Vísir - 15.11.1975, Qupperneq 9

VISIR Laugardagur 15. nóvember 1975.

dárnblendiverksmiðda
AO GRUNDARTANGA
EIGANDI:
ÍSLENSKA JÁRNBLENDIFÉLAGIÐ %
ICELANDIC ALLOYS LTD.
VERKFRÆOINGAR 06 ARKITEKTAR:
i THE RALPH M. PARSONS COMPANY LTD.
ENGINEERS CONSTRUCTORS
LONDON EN°LAND
OG
ALMENNA VERKFRÍDISTOFAN HF
F3ARHITUN HF. HNIT HF
RAFTEIKNING SF. TEIKNISTOFAN ÁRMÚLA G.
= REYK3AVIK =
Hér stendur skilti Járnblendifélagsins.
Litast um á
Grundartanga
og hinir
teknir tali
steinsson býr. Hann seldi Járn-
blendifélaginu 80 hektara lands
fyrir rúmar 13 milljónir króna.
Hvar i heiminum skyldi vera
hægt að fá land fyrir jafn lítið
fé? Eða hvað er þetta stór hluti
af heildarkostnaðinum við verk-
smiðjuna? Kannski getur Krist-
mundur keypt sér sæmilega
fimm herbergja Ibúö í Reykja-
vík fyrir túnið. Einhvern veginn
finnst mér, að hann hafi verið
hlunnfarinn. Lönd undir sumar-
bústaði eru seld fyrir eina mill-
jón hektarinn og jafnvel meira.
Vélar og fuglar.
Þar sem áður heyrðist lítið
annað en stöku fugl og skrölt I
jeppa uppi á vegi og kannski
mótorhljóð frá hvalveiðibátun-
um, hvin nú og syngur i tröll-
auknum vinnuvélum og vegur-
inn nötrar undir hlöðnum vöru-
bilum.
Maður veltir þvi fyrir sér
hvort þarna birtist flótti eða
uppgjöf hins dæmigerða Is-
lenska sveitalifs fyrir hinum
svokölluðu framförum og tækni-
þróun. Þá vaknar alltaf spurn-
ingin hvort þetta sé rétta leiðin.
Klafastaðir verða ákaflega litlir
og ósjálfbjarga, þegar horft er
framhjá húsunum og niður i hol-
una miklu, sem Jón V. Jónsson
er að grafa. An þess að verða
„dramatiskur” vaknar sú til-
finning hvort við séum ekki að
glata einhverju.
Ef hægt væri að reisa vegg á
milli Klafastaða og holunnar,
við stæðum uppi á veggnum og
litum til beggja hliða, hvorn
heiminn myndum viö velja?
Okkur er sagt, að þetta sé nauð-
synlegt. Ýmis rök segja okkur
að trúa þvi, en eitthvað i okkur
segir okkur að mótmæla. Hefði
ekki verið hægt að velja annan
stað? Er ekki nóg af söndum
og hraunum á Islandi, þar sem
fáir koma?
„Það þýddi ekkert að
hafa á móti þessu!”
Þegar við vorum búnir að
horfa smástund á vélarnar böðl-
ast i eðjunni I holunni, lesa skilti
Járnblendifélagsins og taka
nokkrar myndir, renndum við I
hlað á Klafastöðum. Krist-
mundur og Sæmundur Helgason
á Galtarlæk voru að huga að
kindum fyrir vestan bæinn.
Þeir komu til okkar og við
heilsuðumst. Við stóðum smá
stund á hlaðinu. Sæmundur
Mælingamennirnir „spá I t
grunninn”.
Ekki áhuga á sambýl-
inu.
Járnblendiverksmiðjan við
Grundartanga er aftur komin á
forsiður blaðanna. Nú vegna
þess, að fyrirsjáanlegt er að
draga verður úr framkvæmda-
hraða vegna þrenginga á stál-
markaði og tregari lánafyrir-
greiðslu.
Umræður um þessa verk-
smiðju hafa hitað mörgum i
hamsi. Mörg stór orð hafa verið
látin falla og mikið verið deilt.
Ekki er ætlunin að rifja það upp,
aðeins segja stutta sögu.
Rótað i túnjaðrinum.
