Vísir - 08.03.1975, Síða 7

Vlsir. Laugardagur 8. marz 1975
cTVlenningarmál
Leikið
Sinfóniuhljómsveit tslands,
11. tónleikar I Háskólablói
Stjórnandi: Kari Tikka
Einleikari: Rögnvaidur Sigur-
jónsson, planó.
Efnisskrá: J. Brahms: Sinfónia
nr. 3. Planókonsert nr. 2 I B-dúr.
Það fylgir alltaf viss
spenna tónleikum þar
sem islenzkir einleikar-
ar eða tónskáld eru á
ferðinni, þjóðarstoltið
segir þá til sin, alltaf
viljum við að okkar
listamenn skari framúr.
Og oftast er það svo,að
áheyrendur fara fullir
ánægju heim að loknum
tónieikum, ef til vili
tautandi fyrir sér,
,,mikið andsk..... var
þetta gott”.
En tæplega hefur þetta fallið
frá mörgum munninum á
fimmtudagskvöld, minnsta kosti
fannst mér Rgnvaldur Sigurjóns-
son ekki sýna sina beztu hliðar I
á horn
planókonsertinum, a.m.k. ekki til
að byrja með.
Þennan planókonsert,
(ranglega sagður I F-dúr I efnis-
skránni, er i B-dúr), lauk Brahms
við 1881 og lét þá spyrjast út milli
vina, að hann hefði samið
„pinulltinn pianókonsert með
scherzó-ögn”. Er betur var að
gáð, kom I ljós, að þessi pinulitli
konsert var einn af þeim lengri I
sögu tónlistarinnar og þar að
auki I fjórum köflum, I stað hinna
hefðbundnu þriggja.
Kari Tikka
Meistari af fyrstu gráðu
Rögnvaldur náði sér ekki
verulega á strik fyrr en komið var
fram i 2. kafla, og þá sérstaklega i
3. kaflanum, andante, þar sem
hann sýndi og sannaði, að hann er
meistari af fyrstu gráðu. Hljóm-
sveitin fannst mér ekki alltaf
veita honum þann stuðning sem
þurfti. Þó sjaldan kæmi fyrir að
hún yfirgnæfði pianóið, vildi
brenna við, að hljómsveit og
pianó væru ekki alveg samsiða.
Mætti það skrifast á reikning
stjórnanda, sem þrátt fyrir mik-
inn barning tókst ekki alltaf að fá
hljómsveitina með sér. Þriðji
kafli hefst á celló-sólói, sem var
mjög fallega leikið, þótt verr
Rögnvaldur Sigurjónsson
tækist er sólóið kom inn I seinna
sinnið, þá var tónmyndunin ekki
nógu góö.
Verra var er klarinettin léku
með pianóinu I seinna stefi kafl-
ans, þar tókst blásurunum illa
upp.
Það var léttleiki yfir fjórða
kaflanum, þar féll allt vel saman,
pianó, hljómsveit og stjórnandi.
Rómantisk og myndræn
3. sinfónia Brahms er styst af
sinfónium hans, en sú rómantisk-
asta og myndrænasta. Tæknilega
séð mun hún vera erfiðust, alla
vega hvað viðvikur rytma og
hendingamyndun. Upphafs-
hljómarnir komu sæmilega hjá
hljómsveitinni, en heldur var
slakur tónninn I fiðlunumí fyrsta
stefinu. Annars tókst þeim vel
upp með flest, samt þó ekki með
þeim glæsibrag sem við höfum
fengið að heyra stundum. Vert er
áð geta þess, að nýr hornleikari
bættist I hópinn á siðustu tónleik-
um. Var þá allur annar bragur á
leik hornanna, og á þessum
tónleikum heyrði ég leikið á horn
eins og ég hefi aldrei heyrt áður I
Sinfóniuhljómsveit Islands. Var
það I þriðja kaflanum, andante,
sem er orðinn ákaflega vinsæll
hér á landi i hálfgerðri poppút-
setningu spánverja nokkurs, enda
sæmilega gerð. A hornleikarinn
mikið hrós skilið, og er vonandi,
að hún ilengist i hljómsveitinni,
sem er að henni mikill styrkur.
Barningur og bægsla-
gangur
Stjórnandinn Kari Tikka er á
margan hátt frumlegur stjórn-
andi. Hann stjórnar með miklum
bægslagangi, en hafði ekki erindi
sem erfiði. Var oft eins og hljóð-
færaleikararnir væru hreint ekki
með á nótunum, stundum hristist
TÓNLIST
Eftir Jón
Kristin Cortes
hann allur af innri spennu, en
hljómsveitin tók að þvi er virtist
ekkert mark á þvi. Slög hans voru
óregluleg, stundum sló hann púls-
slag, þ.e. 4 I 4/4, en allt I einu var
hann farinn að slá eftir hljóöfalli
lagsins. Slikt er i lagi með hljóm-
sveit sem gjörþekkir stjórnand-
ann, en fyrir hljómsveit, sem sér
stjórnandann fáum dögum fyrir
konsert, er þetta mun erfiöara, og
jafnvel má hrósa hljómsveitinni
fyrir hve vel henni tekst að
aðlagast sumum stjórnendum.
