Tíminn - 18.09.1966, Blaðsíða 9

SUNNUÐAGUR 28. september 1965
9
TÍMINN
Frá iðnsýningunni. Sýningarnefnd hefur verið örlát á verðlaun og happdrætti, enda á það vel við tíðarand-
ann .Hér fær 25.000 gesturinn vandaðan stól að giöf. Auk þess hafa marga daga verið happdrætti og vinningar
vandaðir. Þótt 50 þúsund manns hafi þegar séð sýninguna ,eiga vafalaust margir eftir að bætast við, þóft nú
taki a'ð síga á seinni hluta sýningartímans. Ástæða er til þéss að hvetja fólk til þess að skoða sýninguna.
M^nn og málofni
Fjölsótt iðnsýning
ISnsýningin hefur nú staðið
nokkrar vikur og verið fjölsótt.
Munu nú um 50 þúsund gestir
hafa skoðað hana, og verður það
að teljast gleðilegur vitnisburð-
ur um áhuga þjóðarinnar fyrir
íslenzkum iðnaði, íslenzku fram-
taki og ísienzkum varningi, og
vafalítið má einnig telja það
merki þess, að þjóðin geri sér
ljóst þrátt fyrir allt, að lífskjör
og efnahagur þjóðarinnar í fram
tíðinni hlýtur að byggjast í sí-
vaxandi mæli á viðgangi íslenzks
iðnaðar, eins og fyrirsvarsmenn
iðnaðarins hafa margoft bent á.
Iðnsýningin og öll upplýsinga-
þjónusta þeirra, sem fyrir sýn-
ingunni standa bera einnig ljóst
vitni um góða smekkvísi, hug-
kvæmni og markvíst starf. Virð-
ist svo sem framkvæmd sýningar
innar öll hafi tekizt með mikl-
um ágætum og sé góður vitn-
isburður um þá menn, sem þar
hafa að verki verið.
Iðnsýningin ber því ljóst vitni,
að íslenzkir iðnaðarmenn eru vel
verki famir, og mörg fyrirtæki
hafa töluverðan vélakost. Vör-
umar tala þvi máli, að við get-
um í flestum greinum framleitt
jafngóðar iðnaðarvörur, og ná-
grannaþjóðir og þurfum ekki
svo teljandi sé að óttast þá hlið
samkeppninnar. En jafnframt
því að sýna og sanna þessa gleði
legu staðreynd segir sýningin
okkur aðra sögu, raunasögu og
útfararsögu, ýmissa iðngreina.
Stjórnin í stúku
Sú gamansaga er sögð af ein-
um helzta iðnrekanda þjóðarinn-
ar, að hann hafi verið heldur
úrillur, er undirbúningur sýn-
ingarinnar stóð yfir og stundum
sagt, að bezt væri að sýna bara
ríkisstjómina í einni sýningar-
stúku og láta þar við sitja. Það
yrði táknrænast um ástand og
þróun iðnaðarins þessi misserin.
Öllu gamni fylgir nokkur alvara,
og þótt iðnrekendur hafi við
nánari athugun kosið að sýna
annað en ríkisstjórnina, hafa
þeir með vissum hætti sýnt það,
er undir orðunum býr. Þeir hafa
séð til þess, að iðnsýningin yrði
einnig nokkur úttekt á ástandi
og horfum í iðnaði og um leið
metin viðhorf og aðgerðir stjórn
arvalda í hans garð.
Svo hefur verið hagað til, að
iðngreinar hafa veTtð látnar
fitdga sér daga á sýningunni, og
um leið hafa forystumenn þeirra
Mrt yfirlitsgreinar í dagblöðum
q£a látið á blaðamannafundum
í té upplýsingar um ástand og
horfur. Sé litið yfir þessar grein
ar, kemur í ljós, að flestar hafa
ömurlega sögu að segja um hin
ar öfugu klær ríkisstjómarinn-
ar og stefnu hennar, og þá sögu
er ekki aðeins hægt að lesa milli
línanna, heldur er hún oftast
sögð beram orðum.
Skólaus iðnsýning
íslendingar hafa lengi talið
með réttu nokkra undirstöðu
lífs síns í landinu að eiga eitt-
hvað á fæturna og geta gert sér
skó /á fæturna. Þetta hafa þeir
löngum getað, og það var ein-
mitt einn fyrsti visir iðnaðar
hér á landi, að menn tóku að
gera sér skó í nýjum stíl. Skó-
iðnaður reis á sæmilegan legg,
og nokkrar skóverksmiðjur
voru til í landinu. íslenzkir skór
hafa og verið á flestum iðnsýn-
ingum hér, en nú bregður svo
við, að hvergi er að finna sýn-
ingarstúku, er sýni íslenzka skó-
gerð. Orsökin er sú, að allar
skóverksmiðjur íslenzkar hafa
verið niður lagðar nema ein,
skóverksmiðja samvinnumanna
á Akureyri, sem þó hefur nú
orðið að draga mjög saman segl.
