Vísir - 22.02.1975, Side 7

cTMenningannál
Óbó, fiðla, horii
Vísir. Laugardagur 22. febrúar 1975.
Sinfdnfuhljómsveit islands:
lO.tónleikar i Háskóiabiói
Efnisskrá:
Jón Nordal: Langnætti
J. Sibelius: Fiölukonsert
F. Schubert: Sinfónia nr. 9
Stjórnandi: Karsten Andersen
Einleikari: Itzhak Perlman
25 ára afmælistónleikar
Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands fóru fram með við-
eigandi glæsibrag sl.
f immtudagskvöld. Að
visu var glæsibragurinn
einungis fólginn í leik
hljómsveitarinnar og ein-
leikarans/ engar
skreytingar nema ein Iftil
blómakarfa á horni
sviðsins.
Sinfónfuhljómsveitin á sér
auövitaö mun lengri sögu en 25
ára, eöa allt aftur til 1920, þvi
þaö ár safnaöi Þórarinn Guö-
mundsson, fiöluleikari og tón-
skáld, saman og þjálfaöi tuttugu
hljóöfæraleikara i tilefni af
komu Kristjáns X Danakon-
ungs, 1921. Sú hljómsveit hlaut
siöan nafniö „Hljómsveit
Reykjavikur”, starfaði hún til
1949.
Meö stofnun útvarpsins 1930
voru Þórarinn og Emil
Thoroddsen ráönir til starfa þar
og skömmu siöar Þóroddur
Arnason. 1 kringum þaö trió
safnaðist siöan stærri hópur
hljóðfæraleikara, útvarps-
hljómsveijin, og Þórarinn varö
stjórnandi og var hann þaö allt
til aö Sinfóniuhljómsveit lslands
var stofnuö 1950.
Fleiri komu auövitaö viö
sögu, og er þar helsta aö nefna
Sigfús Einarsson og Jón Laxdal,
en þeir ásamt Þórarni voru í
stjórn Hljómsveitar Reykjavik-
ur, og Páll ísólfsson. Vonandi
kemur einhverntima út saga
Sinfóniuhljómsveitar Islands og
aðdraganda hennar, væri þaö
fróöleg og skemmtileg lesning.
Langnætti
Jón Nordal, tónskáld og
skólastjóri Tónlistarskólans
samdi Langnætti I tilefni af-
mælis sinfóniuhljómsveitarinn-
ar. Fór vel á þvi aö hann skyldi
semja verk þetta fyrir hljóm-
sveitina, þvi hann og skólinn
sem hann stjórnar eru „ábyrg-
ir” fyrir vexti og viðgangi
hljómsveitarinnar.
Verkiö er fremur stutt, en
heldur athygli manna föstum
tökum frá byrjun til enda, og á
allan máta hið áheyrilegasta,
tónskáldinu til sóma. Hljóm-
sveitin lék verkiö af alúö, og á
Jón Nordal
Kristján Stephensen óbóleikari
þakkir skildar fyrir sérlega fall-
ega meöferð á óbósólóinu i lok
verksins. Hann er án efa
traustasti maöur hljómsveitar-
innar.
Með gullfiðlu
Sjaldan held ég aö eins fagur
fiölutónn hafi heyrst á sviöi Há-
skólabiós og tónarnir úr fiðlu
Itzhaks Perlmans. Er ekki aö
undra þótt Perlman sé dáður og
virtur um allan tónlistarheim-
inn, enda fór hann létt meö að
töfra áheyrendur. Samvinna
einleikara, hljómsveitar og
stjórnanda var til fyrirmyndar,
aldrei hætta á þvi aö fiölan væri
ofurliöi borin af hljómsveitinni.
A siðustu tónleikum var einleik-
arinn meö gullflautu: mér
fannst sem Itzhak Perlman væri
með gullfiölu.
7,9,10.?
Sinfónia Schuberts, nr. 9 er af
sumum kölluö nr. 7, vegna þess
aö hún var sú sjöunda i útgáfu,
eða númer 10, sem er ef til vill
rétt númer, þvi sinfónia sem
hann samdi 1825 týndist.
Sinfónian, sem viö heyröum sl.
fimmtudagskvöld, var sú
siðasta sem hann samdi, 1828,
Itzhak Perlman
Eftir Jón
Kristin Cortes
eöa sama ár og hann dó. Hann
heyröi verkiö aldrei flutt, þvi
var neitað vegna þess hve langt
það var, þaö var fyrst flutt undir
stjórn Mendelssohns um 1840.
Flutningur hijómsveitarinnar
var mjög góöur, áö visu dálítiö
litlaus, en það batnaöi er á leið.
Sérstaklega stóöu málm-
blásararnir fyrir sinu og er
langt siöan ég hef heyrt horn-
leikarana standa sig svo vel
sem raun var.