Vafalaust gæti Tikka náö betri
árangri með Sinfónfuhljómsveit
íslands ef hann hefði meiri tima
og hljómsveitarmenn þekktu
hann betur.
Blettótt
Það er merkilegt hvað
islenskir málarar þurfa
að sýna margar myndir
á hverri einkasýningu. í
öðrum löndum sýna
málarar 20-40 myndir
með nokkurra ára milli-
bili, sem er þá vel valið
sýnishorn af framleiðslu
þeirra.
Hér á landi virðist enginn
málari með málurum nema hann
sýni yfir 50 myndir og helst ná-
lægt 100 (Jakob Hafstein: 147), —
allt er látið flakka og
heildarsvipurinn verður þá eftir
þvi. Er þetta vegna þess að
islenskir málarar séu meiri
hamhleypur en erlendir, eða
vegna þess að við höfum verri
smekk hérlendis, — eða þá vegna
þess að listamenn á íslandi séu
einfaldlega blankari?
Mér datt þessi visdómur I hug
er ég skoðaði sýningu Jóns Bald-
vinssonar að Kjarvalsstöðum, en
þar á hann 91 mynd, sem allar
virðast máiaðar á siðustu þrem
árum.
Einhverrar undirstööu viröist
Jón hafa aflað sér á undanförnum
fimm árum, en svo stuttur timi
nægir vart til að gera mann að
listamanni. Jón hefur greinilega
lært að nota pensil og að byggja
upp mynd á striga, en hann
skortir sjálfsþekkingu og þvi leit-
ar hann óspart til annarra
miálara. Imyndum sinum frá 1973
notar Jón kraftmikinn en heldur
óheflaðan, expressjóniskan stil,
en þar kemst hann sennilega næst
þvi að skapa persónulega mynd.
En i siðari verkum slnum hefur
Jón leitað á náðir Kjarvals og
Sverris Haraldssonar, þvi lands-
lag er það sem hann vill helst
mála. Myndir eins og nr. 19
(„Skammdegi”) og nr. 18
(„Hraunsprungur”) taka mið af
Sverri, án þess að sýna mikið af
persónuleika Jóns, nema e.t.v.
dálitinn viðvaningsbrag. Seinna
kemur Kjarval til sögunnar, — og
er það i sjálfu sér gleðiefni að
hann skuli vera lifandi afl en ekki
safngripur.
Sumar landslagsmyndir Jóns
Baldvinssonar hafa heildarsvip
sem minnir á Kjarval, en siðan
fer Jón að einbeita sér að þeirri
tilhneigingu meistarans að skipta
landslagi niður i litla
ferstrendinga. Vinnur Jón þetta
svo ákaft að mótlfið hverfur
smátt og smátt og strendingar og
hringir standa eftir. Þá fyllir Jón
svo með skærum litum þannig að
MYNDLIST
eftir Aóalstein
Ingólfssen
úr verður hrein skreytilist, litrik-
ar doppur og blettir, sem einstaka
sinnum taka sig saman I stór lif-
ræn form („Samruni” nr. 29). I
þessar myndir vantar allan
sjálfsaga, án hans verða þær
álika áhrifamiklar og veggfóður.
Einnig finnst mér Jón
verðleggja myndir sinar nokkuð
riflega.
Um Z
Það hefur orðið bið á
þvi sem vænta mátti að
gerðist næst á eftir að
birtistáskorun 100 manna
í vikunni sem leið: þeir
skoruðu á menntamála-
ráðherra að afnema
ákvörðun fyrirrennara
sins í embættinu að af-
nema skyldi stafinn z úr
ritmáli. Þá var þess auð-
vitað að vænta að óvinir z
fylktu sínu liði á undir-
skriftaskjöl þess efnis að
stafur þessi mætti aldrei
þrífast og skyldi afnám
hans standa i góðu gildi.
En hver veit nema
Eyjólfur hressist áður en
z-n verður endurreist.
