Vísir - 05.06.1975, Blaðsíða 6

6
Visir. Fimmtudagur 5. júní 1975
VÍSIR
Útgefandi:' Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
'ftitstjórnarfulltrúi:, Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611. 7 llnur
Áskriftargjald 700 kr. á mánuöi innanlands.
t lausasölu 40 kr.eiptakiö. Blaöaprent hf.
Bragð er að....
Meirihluti Islendinga hlýtur i hugskoti sinu að
fylgja svertingjum i Ródesiu að málum, þegar
þeir reyna að varpa af sér oki hvita minnihlutans.
Við ættum jafnframt ekki að hika við að viður-
kenna, að fæstir okkar eru jafnfrjálslyndir eða
„litblindir” i kynþáttamálum og menn láta.
Hviti maðurinn hefur ráðið Ródesiu um langan
aldur. Bretinn Cecil Rhodes lagði svæði þetta
undir brezku krúnuna i lok 19. aldar. Svipuð saga
gerðist um alla Afriku, eins og kunnugt er. Hvitir
menn námu land og urðu drottnarar yfir fáfróð-
um, varnarlausum, svörtum múg. Nú eru 300
þúsund hvitir menn i Ródesiu, en svertingjarnir
fimm og hálf milljón. Þetta er að verða siðasta
„nýlendan” i Afriku, þvi að nýlenda er það i eðli
sinu, þótt það kallist sjálfstætt riki. Hvitir að-
komumenn, mikill minnihluti, ræður lögum og
lofum. Það er kaldhæðni örlaganna, að stjórn-
endur Ródesiu urðu að lýsa yfir sjálfstæði, vegna
þess að gamli nýlenduherrann, Bretland, hafði
aðlagazt breyttum timum hraðar en hvitum
mönnum i Ródesiu þótti þolandi. Brezkar rikis-
stjórnir, bæði stjórnir Verkamannaflokksins og
íhaldsflokksins, reyndu að knýja fram meira
sjálfræði fyrir svertingja i Ródesiu.
Nú berast fréttir um harðnandi átök milli
hvitra og svartra i Ródesiu, sem blandast óein-
ingu i röðum svertingja. Tilraunir til samninga
hafa enn strandað, aðallega á ýmsum tylliástæð-
um. En jafnframt er augljóst, að stjórn Ian
Smiths og hvitra manna ætlar ekki að láta
svertingja komast langt á sjálfræðisbrautinni,
nema þá helzt, að hún verði knúin til þess með
viðtækri uppreisn svertingja i landinu og yfirvof-
andi innrás frá grannrikjum. Stjórn svertingja-
rikisins Sambiu hefur lýst yfir, að hún sé reiðubú-
in að senda innrásarher til hjálpar svertingjum i
Ródesiu og fleiri svertingjariki kynnu að gera
það. Jafnvel stjórn hvitra manna i Suður-Afriku
hefur vegna þrýstings frá öðrum rikjum reynt að
telja stjórn Ródesiu á að milda afstöðu sina. Suð-
ur-Afrikustjórn ástundar aðskilnaðarstefnu i
kynþáttamálum og er um margt sek i þeim efn-
um, en bragð er að, þá barnið finnur.
Ródesiustjórn leysti ýmsa leiðtoga svertingja
úr haldi fyrir nokkru, til þess að þeir gætu komið
fram sem talsmenn svertingja i viðræðum.
Stjórnvöld hafa þó ekki hikað við að fara með
svertingjaleiðtogana sem bandingja sina. Þau
virðast einnig ætla að gripa hvert tækifæri til að
skýla sér bak við innbyrðis ágreining meðal
flokka svertingja.
Tilraun hvita minnihlutans til að halda völdum
er skiljanleg. Við blasir, ef hann sleppir völdun-
um, að fjöldi hvitra flosni upp og verði að flytjast
brott.
Það er ekki auðvelt i að komast en létt að kasta
hnútum að hvitu einræðisherrunum i Ródesiu.
Samúð okkar hlýtur þó að vera með þeim mikla
meirihluta ibúa Ródesiu, sem ekki fær að njóta
mannréttinda.
Enda virðist minnihlutastjórn hvitu mannanna
ekki geta staðizt lengi enn.
Hún er hvita kynþættinum svivirða.
— HH
BANDARIKIN - SOVETRIKIN:
Stefnumót í
geimnum í
nœsto mónuði
Bandariskir og
sovézkir geimfarar eiga
stefnumót i
himingeimnum i næsta
mánuði. Þeir munu
tengja saman Apollo- og
Soyusfar og vinna
saman að ýmsum
rannsóknum. Undir-
búningur undir þessa
geimferð hefur staðið I
þrjú ár og siðustu
samæfingunni lauk ný-
lega i Gagarin-geim-
faraþjálfunarstöðinni i
Moskvu.
Æfingarnar hefa fariö fram til
skiptis i Bandrlkjunum og Sovét-
rikjunum og hafa geimfararnir
nákvæmlega kynnt sér geimskip
hvers annars. Jafnframt hafa
vísindamenn landanna tveggja
haft með sér mjög náiö samstarf.
Tvo daga samtengd
á braut um jörðu
Bæði Bandarlkjamenn og
Rússar hafa töluverða reynslu I
að tengja saman geimför. En þar
sem geimför landanna tveggja
eru mjög óllk að gerð þurfti að
leggja mikla vinnu I að gera á
þeim ýmsar breytingar til þess að
geimfararnir gætu farið á milli
eins og þá lystir, eftir að búið er
að tengja.
