisskortinn. En þeir flytja að sjálfsögðu
aðeins inn þær vörur, sem þeir telja sig geta selt.
Vandamálið felst i gervivelmegun þeirri, sem
hefur rikt hér i tæpt ár, síðan siðustu
skripa-kjarasamningar voru gerðir. Þetta óeðli-
lega ástand hefur gert okkur kleift að kaupa er-
lendar vörur, án þess að þjóðarbúið hafi efni á
þvi.
Lifskjörin hafa verið að versna aftur að undan-
förnu og eiga eftir að versna enn, áður en bau
byrja að batna á nýjan leik. Forsætisráðherra
hefur þó sett upp það markmið, að lifskjörin fari
ekki niður fyrir það, sem þau voru árið 1972. Sér-
fræðingar vona, að það nægi til að draga svo úr
innlendri eftirspurn, að þjóðarbúið rétti við og á
komist greiðslujafnvægi gagnvart útlöndum.
Forustumenn launþegasamtaka vita af
reynslu, að þeir geta kúgað atvinnurekendur til
að samþykkja launahækkanir. En þeir vita lika
af reynslunni, að lögmál efnahagslifsins taka
jafnan i taumana og eyða þeirri aukningu kaup-
máttar, sem er umfram getu þjóðarbúsins. ófrið-
ur i kjaramálum hefur ekkert hagnýtt gildi, held-
ur tefur aðeins fyrir þvi, að þjóðarbúið komist
yfir erfiðleikana og lifskjörin geti byrjað að batna
á nýjan leik.
Björgunaraðgerðir rikisstjórnarinnar eru i
undirbúningi. Miklu máli skiptir, að i þeim að-
gerðum verði ekki litið á einangraðan hátt á ein-
stök vandamál, heldur á heildarsamhengið. Upp-
bætur eða styrkir til sjávarútvegsins virðast
óhugsandi, bæði vegna hagsmuna iðnaðarins,
einkum útflutningsiðnaðarins, og einnig vegna
þess að ekki má gera sjávarútveginn að ómaga.
Að einhverju leyti getur verðjöfnunarsjóður-
inn bætt úr skák, einkum ef lánað væri milli
deilda hans, að fenginni rikisábyrgð fyrir endur-
greiðslum. Þessi sjóður er orðinn einn af horn-
steinum efnahagskerfisins og á enn eftir að sanna
gildi sitt. ______
Hins vegar virðist ekki ljóst, hvernig komizt
verði hjá gengislækkun, þótt talsmenn útgerðar-
innar efist um gagnsemi hennar að þessu sinni.
Versnandi viðskiptakjör þjóðarinnar gagnvart
útlöndum á síðustu mánuðum hafa skekkt gengið
verulega. Og reynslan segir okkur, að dýrkeypt
er að búa of lengi við ranglega skráð gengi og
þurfa siðan að taka kollsteypur i gengislækkun-
um.
Útgerðin hefur sett rikisstjórninni vikufrest til
að ákveða ráðstafanir. En ummæli forsætisráð-
herra benda til þess, að hann láti ekki stilla rikis-
stjórninni upp við vegg. Hann vill, að fiskverðið
verði fyrst ákveðið, svo að unnt sé að sjá, hve um-
fangsmikil vandamálin eru á hverju sviði. Strax
og fiskverðið er komið getur rikisstjórnin hafið
björgunaraðgerðirnar i áföngum.
JK
Henni er spáð
að verða fyrst
kvenna í for-
sœtisráðherra-
stól Bretlands
í ytra útliti og fasi öllu minnir hún á dæmigerða
hefðarkonu aðalsins i London. Máifarið ber vott um
góða menntun, og yfirvegun og ákveðni i framkomu
vitnar um, að sú kona er þvi vönust, að hennar vilji
sé gerður.
Þetta hefur Margaret Thatcher
lika óspart fengið að heyra hjá
stjórnmálaandstæðingum sínum.
Þegar hún t.d. nýlega gllmdi við
orðhákinn, Denis Healy, fjár-
málaráðherra Verkamanna-
flokksins, I orðasennu i málstof-
unni, kallaði hann hana forrétt-
indadís. — Hún svaraði um hæl,
að hann væri einfaldlega bara ó-
merkilegur.