Varla þarf að gera því skóna,
að úr rakni fyrir þessari iðn-
grein meðan núverandi ríkis-
stjórn situr, en hart er til þess
að vita, ef íslendingar eiga að
verða alveg upp á aðra komn
ir með að fá eitthvað á fæturna.
Orsök þess, að skóiðnaðurinn
hefur þannig fallið fyrir róða,
er þó alls ekki sú, að íslendingar
gætu ekki gert sér skó í verk-
smiðjum, heldur hin sama og
orðið hefur fótakefli fjölmargra
annarra iðngreina síðustu árin,
að stjórnvöld landsins hafa ekki
viljað láta iðnaðinn sitja við
sama borð og aðrar meginat-
vinnugreinar um lánveitingar,
ekki viljað veita honum hæfi-
legan aðlögunarfrest gegn tolla-
lækkumpn eða tryggja honum
eðlilega samkeppnisaðstöðu með
öðrum hætti.
Útflutningsiðnaður
úr sögu.
Menn muna það gerla, að for-
maður Félags íslenzkra iðnrek-
enda kvað hiklaust svo að orði
í áramótaboðskap sínum, að ým-
is útflutningur iðnvarnings, sem
sem virzt hefði allálitlegur fyr
ir nokkrum árum, væri nú alveg
úr sögu í óðaverðbólgunni. Ým
is iðnfyrirtæki, sem hefðu búið
sig undir það að flytja út iðn-
vörur, hefðu orðið að hætta við
það.
Þessi staðreynd speglast mjög
greinilega á iðnsýningunni, og
táknrænt dæmi um þetta eru
afdrif unninnar ullarvöru. Ála-
foss fékk sér t.d. miklar vélar
til þess að vefa gólfteppi til út-
flutnings. Þetta gekk allvel fyrst
en nú er svo komið, að þessar
vélar vinna með hálfum afköst-
um, því að útflutningurinn er
úr sögu, en ullin flutt óunnin
út í stærri stíl. Um þetta segir
t.d. Ásbjörn Sigurjónsson í
grein um vefjariðnaðinn fyrir
nokkrum dögum:
„Nú á síðasta ári var gerð til-
raun með útflutning á ullarbandi
og flutt út 150 tonn, en vegna
launa- og annarra kostnaðar-
hækkana á þessu ári, auk verð-
lagningar íslenzku ullarinnar,
varð að hætta við útflutning á
ullarbandinu, þó að það gæfi
50% hærra verð en á óunn-
inni ull.
Ársframleiðslu á hreinni ull
árið 1966 má áætla um 900 tonn,
og samkvæmt lauslegri áætlun
munu íslenzku ullarverksmiðj-
urnar nota 4—500 tonn til fram-
leiðslu fyrir innlendan markað.
Auk þess munu Gefjun og Hekla
á'Akureyri nota um 130 tonn
í værðarvoða- og peysuútflutn-
ing sinn til Rússlands. 350 tonn
verður því að flytja út sem
óunna ull, þrátt fyrir það að
hér á landi séu verksmiðjur, sem
gætu við eðlilegar aðstæður unn
ið þessa ull í verðmeiri vöru til
útflutnings," sagði Ásbjörn.
Segja má, að allur snyrtivöru-
iðnaður landsins, og töluvert af
almennum hreinlætisvörum hafi
nú þurrkazt út, en þetta var
orðin álitleg iðngrein. Um sæl-
gætisútflutning segir svo í
grein i Morgunblaðinu 9. sept:
„Forsvarsmaður fyrirtækjanna
sagði. að vonlaust væri fyrir ís-
lenzkt fyrirtæki að standast sam
keppni við erlenda framleiðend-
ur á sælgæti, nema.tollum og
verðlagi verði breytt, . • en
hann taldi líklegt, að allt sæl-
gæti yrði frjálst innan skamms
tíma.“
Um matvöruiðnaðinn segir
svo í Morgunblaðinu sama dag
eftir upplýsingum frá forystu-
mönnum sýningarfyrirtækj-
anna:
„Framleiðsla ofangreindra 18
fyrirtækja er hin margbreytileg-
asta, og ótvírætt er, að hún
stenzt fyllilega samanburð við
sams konar erlenda framleiðslu
að því er gæði varðar. Mörg
greindra fyrirtækja hafa þó átt
stöðugt vaxandi erlendri sam-
keppni að mæta, og flest þeirra
eru skattlögð mjög freklega af
hálfu hins opinbera."
