Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1926, Blaðsíða 10

10
LESBÓK MORGTJNBLAÐSINS
24. des. ’26
segja þrisvar, og ,.buðu álfum
heim“ svo mælandi: ,.Komi þeir,
sem koma vilja, veri þeir, sem vera
vil.i'a. og fari þeir, sem fara vilja,
rojer opr mínum að meinlausu.“
Þessum formála fvlgdi það opr. að
konur báru stundum vist og vín á
borð í bæ.jum fvrir álfa, og saeran
segir, að vistin væri jafnan horfin
nð morsrni. Vera má, að meir hafi
það tíðkast að b.jóða álfnm heim
á eramlárskvöld, opr að bera mat á
borð fvrir þá. en á aðfangradasrs-
kvöldið: en l.iósapransrurinn var
ensru minni á jólanóttina en á ný-
ársnótt, osr þesrar fólkið fór að
hátta þessi kvöld. hafði húsfreyja
jafnan cát á því, að ekkert ljós
▼æri slökt, og setti þá upp ný ljós
í hverju horni. þegrar hin voru
farin að lopra rit, eða ljet á lamp-
ana aftur, svo l.jósin skvldu endast
alla nóttina. þancrað til kominn
▼æri bjartur daprur daprinn eftir.
Til voru verur þær, er menn
nefndu jólasveina opr komu þeir
heim á bæi fyrir jólin, einn á dasr.
Seprja sumir, að þeir sjeu þrettán
opr kæmi hinn fvrsti þá 13 dösrum
fvrir jól. Þeir h.jetu svo: Stekkjar-
staur, Giljagaur, Stúfur, Þvöru-
sleikir, Pottasleikir, Askasleikir,
Faldafeykir, Skyrprámur, Bjúprna-
krækir, Glnggagægir, Gáttaþefur,
Ketilkrókur og Kertasníkir. Aðrir
seerja, að þeir hafi ebki verið nema
níu ogr bera fvrir siy marprar vís-
nr því til sönnunar. T. d. á sá
fyrsti að hafa kveðið:
Níu nóttum fyrir jól,
þá kem jeg til manna, o. s. frv^.
Á jóladagrinn byrjuðu þeir að
tínast bnrt osr fór sá seinasti á
þrettándanum, seprja þeir, er 13
telja. Jólasveinar voru illkvittnir
opr höfðu það til að taka börn.
En eigri vorn þeir einir nm að
spilla jólagleðinni, því að auk
þeirra var þá sú óvættur á ferð. er
menn kölluðu jólakött. Hann gerði
í-eyndar engum þeim mein, sem
eignaðist einhverja ný.ja flík að
fara í á aðfangadaprskvöld; en
hinir, sem enpra flík fengu, „fóru
allir í jólaköttinn“, svo að hann
tók þá, eða að minsta kosti jóla-
refinn þeirra og þótti þá góðu
fyrir eroldið, ef kötturinn gerði sig
énasgðan með hann. En jólarefur
hjet það, sem hverjum var skamtað
til jólanna (kjöt og flot o. s. frv.)
á aðfangradagskvöldið. Af þessu
keptust allir við, bæði börn og hjú,
að vinna til þess af húsbændum
sínum fyrir jólin, að fá eitthvert
nýtt fat, svo þeir færi ekki í ó-
lukkans jólaköttinn, nje hann tæki
jólarefinn þeirra; og þegar börn-
um og hjúum tókst að fá nýja flík,
nógan jólaref og þar á ofan jóla-
kerti, var ekki kyn, þótt kátt væri
um jólin.
Nýársnótt urðu margir hlutir
undursamlegir, og mikið um dýrð-
ir, þar sem álfar fluttu þá bú-
ferlum og sóttu tíðir og heimboð
hver að öðrum. Þá var hvað best
að sitja úti á krossgötum. Kom þá
álfafólkið til manns og bauð alls
kvns gull og gersimar; og væri
maður þá nógu staðfastur, að mæla
eigi orð af vörum alla nóttina, eign
aðist hann alt það, er álfarnir
höfðu boðið. A nýársnótt töluðu
kýr mannamáli; þá . „reis kirkju-
garður“ og alt vatn varð snöggv-
ast að víni. Sumir sögðu og, að
óskastundin væri þessa nótt. Þá er
sögnin um búrdrífuna allmerkileg,
Löngu fyrir jól fara grænlensku
konurnar að vinna að kappi að
jólaskartinu. Það er líka sjón að
sjá ungu stúlkurnar þegar þær
koma til kirkju á aðfangadagskvöld
í nýja skrúðanum. Þær eru kvikar
á fæti og framúrskarandi fótnettar.
Og klæðnaður þeirra er afbragðs-
fallegur. Hvergi í heimi er til jafn-
fallegur skófatnaður og þeirra. Elti
skinnsstígvjel, sem ná upp að hnje,
hvít, blá eða rauð, brydduð með
dökku hundsskinni og oft útflúruð.
Að ofan eru þær í treyju úr fugla-
hömum og annari þar utan yfir úr
silki, eða bómullardúk, en á öxlun-
um er hinn stóri og fagurlega mis-
liti perlukragi.
en svo hjet hrím það, er fjell á
búrgólfið hjá húsfreyjum, því að
þær Ijetu biirgluggann standa op-
inn. Hrím þetta var líkast lausa-
mjöll, smágert og bragðsætt, en sást
hvorki nje náðist nema í myrkri,
og var alt horfið, er nýársdagur
rann. Húsfreyjur þær, sem vildu
safna búrdrífunni, fóru svo að því,
að þær settu pott úr brynjumálmi
á mitt búrgólfið, ljetu yfir hann
sýjugrind með kross-spelum yfir,
og gat þá búrdrífan ekki komist út
aftur um opið, sem var krossmvnd-
að. Sumir segja, að húsfreyjurnar
væru sjálfar í búrinu alla nýárs-
nótt meðan búrdrífan fjell; en
þegar potturinn var fullur, hafi
þær látið yfir hann krosstrjeð. En
búrdrífunni átti að fylgja einstök
búsæld og búdrýgindi.
Ef morgunroði er á nýjársdag,
er það góðs viti. Fiskiafli fer eftir
stjörnusýni á nýársnótt.
(Uppistaðan í þessari grein er tekin
n r pjóSsögum Jóns Árnasonar, þulum
og skemtunum ólafs Davíðssonar og úr
bókinni „Vor gamle Bondekultur“ eftir
K. Visted).
Þær vita líka af því stúlkurnar
að þær ganga 1 augun!
Mestum stakkaskiftum taka þó
börnin á jólunum. Þá er þeim þveg-
ið úr heitu vatni, með sápu, og
síðan færð í ný föt. Og þá verða
þau gersamlega óþekkjanleg. En
feimin verða þau þá og kunna alls
eigi við fötin nje hreinlætið.
Jólaösin byrjar nokkru fyrir jól,
en við skulum ganga niður í „kram-
búðina“ svona um kl. 10 á að-
fangadagsmorgun. Þar er alt á ferð
og flugi. Úr næstu verum eru komnir
nokkrir veiðimenn. Einn þeirra hef-
ir veitt sel á leiðinni og kemur
með hann í eftirdragi. Þá verður
á Græniandi.
Grein þessi er eftir danskan lækni,
sem lengi var í Godthaab, höfubborg'inni
I VesturbygtS, og lýsir hann því hvernig
jólin voru haldin þar. Á lýsing þessi at5
sjálfsögbu viö enn í dag.