Vísir - 18.06.1975, Síða 2

2
Visir.Miðvikudagur lS.júni 1975.
DEMANTAR
Ástir, auður, fátœkt og glœpir
Viggó Oddsson skrifar frá Jóhannesarborg
trisKsm:
Eiga opinberir starfsmenn að fá
verkfallsrétt?
Lúðvik ögmundsson, rafvirki: —
Ég er fylgjandi þvi, svo framar-
lega sem það verður ekki notað á
pólitiskum vettvangi.
Helgi Jóhannesson, gjaldkeri: —
Ég spyr: Vill bandalag opinberra
starfsmanna láta verötryggingu
lifeyrissjóðsins I staöinn eða at-
vinnuöryggiö og fastráðninguna?
Á veikinda- og orlofsrétturinn að
fara fyrir verkfallsréttinn?
Agúst Bjarnason, skrifstofu-
stjóri: — Nei, verkfallsréttur
kemur ekki til greina. Opinberir
starfsmenn hafa það alveg bæri-
legt, enda þótt sjálfsagt mætti
auka frfðindi þeim til handa.
Hrafnhildur Kristinsdóttir,
húsmóðir: — Nei, vegna þess aö
verkfallsrétturinn er ekki notaður
rétt i dag. Hins vegar mætti auka
réttindi opinberum starfsmönn-
um til handa.
Ingibjörg Jónasdóttir, skrifstofu-
stúlka: — Já, það á enginn að
gjalda þess, aö hann sé opinber
starfsmaður. Þeir eiga að hafa
þennan rétt eins og aðrir launþeg-
ar.
Óslfpaðir demantar.
Demantar eru fyrir
eilifðina, segir i aug-
lýsingum skartgripa-
sala. ,,Aðeins dauðinn
er eilifur,” segir fræg-
ur rithöfundur.
Demantar og dauðinn,
eru oft óaðskiljanlegir
förunautar, þegar
miklar fjárfúlgur
til skiptanna. Aðeins
gullgræðgin jafnast á
við demantana i morð-
um, ránum, glæpum og
svikum.
Demantarnir eru það harð-
asta efni, sem finnst á jörðunni
og eru ákaflega mismunandi að
gerð, verðmæti og fegurð. Til
dæmis er venjulegt sót frum-
efnið i hinum fegurstu demönt-
um. Kvenfólkið bölvar sótinu,
en sækist eftir demöntunum
með allri sinni kvenlegu snilld
og töfrum. Venjulega láta þær
karlmenn vinna fyrir djásninu,
þótt þær séu engu siðri i
fjármálalifinu. Sumir demantar
eru notaðir i smergelskifur,
jarðbora og sandpappir, eða
iðnaðar demantar, þegar aðrir
eru ómetanlegir. Einn úrvals
demantur á stærð við krækiber
getur kostað heila milljón
króna.
Getgátur,
eru um það, hvernig demantur
myndast. Sumir telja að þeir
hafi myndazt við mikinn hita og
þrýsting, 160 km undir yfirborði
jarðar fyrir um 120 milljón ár-
um, en hafi þrýzt upp á yfir-
borðið i eins konar strompum
eða eldgosum. Nú á dögum eru
demantar slipaðir á visindaleg-
an hátt til að ná hinu skæra
leiftri, sem gerir þá svo ómót-
stæðilega og eftirsóknarverða.
Ég hefi það fyrir satt, að það
séu FIMM KARÖT í einu
grammi. Er hverju karati skipt
i 100 punkta. 500 punktar i
grammi. Þegar steinarnir eru
ekki nema nokkrir punktar að
þyngd, eru þeir tiltölulega verð-
litlir og þvi heppilegir i
trúlofunarhringa og hvers kon-
ar djásn fyrir hvern sem er,
sem vill þó kaupa demanta til að
sýnast. Smæstu demantar eru
fremur ósjálegir, enda hálf-
slipaðir, þvi það komast varla
fleiri fletir á svo litinn stein. Til
eru 4 tegundir af dýrum stein-
um : demantar, rúbinar, safirar
og smaragðar. Siðan eru til
gervisteinar eða litað gler, sem
erfitt er að þekkja sundur, en
kostar brot af alvörusteinum.