Eitt vandamál var að geimförin
hafa notað ólikan tengingarút-
búnað og varð þvl að smiða
nýjan, sem þau geta bæði notað.
Þessi útbúnaður var svo reyndur
Viðbúnir ails konar
óhöppum
Þrátt fyrir mikla aðgæzlu hafa
bæði Bandarlkin og Sovétrlkin
misst geimfara i slysum. Báðum
er auðvitað sérstaklega umhugað
um, að ekkert komi fyrir núna I
þessari fyrstu sameiginlegu ferð.
Það er búið að skipuleggja alla
geimferðina fyrirfram, svo ekki á
að skeika sekúndu, t.d. hvenær
eldflaugahreyflarnir verða ræstir
til að breyta um stefnu, hvað þeir
eiga að ganga lengi og þar fram
eftir götunum. Þetta hefur allt
verið æft I æfingatækjum, sem
hafa verið sérsmlðuð fyrir þetta.
Geimfararnir sitja þá i ná-
kvæmum eftirlíkingum af
geimskipum slnum, hafa öll sömu
tæki og mæla, og þessi tæki og
mælarbregðast nákvæmlega eins
við og þau munu gera I
,,alvöru”geimförunum. En það
er ekki bara það, sem við er búizt,
sem er æft, alls konar neyðar-
tilfelli hafa verið sett á svið og
þaulæfð.
Þegar einn bandarlsku
geimfaranna kom út lír eftir-
llkingarfari slnu eftir sllka æfingu
þurrkaði hann svitann framan úr
sér og leit á rússneskan kollega
sinn, sem einnig var að skriða út:
„Alexei, ef sjálfar
geimferðirnar væru svona
erfiðar, þá myndi ég sko fá mér
aðra atvinnu.”
,,Ég myndi að minnsta kosti
heimta kauphækkun,” svaraði
Rússinn og fleygði sér endilöng-
um á legubekk.
Tungumálakennsla
á báða bóga
Mikil áherzla hefur verið lögð á
t u n g u m á 1 a k e n n s 1 u , og
geimfararnir tala orðið ágætlega
hvers annars móðurmál. Þetta
hefur stundum orðið fjarskipta-
mönnunum hin mesta raun.
Bandariskir og sovézkir geimfarar á fundi með fréttamönnum: 1
fremri röð frá v.; Donald Slayton túlkur, Alexei Leonov, Vladimir
Shatalov, Thomas Stafford, Vance Brand, Valery Kubasov, Ronald
Evans, Anatoly Filipchenko, Jack Lousma og Nikolai Rukavishnikov.
Mynd APN.
úti I geimnum með Soyus 16 og
reyndíst mjög vel. Það voru þeir
A. Filipchenko og N.
Rukavishnikov, sem flugu Soyus
Bandariska og sovézka
geimfarið munu fara nokkra
hringi umhverfis jörðu sitt I
hvoru lagi áður en þau verða
tengd saman. Eftir tenginguna
verða þau tvo daga á braut.
Geimfararnir eru I einstæðri að-
stöðu. Þeir tala mál hvers annars
til skiptis og þegar hugtök eru
flutt með orðum á milli tungu-
mála, i beinni og bókstaflegri
þýðingu, verður útkoman oft
skrýtin.
Þá tilheyra þeir einni fá-
mennustu stétt jarðarinnar og at-
vinnu þeirra tilheyra hugtök og
orðatiltæki sem þeir hafa fundið
upp sjálfir.
Geimfarinn Alexei Leonov er
listamaður að auki og hefur
málað margar stórbrotnar
myndir af þvi sem hann hefur séð
I geimnum. Á þessari mynd sér
hann fyrir sér tengingu Apollos og
Soyus.
Illlllllllll
W
Umsjón: Oli Tynes
Thomas Stafford (nær) og Alexei
Leonov virðast vera ánægðir með
umhverfið. Þeir sitja þarna I
æfingatæki I Gagarin-geimfara-
þjálfunarstöðinni I Moskvu. Hún
var skírð til minningar um Yuri
Gagarin, fyrsta geimfara
heimsins.
Stundum, þegar þeir eru
lokaðir inni I eftirllkingunum
hleypur i þá galsi og þeir byrja
með orðaleik og þýðingum að
snúa út úr fyrir fjarskiptasér-
fræðingunum, sem eru i tal-
stöðvarsambandi við þá.
Það hefur einu sinni eða tvisvar
.endað með þvi að veslings fjar
skiptamennirnir hafa gefizt upp
og ekkert heyrzt I talstöðvunum
nema næstum, „hysterlskur”
hlátur geimfaranna.
Þrautþjálfaðir
atvinnumenn
Enginn verður þó I alvöru
reiður við þá þótt þeir trufli
kannski eina og eina æfingu með
þessu. Það er leitun að mönnum,
sem eru eins vel þjálfaðir I sinni
grein. Æfingar þeirra eru bæði
geysilega langar og strangar.
Þótt þeir þvl bregði á leik
einstaka sinnum, er bara brosað
góðlátlega.
Menn gera sér grein fyrir að al-
varan er framundan og að þessir
menn verða reiðubúnir að mæta
henni.