Vísir - 11.02.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir Þriðjudagur 11. febrúar 1975
vísir
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
/Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Áskriftargjald 600 kr. á mánuði innanlands.
1 iausasöiu 35 kr. eintakið. Biaðaprent hf.
Hröðum orkusókninni
Ef alþingi samþykkir hið nýja stjórnarfrum-
varp um byggingu og rekstur málmblendiverk-
smiðju, má reikna með, að verksmiðjan geti tek-
ið til starfa eftir tvö-þrjú ár og kaupi tæplega
helming af rafmagninu, sem framleitt verður i
Sigölduveri. Og allar horfur eru á, að alþingi
samþykki frumvarpið með riflegum meirihluta
atkvæða.
Þar með er eitt skrefið enn stigið i hægfara
stóriðjuþróun á íslandi. Vonandi verður þetta
skref fyrirboði þess, að sú þróun verði hraðari á
næstu árum. tslenzka þjóðarbúið þarf að verða
fjölbreyttara en það er nú, og aukin stóriðja er
eitt af þvi, sem helzt skortir.
Gert er ráð fyrir, að verksmiðjan kaupi um 68
megawött frá Sigöldu, sumpart sem forgangs-
orku og sumpart sem afgangsorku. Verður for-
gangsorkan keypt á 9,5-10 mill., en meðalverðið
verður 5-6,2 mill. Þetta tiltölulega háa verð
endurspeglar þá staðreynd oliukreppunnar, að
orka er nú i meiri metum fjárhagslega en áður
var. Þessi viðskipti munu tryggja, að Sigöldu-
virkjun verði mjög arðbær og leggja grundvöllinn
að frekari orkuöflun hér á landi.
Verksmiðjan sjálf, sem verður að meirihluta i
eigu islenzka rikisins, verður einnig mjög arð-
bær, ef áætlanir standast. Gert er ráð fyrir, að
aðrsemi hennar nemi hvorki meira né minna en
17,4%, þannig að fljótlega ætti að safnast fé til
frekari útþenslu i framleiðslu á málmblendi. 1
heild má gera ráð fyrir, að hreinar gjaldeyris-
tekjur af rekstri verksmiðjunnar og orkusölu til
hennar nemi um 1,3 milljarði króna á ári.
Allt bendir til þess, að hér sé um mjög hag-
kvæma framkvæmd að ræða, enda hefur oliu-
kreppan leitt til þess, að afurðir orkufreks iðnað-
ar eru mun verðmætari en áður var. Við þurfum
nú að nota tækifærið til frekari sóknar á þessum
sviðum og nýta miklu meira af þeirri gifurlegu
orku, sem liggur ónotuð i fallvötnum og iðrum
landsins.
Við þurfum á næstu mánuðum að móta nýja
stóriðjuáætlun og dreifa bæði orkuverum og
verksmiðjum i sem flesta landshluta. Kominn er
timi til að vinna að stórvirkjun á Norðurlandi og
siðan á Austurlandi. Þessi uppbygging mundi
hafa þau hliðaráhrif að tryggja orkudreifingu til
almennrar notkunar á þessum svæðum og eyða
þvi ófremdarástandi, sem rikt hefur i vetur i
orkudreifingunni.
Höfuðmarkmiðið i þessari þróun er, að
Islendingar eigi sjálfir orkuverin og reki þau,
enda höfum við öðlazt mikla reynslu á þvi sviði.
Okkur mun vafalitið reynast auðvelt að afla láns-
fjár til byggingar orkuveranna, ef tryggð verða
föst stóriðjuviðskipti.
Sum iðjuverin getum við átt að meirihluta, en
önnur geta erlend fyrirtæki átt að öllu leyti.
Þetta fer eftir eðli vinnslunnar i hverju iðjuveri
og möguleikum okkar á að afla lánsfjár til
fjárfestingar i svo dýrum verksmiðjum, án þess
að það dragi úr möguleikum okkar til annarra
nytsamlegra hluta.