Alvörurúbin á stærð við eld-
spýtuhaus kostar á við nýjan
Fólkswagen af dýrustu gerð.
Svo selja sumir „rúbina” á
stærð við sveskjur á tslandi
sem kosta bara nokkur þúsund
kr. Demantur á stærð við rúsinu
kostar meira en heilt stórhýsi.
Kimberley
Fyrir rúmum 100 árum fundust
demantar i S.Afriku, sem er
einn stærsti framleiðandi
demanta i heiminum og stjórn-
ar verði og framboði á fram-
leiðslunni. Er námurnar i
S.Afriku komust i gagnið, voru
Sllpaðir demantar.
Hundasmygl
Smyglarar notuðu hin furðuleg-
ustu brögð til að smygla
demöntum frá eigendum
námanna. Er röntenmyndir
voru notaðar til að leita á
svertingjunum notuðu þeir
blýsvuntur til að vefja um
steinana svo þeir sæjust ekki,
aðrir smygluðu hundum inn á
námusvæðið. Demöntum var
komið fyrir i kjötbitum, sem
hundarnir gleyptu og siðan var
hundunum hent út fyrir girðing-
una, þar sem tekið var á móti
þeim og hundunum slátrað og
steinarnir teknir. Svona eru ótal
sögur um hugvit og gagnráð-
stafanir lögreglu og smyglara.
Oft er lögreglu legið á hálsi fyrir
að tæla fólk til lögbrota með þvi
að sækjast eftir ólöglegum
steinum.
Magnús Pálsson, raftæknir: —
Já, alveg sjálfsagt. Þau friðindi,
sem opinberir starfsmenn höfðu
einir, hafa flestir aðrir fengið.
Lifeyrissjóðirnir eru gott dæmi
um mikil friðindi, sem svo aðrir
hagsmunahópar hafa tekið upp.
ekrur að flatarmáli og um 500
metrar að þvermáli og um 1100
metra djúpur. Núna er náman
nær full af vatni og aðeins um
200 metrar upp að yfirborði.
Arið 1914 var hætt að starfrækja
námuna, en talið er, að ófundn-
ar æðar yfir biði enn komandi
kynslóða, dregnar voru upp á
yfirborðiðum 25milljónir tonna
af grjóti, 14.5 milljón karöt af
demöntum voru skráð. Álitið er,
að annað eins hafi komizt til
og smyglara fyrir fárán-
lágt verð.
Smyglið
Kimberley va ’var voðalegur
staður á hinum fyrstu árum.
Þurrkar gerðu vatn jafnvel
dýrara en bjór. A sumrin komst
hitinn að meðaltali upp i 35-46
stig i forsælu. Smám saman
mjakaðist vega- og járnbrauta-
lagningin og með samgöngun-
um spratt upp borg með 50 þús-
und námumönnum, fyrir utan
fylgifiska þeirra, eins og fjöl-
skyldur, skækjur, svindlara,
iðnaðarmenn og allt, sem auðug
gleðiborg hefur að bjóða. Ara-
grúi af svertingjum sópaðist að
hvita fólkinu, eins og alls staðar
þar sem hvít siðmenning lætur á
sér bæra.eins og flugur að ljósi.
Hinir ihaldssömu, bibliulesandi
Búar létu sér fátt um finnast,
töldu þetta vesen vera allt
sprottið af einhverjum kúnstum
kölska en höfðu þó vit á að okra
eins og mögulegt var á öllum
matvörum, sem þeir gátu boðið.
Spillingin, sem ætið fylgir
auðnum, var alveg hamslaus i
fyrstu. Sfðan mynduðust stór-
fyrirtæki, lög og regla tók yfir-
höndina. Bófar og smyglarar
áttu i vök að verjast og notuðu
ótrúlegustu klæki til að ná sér i
mola.