Karsten Andersen var rögg-
samur aö vanda, er hann senni-
lega meö bestu stjórnendum
sem hljómsveitin hefur haft,
samvinna hans og hljómsveit-
arinnar er með afbrigöum góö.
Rœð og órœð söguefni
Þorsteinn Antonsson:
FORELDRAVANDAMALIÐ
Skáldsaga
Iöunn 1974, 196 bls.
Foreldravandamálið:
sjálft heiti sögunnar er
hnyttilegt, kynslóðabilið
margumtalaða séð úr
öfugri átt við það sem
vant er, frá sjónarmiði
unglingsins sem er að
basla við að skilja og
gera sér grein fyrir
hegðun og hugarfari for-
eldra sinna og hinnar
eldri kynslóðar i land-
inu.
Þaö er nú svo sem ekki þar meö
sagt að feögana i skáldsögu Þor-
steins Antonssonar eigi aö taka
sem einhvers konar dæmi eöa
fulltrúa fyrir eitthvaö annaö en
sjálfa sig. En allténd eru þeir
þátttakendur i skrýtilegri at-
burðarás, frásögn sem á meöal
annars gengur út á djúp sem
staöfest er i milli kynslóöanna og
tilraunir þeirra til að ná saman
yfir um djúpiö, viöleitni unga
mannsins i sögunni til aö gera sér
grein fyrir hver hann sjálfur sé og
hvar á vegi staddur og þar meö aö
skilja uppruna sinn, hvaöan hann
sé kominn. A einhvern hátt er
faðir þeirra hálfbræöra Teits og
Rúnars i sögunni á bakviö hvaö-
eina sem þeir taka sér fyrir hend-
ur, þeir eru sifellt, sjálfrátt eða
ósjálfrátt, að gera upp sakir sinar
og hug til hans, annar hjóna-
bandsbarn, skólamaöur og lög-
fræðingsefni, hinn óskilgetinn,
alinn upp við fátækt, hnupl og ó-
knytti, brennuvargur áöur en
bókin er úti.
Þannig séö er hin ólikindalega
atburöarás i Foreldravandamál-
inu byggð upp um býsna einfalda
sálfræöilega uppistöðu: leið Teits
sem söguna segir til skilnings á
sjálfum sér liggur um uppgötvun
fööur hans, lögfræöings og efna-
manns i Reykjavik, hans dulda
manns undir hinu borgaralega
ytra borði. A þeirri leiö kynnist
hann hálfbróður sinum, Rúnari,
úrkostir og afdrif hans eru ein-
hvers konar móthverfa Teits
sjálfs, þeir eru hvor um sig það
f Foreldra
i vandamálið
Þorsteinn Antonsson
sem umhverfið og aöstæöurnar
hafa gert úr þeim.
Eitthvaö á þessa leiö viröist
manni hin sálfræðilega uppi-
staöa efnisins i Foreldravanda-
Asi I Bæ:
KORRIRÓ
Iðunn 1974, 167 bls.
Hugmyndin að þessari
sögu, Korriró, er eigin-
lega ansi sniðug —
minnsta kosti nógu snið-
ug til þess að synd má
heita að Ása i Bæ skuli
ekki verða meir úr
henni. En það verður að
segjast eins og er að litið
verður úr góðu gamni.
Korriró er öllu heldur
sundurleit samantekt
ýmislegs efnis til sögu
en regluleg úrvinnsla
þess.
Sagan snýst um yfirnáttúrlegt
samband, einhverstaöar aö
handan: kraftaverk sem veröur á
hversdagslegum trillukarli i ein-
málinu. Og jafnframt er ljóst að
eitthvaö meira vakir fyrir höf-
undi i sögunni en sálarlif beggja
bræöra og fööur þeirra, eitthvað
sem honum veitist þó fjarska tor-
velt aö láta uppi. Sagan greinist
sundur i tvo ósamloða þætti, sem
annar þeirra er eins konar sál-
fræöilegur reyfari með kynni
þeirra bræöra, Teits og Rúnars,
ævintýri á skemmtistöðum og i
heimahúsum i Reykjavik og
sumarhúsi á Þingvöllum, tilraun
þeirra til mannráns og ikveikju i
Ólafsvik aö atburðarás, en hinn
er sifelld ihugun sögumannsins
um þetta söguefni og sjálfan sig,
viöbrögð sin og afstööu til annars
fólks I sögunni, oft meö undarlega
myrku og reknu oröfæri. Þaö er
til dæmis svona, þar sem hann er
aö gera grein fyrir ákvöröun sinni
aö veröa lögfræöingur eins og
faðir hans:
„Ég fór að hugleiða starfsvaliö
og minntist þess nú, aö mér haföi
verið ljóst, þegar ég ihugaöi áður
ævistarfiö væntanlega, aö ég varð
aö velja mér kvöö til aö geta veriö
hverju hversdagslegu sjávar-
plássi. Þegar almættiö tekur að
tala i gegnum Guömund Jórmann
fara brátt óvæntir atburöir aö
gerast i plássinu, þaö verður þar
bylting, friösamleg bylting lifs-
gleði og lifsnautna frekar en upp-
reisn stéttar gegn stétt, allir
veröa svo náttúrlegir, glaöir og
góöir fyrir áhrif andanna aö
handan. Fógeti staöarins fellir
niöur réttargæslu og innheimtu
skatta, lokar sinni sjoppu en fer i
staðinn aö fást við smiöar eins og
hugur hans alla tiö haföi staöiö til.