í slikum orðaskylmingum, sem
daglega eiga sér stað I neðri mál-
stofu brezka þingsins, hefur frú
Thatcher hvergi látið sinn hlut,
enda er hún meðal þeirra tals-
manna Ihaldsflokksins, sem þar
taka oftast til máls. Hefur hún
reynzt enginn eftirbátur þeirra,
sem skæðastir þykja i frammi-
gripum til leiðréttingar ræðu-
mönnum, sem oft eiga sér staö I
fundartima neðri málsstofunnar.
En allar aödróttanir um snobb
og höfðingjafas lætur Margaret
sem vind um eyrun þjóta. Hún er
ekki af aöalsættum komin. Er hún
dóttir nýlenduvörukaupmanns og
stolt af foreldrum sinum. Vinir
hennar vita lika fullvel, að hefð-
arsniðið, sem aðrir finna I fari
hennar, kom á hana I þeim dýru
skólum, þar sem hún hlaut slna
uppfræðslu.
Þvi hefur verið spáð Margaret
Thatcher, að fyrir henni ætti eftir
að liggja að veröa fyrsta konan,
sem gegndi embætti forsætisráð-
herra Bretlands. Þessa dagana
sýnist mönnum miklar horfur á
þvi, að fyrri hluti þess spádóms sé
að rætast. Úrslit atkvæða-
greiöslunnar i þingflokki ihalds-
manna á þriðjudaginn gefa sterk-
lega til kynna, aö hún sé likleg-
asta formannsefni flokksins, sem
yrði stórt skref i átt til forsætis-
ráðherrastólsins, ef flokkur
hennar kæmist i stjórnaðstöðu.
Þetta verður þó ekki fullreynt
fyrr en I annarri atkvæðagreiðslu
þingflokksins, sem fram á aö fara
næsta þriðjudag.
Margaret Thatcher er ekki einn
þessara stjórnmálaskörunga álf-
unnar, sem eru jafnkunnir utan
landsteinanna og meðal kjósenda
sinna heima fyrir. Athyglin
beindist þó að henni, þegar hún
var gerð að menntamálaráðherra
I stjórn íhaldsflokksins 1970. Utan
heimalands hennar hafa menn
litil fylgzt með högum hennar.
Stafar það að nokkru leyti af
þvi, að hún er ekkert tiltakanlega
mannblendin og hefur ekki látið
mikið berast á, þrátt fyrir frama
hennar i stjórnmálum. — Henni
hefur lfka verið legið á hálsi fyrir
einmitt þetta. Enda hefur Marga-
ret Thatcher búið sig undir for-
mannskjörið að þessu sinni með
þvi að opna heimili sitt fyrir
fréttamönnum til að kynna betur
sjálfa sig og fjölskyldu sina út á
við.
Margaret Hilda Thatcher fædd-
ist árið 1925. Faðir hennar hætti
um þær mundir kaupmennsk-
unni. Hann var áhugamaður um
stjórnmál og virtur borgari. Var
hann sýslunefndarfulltrúi, siðar
oddviti og loks bæjarstjóri i
Grantham. Skyldunámi sínu lauk
Margaret i framhaldsskóla
stúlkna I Grantham, og með
framúrskarandi árangri á loka-
prófum vann hún sér skólastyrk
og innritun I menntaskóla I Ox-
ford. Hún hélt áfram námi i efna-
fræði I Oxfordháskóla, og hafði
öölazt þar meistaragráöu I þeirri
fræðigrein, áður en hún fór það-
an.
Þegar þarna var komið, virtist
helzt fyrir henni eiga að liggja að
stunda rannsóknarstörf á sviöi
efnafræði. Næstu fjögur árin
starfaði hún einmitt að sllku hjá
iönfyrirtæki einu. Ekki var þó
fræðimannaáhuga hennar svalað
með þvl einu saman. Samtimis
efnafræðirannsóknunum las
Margaret lög i frlstundum sinum.
Hún fékk málafærsluréttindi
hæstaréttarlögmanna áriö 1954 og
starfaði siðan sem hæstaréttar-
lögmaður með skattalögin að sér-
grein.
Frá föður sinum erfði hún á-
huga á stjórnmálum og meðan
hún var við nám i Oxfordháskóla
var hún forseti thaldsflokks stú-
denta. Meðan hún var enn ungfrú
Margaret Roberts bauð hún sig
fram tvivegis til þingkosninga
fyrir íhaldsflokkinn, 1950 og 1951,
en náði ekki kjöri.