Salernið
Svertingjarnir voru fljótir að
komast upp á lagið með áð ná
sér i aukaskilding frá demants-
þjófunum. Svertin gjarnir
gleyptu stundum demanta til að
forðast hina ströngu leit á þeim.
Þegar vinnu var lokið fóru þeir
á kamarinn og grömsuðu i
saurnum til að leita að demönt-
unum sem þeir seldu siðan þjóf-
unum. Nú á dögum eru svert-
ingjar settir i nokkurra daga
einangrun, er þeir fara i fri, all-
ur saur fer i gegnum mismun-
andi þéttar slur og næst þannig
mikið af demöntum.
Demantanáman IKimberley, flugmynd tekin beint niður. Glgur-
inn var grafinn með handafli, um 1100 metra djúpur og 500 métr-
ar milli barma. Nú er glgurinn næ: 'uliur af vatni og um 200
metrar upp að barminum.
Dómsmálaráðherra Rhodesiu var að segja ýkjusögur yfir
öiglasi meðal kunningja.en hann vann við námuna: Skot-
inn sagði: „Þið hefðuð átt að sjá blómkálið hjá frænda
minum, það var flutt I burtu á 3ja tonna trukk. Og ráð-
herrann sagði: „Þiö hefðuð átt að sjá gulrótina, sem við
tókum upp I Kimberley, og STÓRU HOLUNA, sem við
urðum að grafa til að ná henni upp”.
námur i Indlandi og Brasiliu
nær uppurnar. Demantasali
nokkur i Englandi sendi þvi
sprenglærðan prófessor-verk
fræðing-jarðfræðing til að
kanna til fullnustu, hvort
demantar fyndust i Afriku.
Þessi ,,prófessor”lýsti þvi yfir
„aö útilokað væri með öllu, að
demantar myndu finnast á
þessu landsvæði. Hann fullyrti,
að smádemantar, sem fundizt
höfðu I maganum á strútfugl-
um, hefðu verið fluttir þangað.
af svikurum án þess að nafna
hvernig „svikararnir” hefðu
fengið sina demanta. Rétt eftir
aö skýrsla þessa fræga prófess-
ors var kunngerð, flaug sú saga
um heiminn, að mikill demanta-
fundur við Kimberley hefði
komið i ljós.
Demantaæðið
Kimberley liggur inni i miðju
landi, um 1000 km frá sjó, ferð-
ast þarf yfir fjöll og firnindi,
eyðimerkur og endalausar
gresjur og kjarr. Oft var lítið
um vatn og vistir fyrir fyrstu
feröalanga. Ferðazt var um i
uxakerrum, með 10-20 nautum
fyrir hverjum vagni.
Demanturinn sem kom
demantaæðinu af stað, fannst af
ferðalangi sem safnaði falleg-
um steinum, sem hann tindi upp
á ferðum sinum. Þegar hann
gisti eitt sinn hjá Búunum, sá
hann, hvar stór glitrandi steinn
var notaður til að halda hurð op-
inni. Hann ;spurði húsfreyju,
hvort hann mætti kaupa stein-
inn. Húsfreyjan „hélt nú ekki.”
— „Það sem krakkarnir tindu
upp úr bæjarlæknum, mætti
hann eiga.” Þetta reyndist vera
feikna dýrmætur demantur. Nú
flykktust allrahanda menn til
S.-Afríku til að freista gæfunn-
ar. Það var brotizt gegnum
auðnina. Fólkið var hrjáð af
skorti og alls kyns harðrétti og
pestum. Sjúkdómar spruttu upp
og drápu tugi þúsunda. I auðn-
inni spratt upp tjaldborg, siðar
bárujárn- og tréskúrar og siðar
glæsileg stórborg, sem núna er
100 ára gömul.
Gigurinn mikli
Og manngrúinn réðst á
„strompinn”, sem demantarnir
fundust i. Þeir grófu þann
stærsta gig, sem mannlegur
mátturhefurmyndað. Að mestu
með handafli. Gigurinn er um 38
LESENDUR HAFA ORÐIÐ