Um niðursuðuverksmiðjuna
Ora segir Mbl.:
„Fyrirtækið telur sig geta selt
ýmsar framleiðsluvörur sínar á
erlendan markað, en nær ekki
framleiðslukostnaðarverði."
„Skrum og
rangtúlkun“
^ Kristján Friðriksson, forstjóri
Últímu, lét m.a. svo um mælt í
viðtali í Tímanum 2. sept sl.
„Mér finnst iðnsýningin sem
heild falleg og vel heppnuð, og
stúkurnar mjög glæsilegar hjá
mörgum fyrirtækjum, og hús-
næðið virðist hentugt til þessara
nota. Hitt er svo annað mál, að
þetta eru erfiðir tímar hjá mörg
um iðnfyrirtækjum, og það er
að mínum dómi skrum og rang-
túlkun að telja sýninguna sönn
un þess, að aðstaða iðnaðarins sé
yfirleitt góð, enda þótt sýningin
sé vel heppnuð. Ég tel mig þvert
á móti geta fullyrt, að mörg iðn
fyrirtæki eiga í miklum erfið-
leikum.“
I Hann tekur síðan sem dæmi
saumaiðnaðinn og telur ástæð-
una m.a. þá, „að mikið er flutt
inn af „dumping“ vöra í þessari
iðngrein. Gengisstaðan, eins og
hún er nú, étur upp tollvernd-
ina, svo að ekki er að undra,
þótt samkeppnisaðstaða okkar sé
erfið við vörur, sem fluttar eru
frá löndum, þar sem sáralítið
kaup er greitt, og varan verð-
felld óeðlilega þar að auki.“
„Þess má geta,“ segir Kristján
ennfremur, „að um leið og keypt
eru föt hjá okkar innlendu fram
leiðendum, þá greiðir viðkom-
andi um leið allt að 1000 krón-
um í fjárhirzlur ríkis og borgar
í gegnum þær tólf eða fjórtán
tegundir skatta, sem fyrirtækj-
um er nú orðið gert að greiða.“
„Það er staðreynd,“ segir
Kristján, „að verðbólgan hefur
étið upp rekstrarfjármagn iðn-
fyrirtækja og starfsemi margra
iðnfyrirtækja er í fullkominni
úlfakreppu vegna rekstrarfjár-
skorts, jafnvel hjá þeim fyrir-
tækjum, þar sem aðrar aðstæð-
ur eru við hlítandi.“
Loforð um aðlögun
artíma svikin
í fyrradag var svo dagur raf-
magnsiðnaðarins á sýningunni.
Af því tilefni átti einn elzti,
traustasti og mikilvirkasti iðn-
rekandi landsins, Axel Kristjáns
son í Rafha, tal við dagblöðin,
sem hafa m.a. eftir honum þessi
ummæli um afkomu þess iðn-
aðar:
„Þessi hópur hefur ekki sízt
orðið fyrir barðinu á erlendum
innflutningi, og framleiðslan hef
ur því dregizt saman. Tollvernd
er hvergi nærri eins mikil og
oft er látið í veðri vaka, og
stundum er tollurinn á fullunn-
um iðnaðarvörum lægri en á
hráefninu sjálfu. Meirihluti okk
ar iðnaðar er hvað tolla snertir
í 35 prósent og allt upp í 100
prósent flokki. Þáð er talað mik-
ið um lánsfé og hagræðingarlán
til iðnaðarins — og ekki eyrir
kominn af þessu enn. Það hefur
heldur ekki verið staðið við lof-
orðin um aðlögunartíma iðnað-
arins — umþóttunartímann
hans Bjarna Ben. Sumar þessar
tollalækkanir skullu á alveg fýr-
irvaralaust.“
Hér hafa verið tínd til nokk-
ur dæmi þess, sem forystumenn
iðnaðarins hafa haft að segja um
afkomu iðnaðarins þessi misser-
in og viðhorf stjórnarvalda til
hans, en það er þó aðeins lítið
stef af þeim söng. Af miklu
meira er að taka.
í fyrradag voru verðlaunaðar
smekklegustu sýningarstúkum
ar á sýningunni og fékk stúka
steinsmiðju, sem m.a. framleið-
ir fallega legsteina auk margra
annarra þarfra hluta, fyrstu
verðlaun, og er vafalaust vel að
þeim komin, því að þarna réð
smekkvísi og listbragð, og stein-
smíði er mikill og góður iðnað-
ur. En ýmsum kann að virðast
atburðurinn táknrænn um val-
inn í íslenzkum iðnaði síðustu
árin, og eins konar ályktun iðn-
rekanda um það, og þótt margt
sé á hverfandi hveli, geti það
varla talizt óvarleg spásögn um
framtíðina, að legoteinagerð
muni halda velli, jafnvel þótt
núverandi ríkisstjórn verði lang
líf í landinu.