Jón V. Jónsson, verktaki, tók
að sér alla jarðvinnu á verk-
smiðjusvæðinu. A ýmsu hefur
gengið og peningamál hans og
greiðslur til vélaeigenda orðið
fréttnæmar. Þrátt fyrir það
segja fróðir menn, að Jón hafi
unnið mikið starf við erfiðar að-
stæður og muni skila verkinu á
umsömdum tima. Jón er sagður
hugvitsamur maður og verklag-
inn, þótt peningamálin hafi
gengið brösótt. Er. hvað er ein
milljón i dag?
I þeirri stóru holu, sem nú
hefur verið grafin á að risa
járnblendiverksmiðja. Smiði
hennar getur eitthvað dregist,
en þarna verður hún. Hún ris i
túnjaðrinum á Klafastöðum,
þar sem Kristmundur Þor-
sagði, að hann hefði alltaf verið
á móti þessu. Það þyrfti enginn
að fara i grafgötur með sinar
skoöanir. Kristmundur sagði,
að liklega væri erfitt að standa
gegn framþróuninni, en sér
hefði þótt helviti hart að selja.
„En þeir hefðu bara tekið þetta
eignarnámi, ef ég hefði ekki
samið við þá,” sagði hann.
Sæmundi fannst skritið , að
þeir skyldu þurfa að velja þetta
gróðurlendi undir verksmiðj-
una. Nóg væri nú af brunasand-
inum og hraununum.
Svo kvöddust þeir. Sæmundur
hvarf á braut i jeppanum. Krist-
mundur bauð okkur i kaffi. „Ég
seldi þeim 80 hektara fyrir rúm-
ar 13 milljónir. Þetta er ekkert
leyndarmál. Það hefur verið
sagtfrá þvi i blöðunum. Nei, ná-
grannar minir hafa ekki áfellst
mig fyrir söluna. Þeir vissu
hvernig þetta var i pottinn búið.
En þetta var allt gróið land og
orðið þurrt að mestu leyti, búið
að ræsa fram.”
Kristmundur heldur áfram:
„Ég hef ekki áhuga á sambýli
við stóriðju. Ég veit ekki hvað
ég verð hér lengi, kannski ár I
viðbót, kannski lengur. Ég hef
verið hér með 150 til 200 kindur
og þetta 10 til 15 kýr. Ég er bú-
inn að skera talsvert. Það fór
svo mikið beitiland, þegar þeir
byrjuðu að róta i þessu. Þetta
var allt graslendi, allt ræktan-
legt land. Þeir segja, að þarna
hafi verið 2ja metra djúpur
jarðvegur. Það er hálf skritið að
þurfa að hnoða þessu niður á úr-
valsland. — Svo er hálfgerður
ófriður af þessu. Það hefur stað-
ið glöggt að við misstum fé I
drulluna.”
Aður en Sæmundur fór sagði
hann okkur, að bændur og
búalið heföi veriö skipt I afstöðu
sinni til verksmiöjunnar, en nú
væru fleiri að snúast gegn
henni. „Upphaflega var um það
rætt, að eitthvað af Katanesinu
færi undir stálið, en þeir hafa
sloppið. Hins vegar hefur oft
verið erfitt að komast þangað
eftir hálfófærum veginum,”
segir Kristmundur.
Svo förum viö að spjalla um
landsins gagn og nauðsynjar og
gleymum þvi sem er aö gerast
austan við bæinn. Við ræðum
um nokkra sveitunga, sem við
þekkjum báðir. Það bætist
heimilisiðnaður I hópinn og um-
ræðurnar snúast um uppgræðsl-
una i Gunnarsholti, búskap I
Hálsasveit, skógrækt á Húsa-
felli og margt annað. — Þegar
við komum út, er þessari nota-
legu stund lokið. Vélargnýrinn
hefur að visu þangað. Kaffi eða
helgarfri. En holan er á sinum
stað og stálrisarnir biða stjórn-
endanna.
Hve lengi verður búið á Klafa-
stöðum vitum við ekki, en sama
ættin hefur búið þar i 100 ár,
þegar árið 1979 gengur i garð.
Sveitarómatlk. Nei, aðeins stutt
saga um „nauðsyn” framþró-
unar, tækniundrið mikla og litla
jörð á Grundartanga. —AG—
Kristmundur á Klafastöðum og Sæmundur á Galtarlæk á hlaðinu á
Klafastöðum.