En eftir að hún giftist Denis
Thatcher, fyrrum höfuðsmanni I
stórskotaliðinu, árið 1951 og
stofnaði heimili öðlaðist hún
meira brautargengi I stjórnmál-
unum. Náði hún þingsæti i neðri
málstofunni 1959 og hefur átt þar
sæti síðan. — Maður hennar, sem
þjónaði föðurlandi sinu I siðari
heimsstyrjöldinni, er nú for-
stjóri o1iufyrirtækisins
„Burmah-Castrol” og fleiri fyrir-
tækja. Eiga þau eina tvibura, son
og dóttur.
Á fyrsta þingi sínu fékk hún
samþykkt frumvarp, sem varð að
lögum 1960. Fjallaði það um að
fjölmiðlum og almenningi væri
frjálst að fylgjast með fundum
opinberra nefnda á borð við sveit-
arstjórnir, menntamá.lanefndir
eða sjúkrahússtjórnir héraðs-
sjúkrahúsa, svo að eitthvað sé
nefnt. Fram til þess tima hafði
fjölmiðlum verið veittur frjáls
aðgangur að þeim, en ekki öllum
almenningi.
Fyrsta trúnaðarstarfið i rikis-
stjórn landsins var henni falið
strax 1961. Varð hún þá aðstoðar-
ráðherra tryggingamála og
gegndi þvi starfi til stjórnarskipt-
anna. Meðan Ihaldsflokkurinn
hefur verið I stjórnarandstöðu
hefur hún verið meðal helztu tals-
manna hans i neðri málstofunni
og átti vist sæti I „skuggaráðu-
neytinu”, eins og Bretar kalla
þann hóp þingmanna stjórnar-
andstöðunnar, sem hafðir eru
mest i frammi i málaflokkum,
sem stjórnin sjálf skiptir á milli
ráðherra sinna.
Meðan frú Thatcher var
menntamálaráðherra á árunum
1970 til 1974 beitti hún sér mest
fyrir endurskipulagningu grunn-
skólakerfisins, sem byggðist á
lögum frá 1903. Á þessum árum
ferðaðist hún til fjölda landa og
kynntist þar mennta- og skóla-
málum þeirra.
Þessi fjölfróða kona hefur þó i
umræðum neðri málstofunnar
siðustu mánuði vakið mesta at-
hygli á sér fyrir skarpskyggni og
greinargóðar tillögur á sviði
efnahagsmála. Telja stuðnings-
menn hennar, að það geti einmitt
riðið baggamuninn i úrslitaat-
kvæðagreiðslu þingflokksins i
næstu viku, þegar velja skai milli
hennar og Williams Whitelaws til
formennsku.
Slðustu mánuðirnir hafa verið
drungalegir þingmönnum Ihalds-
flokksins, sem tvivegis á siðasta
ári töpuðu kosningum i landinu.
Var orð á þvi haft, þegar henni
fyrstri þingliða Ihaldsflokksins
tókst á dögunum að lokka fram
hlátrarsköll flokksbræðra sinna
og húrrahróp eftir skarpa orða-
sennu við Denis Healey. Fram til
þess hafði drungi og beiskja kosn-
ingaósigranna grúft sig yfir þing-
bekki ihaldsmanna.
Þegar stund atkvæðagreiðsl-
unnar til formannskjörsins rann
upp i fyrradag, naut Thatcher tvi-
mælalaust þess að flokksbræöur
hennar eru leiðir orðnir á ósigr-
um þeim sem flokkurinn hefur
mátt biða undir forystu Heaths.
Allt frá siðustu kosningum hafa
verið uppi raddir um að skipta
þyrfti um forystumenn.
Enginn hafði þó spáð Margaret
meiri árangri en öðru sæti i fyrstu
atkvæðagreiðslu. Töldu flestir, að
Ihaldsmenn mundu naumast fá
sig til þess að kjósa konu til að
veita þeim forystu. Hinir voru þó
einnig til, sem héldu, að hún
mundi hljóta ófá atkvæði af vor-
kunnsemi þeirra, sem óaði, að
hún væri sniðgengin vegna þess
að hún væri af veikara kyninu.
öllum kom þó jafnmikið á ó-
vart, hve mikils fylgis hún naut I
fyrstu atkvæðagreiðslunni, þegar
hana vantaði aðeins niu atkvæði
upp á að hreppa formannssætið
strax i fyrstu atrennu.
Eftir er þó að koma I ljós, hvort
þar réöi óánægja þingliða með
forystu Edward Heaths, sem var
aðalmótframbjóðandi hennar eða
hvort þeir bera þvílikt traust til
frú Margaret Thatchers sjálfrar.
Úr þvi fæst þó skoriö næsta
þriðjudag.
Umsjóii: Guðmundur Pétursson