Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1941, Síða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19
komust á fullorðinsár, voru
þrjú: Frú Ásthildur, frú Theó-
dóra Thoroddsen, ekkja frænda
síns, Skúla Thoroddsens, og Ól-
afur hjeraðslæknir Rangæinga
á Stórólfshvoli. Var Ólafur
læknir orðlagður gæðamaður.
Bekkjunautur hans, Einar H.
Kvaran sagði (í samtali við
mig), að hann hefði verið
„yndislegur maður“. Hefir
varla vinsælli læknir verið
uppi hjer á landi heldur en ói-
afur Guðmundsson. Hann jós
á báðar hendur gæðum og
mannúð, hjálpaði, líknaði,
læknaði, gaf og gaf.
Góðar ástæður tóku við frú
Ásthildi, er hún fluttist úr for-
eldrahúsum. Hún giftist Pjetri
J. Thorsteinsson, kaupmanni á
Bíldudal, og feldu þau ung
saman hugi. Pjetur J. Thor-
steinsson gerði garðinn frægan,
varð skörungur í framkvæmd-
um og fjesýslu, brautryðjandi
í fiskverkun og fiskverslun, og
flaug orðstír hans og Bíldu-
dals um alt land. Þá er vegur
hans var einna mestur, átti
hann prentsmiðju á Bíldudal
og gaf þar út blaðið „Arnfirð-
ing“. Var eitt höfuðskáld þjóð-
arinnar á þeim árum, Þorsteinn
Erlingsson, ritstjórinn. Unnu
þeir saman í bróðerni, mesti
fjesýslumaður landsins og
mesti jafnaðarmaður landsins
um síðustu aldamót. Á Bíldu-
dalsárum þeirra skorti konu
hans fátt, er auður og efni
gátu þá í tje látið hjer á landi.
Enn gat hún orðið — og varð
áreiðanlega — mörgum að liði,
sem í föðurgarði. Hún er nú
um all-langt skeið ein hin auð-
ugasta kona landsins, vinsæl
og vel metin, drotning í álit-
legu ríki, eftir því, sem þá
gerðist á voru landi. Hún elur
manni sínum fjölda barna,
fríðar dætur og gerfilega sonu.
Auður og dugur voru ærin til
að veita hverju barni þá ment-
un, er því hentaði best. Árið
1903 fluttust þau hjón búferl-
um til Kaupmannahafnar. —
Bjuggu þau þar í skemtilegum
húsakynnum og á skemtilegum
stað.
Um fimtugsaldur brosir líf-
ið enn við henni, jafn-þítt og
hún brosti við vinum og gest-
um. Fram að þeim tíma ljek
alt í lyndi — „utan til að sjá“
að minsta kosti. (1 raun rjettri
vitum vjer sjaldan, hversu
menn una lífi. I hinu lánsæl-
asta lífi andar löngum eitthvað
á mót, enda er slíkt, ef til vill,
andleg lífsnauðsyn). En frú Ást-
hildur átti áreiðanlega mörgu
sælu að fagna á Bíldudal og í
Kaupmannahöfn. Þá er hún
byrjar sjötta áratuginn, eru
dæturnar flestar gefnar eða
lofaðar, og það álitlega á ver-
aldar vísu. Synirnir stunda
nám í góðum skólum erlendis.
Heimilið er vistlegt og skemti-
legt, auðugt að hægindum og
þægindum, æskufjöri, gleði og
söng. Oft var þar gestkvæmt
á Hafnarárum þeirra. Nokkrir
stúdentar urðu þar heimagang-
ar. Allt fór þar prýðilega fram.
„Þar var stundum hlegið hátt“
og hent að mörgu gaman eins
og í Hlíðarendakoti á dögum
Þorsteins Erlingssonar. Þar naut
orðhvöt æska fullkomins mál-
frelsis, mátti segja það, sem
henni bjó í brjósti. Slíkt taldi
hin heilbrigða heimspeki ensku
kaupkonunnar, að rjettu, mik-
ils virði, var þar djúpsærri en
svokallaður mentamaður, sem
virðist eigi hafa minsta hugboð
um, hversu dýrmætt honum er
slíkt frelsi, fyrr en hann hefir
glatað því. Var húsfreyjan
vanalega stödd einhvers staðar
nálægt æskugleðinni. Það var í
senn eins og enginn vissi af
henni, en allir vissu þó af henni.
Engum gat dulist — og það
jafnvel ekki hinum sljóvasta
manni —, hvað bjó í brosinu
né fólst í handtakinu. Handtak
hennar minnti mig ávalt á
handtak síra Matthíasar, eins
og Guðmundur Hannesson hef-
ir lýst því. „Hlýju hendinni
fylgir ætíð gleðilegt, vermandi
bros og nokkur vingjarnleg
orð, sem geta verið mikils virði,
þegar skapið er í ólagi“, ritar
hann um skáldið. Kveðju og
handtaki frú Ásthildar verður
ekki betur lýst e» í þessum orð-
um hins fjölhæfa læknis og
mentamanns.
Ef hún komst að því, að
einhver vinur hennar úr stúd-
entahópi var í fjárkröggum,
laumaði hún stundum að hon-
um ríflegri peningagjöf.
Mannúð frú Ásthildar lukti
um fleiri en stúdentana. Heim-
sótti hana fólk úr öllum stétt-
um. Oft kom til hennar gömul
kona, íslenzk og félítil, er
lengi \hafði dvalist 'í Kaup-
mannahöfn. Var hún með fá-
dæmum biblíufróð, kunni víst
alla ritninguna reiprennandi
spjaldanna á milli og hafði
jafnan á takteinum tilvitnanir
úr henni. Hentum við, sumir
gárungarnir, gaman að, er kerl-
ing þuldi hin helgu fræði, en
hún kunni vel að taka glensi
okkar og gamansemi. Eitt sinn
fór einn þeirra á fund gömlu
konunnar með frú Ásthildi. Las
hún honum þá enn kafla úr
hinni miklu bók. En þessi stúd-
ent gleymir því seint, hversu
þessari öldruðu konu í útlegð-
inni þótti vænt um frú Ásthildi
og návist hennar, sem var við
hana jafn-hýr í viðmóti og
væru þær sambornar systur.
En þá er frú Ásthildur er
komin á sextugsaldur, fara þau,
hún og bóndi hennar, að
reyna hið forn-kveðna, að auð-
ur er „valtastur vina“. Það fer
að velta á ýmsu um fjáraflann.
Pétur Thorsteinsson flyst til
Reykjavíkur. Hann fæst þar við
útgerð og fiskverslun og er
nokkur ár ýmist fjáður eða
snauður. Síðan fer alvarlega
að syrta í lofti. Börn hennar og
tengdabörn hrynja niður, hvert
á fætur öðru, kringum hana.
Fyrst deyr frá Helga Johnson,
hóglát og mentuð kona. Hún
las með dómvísi og skilningi
bækur hinna ágætustu rithöf-
unda erlendra, t. d. Jean
Christophe eftir Romain Rol-
land. Fáum mánuðum síðar dó
elsta dóttir hennar, frú Katrín
Briem syrgilega og voveiflega.
Hún var hin glæsilegasta kona.
En lést tengdasonur hennar,
Ólafur Björnsson, ritstjóri,
snögglega nálægt þremur mán-