Slik átök með undirskriftum
eru löngu orðin aö iþrótt, altið
deiluaðferð um hin mikilsverð-
ustu mál, eins og t.d. sjónvarps-
mál og varins-lands á undan-
förnum árum. Það er nánast
spursmál um tækni, sem óvinir
z vitaskuld yrðu aö gera upp viö
sig áður en þeir tækju til við sina
söfnun, hvort þeir ættu aö
freista þess að fá undir sitt mál
jafn-mörg, jafn-gild nöfn og
standa á hinu fyrra áskorunar-
skjali, eða fjölga sinum undir-
skriftum eftir einhverri ákveð-
inni reglu, tvöfalda, tifalda eöa
tvitugfalda tölu áskorenda.
Þann veg mætti vega upp meö
mannfjölda þann manngreinar-
mun sem þykja þætti á undir-
skriftalistunum. En ástæðan til
að vinir z kjósa að birta áskorun
sina og undirskriftir opinber-
lega, istað þess að leggja hana i
póst til ráðherrans og láta hana
vinna sitt gagn i hljóði, hlýtur að
vera sú að þeir telji það málstað
z til framdráttar að almennings
áliti að þeir skuli leggja nöfn sin
við kröfuna um endurreisn
hennar.
A þvi leikur hins vegar enginn
vafi að rétt eins og 100 vinir z
eru fúsir til að leggja sitt lif við
hennar, eins eru aðrir á þeim
buxunum að aldrei skuli þeir z
skrifa, en berjast gegn henni á
meðan nokkur stendur uppi.
Einmitt slik mál sem þessi eru
svo ágætlega til þess löguö að
hleypa tilfinningunum I bál og
blossa — kannski af þvi að I ver-
unni skipta þau svo sem engan
svo sem neinu máli.
En að visu er annað fólk sem
afnám z-nnar skiptir verulegu
máli, skólafólkið, kennarar og
nemendur, sem i vetur og I
fyrra hafa fengið annað aö iöja
en hugfesta z-reglur. Að þvi ber
að gá að krafan um endurreisn z
felur jafnharöan I sér þá kröfu
til skólanna aö setning z verði
kennd til jafns við aðra stafsetn-
ingu, en á þvi hafa minnsta kosti
barnaskólar fyrir lifandi löngu
gefizt upp, og hefur z þegar þess
vegna alla sina tið verið eins
konar aðskotadýr i ritmálinu.
Verði z nú endurreist leiðir af
þvi að enn verður að auka staf-
setningar- og málfræðikennslu á
skyldunámsstigi — þótt af
reynslunni að dæma sé ekki ætl-
andi upp á mikinn árangur af
þvi erfiði öllu. Og það er haft
fyrir satt að af öllum kreddum
stafsetningar veitist nemendum
á framhaldsskólastigi hvaö erf-
iöast að temja sér rétta reglu
um notkun z.
Veigamesta röksemd þeirra
100-menninga fyrir endurreisn
z-nnar er vitaskuld að æskileg
sé sem mest festa I stafsetningu
málsins og beri þvi að hrófla
sem minnst við viðteknum regl-
um um þau efni. En þvi má þá
halda fram með jafngóðum rök-
um að af z-nni hafi leitt sifelldan
glundroða lærðra og leikra i
stafsetningu allt frá þvi aö hún
var I lög leidd. Og þótt festa sé
æskileg I stafsetningu sem öðr-
um efnum, getur ómögulega
leitt af slikri siðferðisreglu að
blýfast beri að halda sér við ó-
hentugar og óskynsamlegar
reglur um stafsetningu tung-
unnar eöa önnur efni.
Þótt festa sé góð er hitt samt
betra, að stafsetning sé sem ein-
földust og auönumdust. Frá þvi
sjónarmiði séð má finna það að
stafsetningarbreytingunum i
fyrra, aö þær gangi of skammt i
einföldunarátt, og séu reyndar
litilsveröar, allar nema ákvörð-
unin um brottnám z sem ein
saman horfir til hins mesta
þrifnaðar. En ekki hafa sést
nein dæmi um háskalegan mis-
skilning sem leiði af brottnámi
z, t.d. þvi dæmi 100-menninga að
germynd og miömynd sagna
eins og leysa og leysast, ræsa og
rætast verða fyrir vikið sam-
hljóöa. Og blygðunarlaust finnst
mér að menn geti skrifaö hóls-
fjallahangikjöt með litlum staf,
DAGBÓK
EFTIR ÓLAF JÓNSSON
rétt eins og hólsfjallamaður, og
vefjist einhver i vafa um það
hvort skrifa eigi tjekki eða
tékki, án þess þó hann eigi við
ávisun meö þvi orði, get ég ekki
séð aö neitt geri til þó skrifað sé
sitt á hvaö.
En skrýtið er ef athugasemdir
þeirra 100-menninga við þessi
og hvilik atriði núgildandi staf-
setningar eiga að stuðla að þvi
að lyfta leiðu, ljótu z til vegs á
ný.