Við skulum i öllum tilvikum gæta þess, að stór-
iðjan leiði ekki tilmengunar en að öðru leyti skul-
um við láta úrtölur sem vind um eyru þjóta og
hefja stórsókn á þessu sviði nútima framleiðslu.
Við skulum gera orkuna að enn meiri auðlind en
fiskimiðin okkar.
— JK
Solzhenitsyn og Natalya ásamt sonunum Ignat og Yermolai.
Fyrir einu ári var Alexander
Solzhenitsyn kærður fyrir landráð,
sviptur sovézkum borgararétti og
sendur með flugvél vestur á bóginn
til frelsisins.
A heimili Solzhenitsyns i Zurich I Sviss veröur
þessa þó ekki minnzt með neinum hátíðarhöldum.
Flutningur þessa ofsótta gagnrýnanda vestur til
frelsis lýðræðisins og umskiptin að verða
velfjáður rithöfundur voru fjölskyldunni alls ekki
sársaukalaus.
Vinir og skyndmenni hins 56 ára gamla rit-
höfundar segja, að hann sökkvi sér æ meir ofan i
vinnuna og ritstörfin, sem hafa tekið allan hans
tima, siðan hann stofnaði sitt nýja heimili i Sviss.
Eftir að hann haföi verið sendur I útlegð 13. feb.
i fyrra vegna gremju yfirvalda yfir bók hans
„Gulag-eyjaklasinn” lýsti Andrei Gromyko þvi
yfir, að Solzhenitsyn væri „eiturdrykkur”.
Sovézkir fjölmiðlar hertu samtimis á áróðrinum
og fordæmingunum.
Nú getur Solzhenitsyn unnið að skrifum sinum i
friði, og eru þó I engu minna gagnrýnandi á
nútið og framtiö föðuriandsins. En hann hefur
margsinnis sagt, að hann láti ekki af þeirri von
sinni að fá einhvern tima að snúa þangaö aftur, og
heimþráin þjakar hann.
Hann hefur sagt, að hann vilji einhvern tima
snúa til Sovétrikjanna, þegar leyfð væri útgáfa
bóka hans, sem nú er bönnuð. Eins og málin horfa,
þá er óliklegt, að þessi von rætist.
Siðan hann settist að i Sviss, hefur seinna bindi
„Gulags” komið út með áframhaldandi lýsingum
á hryllingi þrælafangabúðanna sovézku. Hinir
vestur-þýzku forleggjarar, sem gefið hafa út
bækur hans, segja, að vænta megi þriðja bindis
siðar á þessu ári.
Þetta eru feiknarleg afköst, enda segja vinir
Solzhenitsyns, að hann vinni sex daga vikunnar
tólf stundir á dag við að fara yfir kaflana, sem
hann var fyrir löngu búinn aö skrifa, og bæta nýj-
um köflum við þá. I sumum tilvikum skiptir hann
um, þar sem hann haföi áður skrifað bækur sinar
með tilliti til þess, sem birtingarhæft þótti I Sovét-
rikjunum. Nú getur hann komið að þvi, sem var of
áhættusamt, meðan hann var enn i Sovét. — „I
Moksvu varð ég aö draga niður i sjálfum mér,”
segir hann sjálfur.
Þegar Solzhenitsyn kom til Zurich fyrir ári,
bandaði hann i áttina að blaðamannahópnum,
sem sat fyrir honum, og spurði: „Ekkert skil ég i
þvi, hvaða fyrirgangur þetta er. Aö ári liðnu
verða menn búnir aö steimgleyma mér.” — Það
fór þó á annan veg. Bækur hans eru enn á met-
sölulista, og hann er oröinn auðugur maður.
„Peningar eru vissulega vandamál okkar,” sagði
lögmaður hans, Fritz Heeb.
Solzhenitsyn er i dag hlédrægur og dulur og ber
litið traust til fréttamanna. Þeir koma að garðs-
hliðinu hjá honum læstu. Þeim, sem þar knýja
dyra, er tekið með stökustu varúð, nema þeir séu
fjölskyldunni kunnugir.
Þetta tveggja hæða, yfirlætislausa hús, sem
Solzhenitsyn leigir, stendur i kyrrlátri götu i sama
hverfi og Zurich-háskóli.