Stórútgeröarmaöurinn i plássinu
gefur sjómönnum flota sinn af
skuttogurum og loðnubátum allan
á einu bretti, veskú, og ætlar i
staöinn aö gefa sig að blómarækt
frekar en þessum eilifa taprekstri
sjávarútvegsins.
Og svo framvegis. Það er bara
harösviraöasti ihaldsnagli og
þingmannsefni þorpsins sem meö
einhverjum hætti sleppur við
snertingu almættis aö handan.
Fyrir hans forgöngu er loks til
kvaddur sérfræöingur af Vellin-
um aö ráöa fram úr vanda þess-
frjáls. Frelsiö var hiö innra rými,
og þaö týndist gagnvart óhlutlæg-
leik ótúlkaðs umhverfis. En þá
haföi mér verið hugstætt úrlausn-
arefnið um staðreynslu ábyrgð-
ar: sannanleik hennar. Ég haföi
séö fram á aö slik rökvis afstaða
geröi lögin aö nauð hinna sann-
færðu; virðingarleysi fyrir þeim
aö samviskuraun. — I skólanum
höföu mörkin milli vits og vit-
leysu verið nálega hin sömu og
milli ræös og óræðs ástands: eins-
konar stéttaskipting. En nú var
mér hiö óræöa orðið alltumlykj-
andi staðreynd”.
Og svo framvegis: málskraf af
þessu tagi fyllir margar siöur i
bókinni, einatt myrkara en hér og
stundum meö öllu óskiljanlegt.
öfugt viö þetta efni hennar er at-
burðarásin sjálf og mannlýsingar
i bókinni skýrt og skilmerkilega
rakin, ivið þurrlegum en alla tið
læsilegum stilshætti. Foreldra-
vandamálið sýnir eins og fyrri
skáldsögur Þorsteins Antonsson-
ar aö honum er allvel lagiö aö
segja frá, lýsa fólki og atvikum i
um sem honum lika farsællega
tekst. Allt snýst i sitt fyrra horf i
þorpinu. En hitt er aö skilja af
sögulokunum aö andinn hafi þá i
staöinn skroppið i sérfræðinginn
sjálfan og leiðir brátt af þvi
ófyrirsjáanlega atburöi fyrir
vestan haf.
Þessi atburðarás, svo rakiö til-
efni aðhláturs að gamalgróinni
islenskri hjátrú og allskonar dag-
farslegum ósiðum öörum, veröur
ekki i sögunni annað né meir en
einskonar rammi um sundurleita
þætti og frásögur af fólkinu i
þorpinu og umskiptum sem á þvi
veröa fyrir undursamlegan
straum að handan. Sitthvað er
hnyttiö i þessum frásögnum,
stundum gerö tilhlaup til eftir-
hermu og útúrsnúnings alkunnra
siöa og ósiða, mikið lagt upp úr
ástahvöt sem i menn hleypur meö
straumnum að handan — en
aldrei tekst að krækja frásagnar-
efni og mannlýsingar sögunnar
saman i samfellda, heilsteypta
sögu. Af þvi leiðir lika aö úr
ádeilu- og aðhlátursefnum sög-
unnar verður ekki nema þegar
T
BOKMENNTIR
EFTIR ÓLAF JÓNSSON
raunsæislegri og trúverðugri frá-
sögn. En jafnframt sýnir bókin
glöggt aö þetta efni nægir honum
ekki, hann vill koma á framfæri i
frásögninni öðru „óræðu” efni
sem hún megnar ekki sjálf að
framfleyta.
Vandi hans er augljóslega að
samsama sitt óhlutlæga „innra”
frásagnarefni þeim hlutlæga
veruleik, persónulýsingum og at-
buröum sem hann hefur úr aö
vinna og vald á i frásögn, Þegar
þetta tekst má enn sem fyrr ætla
aö Þorsteinn Antonsson geti sam-
iö góöa og gegna skáldsögu.
best lætur svo sem meinlaust
grin.
Þaö er bágt að svona fer þvi að
vitað var fyrir aö Asi i Bæ getur
sagt margfaldlega betur frá en
hér takst. Og svo mikið er ljóst af
sögu hans af hinu sæla islenska
sjávarþorpi að þar er af nægum
efnum aö taka til að snúa þeim á
hvolf eða gá uppundir þau.
STRAUMUR AÐ HANDAN