Þar búa þau Natalya kona hans (35 ára), sonur
hennar Dimitry (12 ára) frá fyrra hjónabandi,
börn þeirra þrjú, & Yermolai (3 ára), Ignat (2
ára) og Stephan (1 árs) — og tengdamóðir hans.
— Þau komu með honum vestur yfir, og það var á
sinum tima mikill fagnaðarfundur eftir 45 daga
aðskilnað. Höföu þá þá siðast séð hann leiddan
brott af óeinkennisklæddum lögreglumönnum og
vissu ekki, hvort þau ættu nokkurn tima eftir að
sjá hann aftur.
Einu sinni siðan hefur Solzhenitsyn opnað
heimili sitt blaðamönnum. Það var I nóvember,
sem hann átti með þeim fjögurra stunda fund,
þegar hann ætlaði að gefa út ritgerðasafn eftir
sig og sex aðrar rithöfunda, sem verið hafa I and-
stöðu við Sovétstjórnina.
Nú orðið er tlma hans að mestu varið I skriftir
og undirbúningsvinnu, eins og rannsóknir. Hann
hefur tekið sér ferðir á hendur til Parisar til
viðræðna við rússneska útflytjendur til að heyra
sögur af þeirra reynslu.
í desembermánuði brá hann sér til Stokkhólms
til að veita viðtöku Nóbelsritlaununum fyrir áriö
1970. Ekki létu erindrekar Sovétstjórnarinnar sjá
sig við það tækifæri. A þeirri stundu lýsti Solzhen-
itsynsjálfum sér, sem „höfundi frá frelsissnauðu
landi” og sagði að bókmenntaverðlaunin hefðu
bjargaö sér undan tortimingu ofsækjenda
sinna. Heimili Solzhenitsyn i Zurich er lýst sem
vasaútgáfu af Rússlandi. Þar er rússneska töluð
einvörðungu, þótt Solzhenitsyn tali lika þýzku.
Hann segist samt sjálfur ekki kunna það mál vel.
Börn hans læra þýzkuna jafnt og móðurmálið.
Dimitry, sem gengur i skóla i Zurich, er vel
samræðuhæfur i þýzku. Þegar skólabræður hans,
spurðu hann, hvort ekki yrði hátið á heimili hans
tilaðminnasteins árs afmælis þess, að þau fluttu
vestur, þá sagði hann, að það væri enginn sérstak-
ur tyllidagur á þeirra heimili.
Auk ritstarfanna er Solzhenitsyn mikill lestrar-
hestur, og tómstundum — ef einhverjar er hægt að
kalla þvi nafni — ver hann til lestrar eða göngu-
ferða. Hann er mikill áhugamaður um sögu, og
litur i rauninni á sjálfan sig sem sagnaritara.
Honum finnst það skylda sin að skrásetja þá
þætti rússneksrar sögu, sem út undan hafa orðið.
Eftir þvi sem hann segir sjálfur, þykir honum það
verst, að honum muni naumast endast aldur til að
færa allt það I letur, sem hann vildi.
Hálfur hugurinn er jafnan austur I Rússlandi. I
gönguferðunum leitar hann ósjálfrátt þangað,
sem hann sér til snæviþaktra Alpafjallanna, sem
minna hann á snæbreiðurnar heima á bernsku-
stöðvunum. Útvarpstækiö er sem oftast stillt á
rússneskar útvarpsstöðvar eða þær útsendingar
BBC, sem eru á rússnesku.
Solzhenitsyn fékk svissneskt vegabréf til
tveggja ára og getur fengið það endurnýjað, þegar
sá timi er útrunninn. Svissneskur rikisborgari
getur hann ekki orðið, fyrr en eftir fimm til sex
ára dvöl i landinu. Svissnesk yfirvöld hafa varað
hann við þvi að aðhafast neitt það, sem bryti i
bága við hlutleysisstefnu landsins, ef hann vill
öðlast svissneskt rikisfang, enda hefur hann verið
litt áberandi, siöan hann settist þar að.
UMSJÓH: G, P.