Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1941, Síða 12

28
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Bakkabræður að heimsku. Það
hefir verið sagt, að bókin væri
ádeila á þjóðlesti, einkanlega illa
meðferð á sveitarómögum. Nú m i
fullyrða, að meðferð á niðursetn-
ingum er yfirleitt sú sama sem á
öðru heimilisfólki. Stöku undan-
tekning kann að vera, en fráleitt
svo að nokkuð sje í áttina ti)
þess sem í sögunni er lýst. Ádeil-
an missir því marks, því að til
þess að ádeila hitti þá eða þann,
sem á er deilt, má með engu móti
færa svo mikið í stílinn, að hvorki
þeir, sem ádeilunni er stefnt að,
geti tekið hana til sín, nje aðrir
fundið, að hún geti átt við þá.
Ádeila í söguformi, sem enginn
getur tekið til sin, er að sínu
leyti eins og skopmvnd, sem er
svo afskræmd og ólík öllum
menskum mönnum, að ómögulegt
er að þekkja af hverjum hún á
að vera. Hún minnir líka á mann-
inn, sem þóttist öllum snjallari
að herma eftir, en allar hans eft
irhermur mistu marks, því að
hann afskræmdi svo málfæri og
látbragð, að enginn þekti eftir
hverjum hann var að herma í það
og það sinn.
m.
Næsta bókin er
Höll sumarlandsins.
Hún er ennþá leiðinlegri og af-
káralegri en hin og engu senni-
legri. Him byrjar á lýsingu á 3
brjáluðum aumingjum, en flestalt
fólkið, sem við söguna kemur, er
litlu betur gefið. og er tal þess,
háttalag alt og æði líkast því, sem
við mætti búast á Kleppi, en
hvergi annars staðar hjer á landi.
(Eina undantekingin, af þeim, sem
verulega koma við söguna, er
Hólmfríður skáldkona. og a. n. 1.
Vegmev og Örn Úlfar). Ádei!-
urnar á brask þess, fjárdrátt og
sviksemi, harðýðgi, drykkjuskap
og andatrú, missa því lang-oftast
marks, eins og ádeilurnar í fyrri
sögunni. (Þó er drvkkjulátum og
drvkkjuvaðli sæmilega lýst í 9.
kap.). Af því, sem Kr. E. A. kall-
ar „ilmandi skáldskap" er engu
minna en í „Liós heimsins", og
skulu hier tekin nokkur „ilm
andi“ skáldskaparblóm til dæmis:
„Pilturinn var alhress samkvæmt
kraftaverki‘‘ (ifölge et Mirakel —
bls. 5). — „Hann var rjóður og
bústinn, með kinnar úti á öxlum“
(bls. 6). — „Það eru nú þrír
dagar síðan hjartkærasti blessað-
ur auminginn minn var borinn út
úr fletinu þar sem þú svafst ?
nótt“, sagði hún í köldum æðru-
og sáluhjálpartóni líkt og opinn
fiskhjallur á víðavangi'* (bls. 12).
— „óreglulegir hópar af börnum.
sem höfðu verið að leika sjer oní
skurðinum .... gerðu aðsúg að
piltinum, af því að hann var lang-
ur, með trefil“ (bls. 25 — öll frá-
sögnin þarna er annars „sadist-
iskt“ smjatt). — „Inn með firð
inum reið maður nokkur tveim
ólmum hestum“. (bls. 27 — báð-
um í einu, eftir orðanna hljóðan,
annars er sagt, að hafa tvo til
reiðar). — „Pilturinn stóð enn í
reiðileysi í götunni .... og var
alltof langur, og kunni enn illa
við sig í lóðrjettu ástandi“ (bls.
31). — „Hann .... fór að yrkja
um þessar upphöfnu (ophöjede)
dulskynjanir" (bls. 37). — „Den-
tíð“ (bls. 59 og víðar, — d. den
Tid; getur verið að fleiri en sögu-
hetjur Kiljans sletti þessari
dönsku og annari, en tæpast legg
ur þó neinn áherslu á fyrstu sam
stöfu þessarar ambögu, eins og
hjer verður að ætla að gert sje).
— „Þarna sjerðu hana Hlaupa-
Höllu, sem hefur átt börn með
karlmönnum (bls. 61 — rjett eins
og það væri venjan að konur ættu
börn hver með annari, eða með
einhverjum öðrum skepnum eu
karlmönnum). — „Hann var duhb-
aður til hins einkennilega lóð-
rjetta ástands, sem er svar mann-
lífsins við þyngdarlögmálinu“ (bls.
66). — „Hann var sendur í upp-
ölslu að Fæti undir Fótarfæti’1
(bls. 80). — „Pilturinn .... hlust-
aði með öllum líkamanum'* (bls.
91). — „Svör hennar gengu á há
leggjum eins og nokkurs konar
skáldskapur" (bls. 92). — „Menn-
irnir sungu í Betlehem er barn
oss fætt bak við þilið“ (bls. 96).
— „Ef það er guð sem kom í veg
fyrir að við höfðum ekki málungi
matar“ (þ. e.: ef guð kom því tit
leiðar að við höfðum m. m. — bls.
125). — „Örlög nafnlausra manna,
lárjett og laglaus .... voru smátt
og smátt farin að rísa 1 ákveðn-
um hljómi“ (bls. 129). — „Hið
ljúfa og friðsæla regn .... töfraði
draumlausan svefn í brjóst skálds-
ins í stað þess að fylla það af heim-
spekilegum niðurstöðum" (bls
144). Hún starði á hann stór-
um óráðinsaugum eins og í angist
(som i Angst — bls. 144—45). —
„Andlit hennar, .... þessi óupp-
leysanlegi töfraóhljómur þess að
vera og vera ekki“ (bls. 150). —
„Það er skáldlegt að slá — soldið,
ekki lengi“ (bls. 157). — „ófor-
varandis“ ^bls. 158, — „soldið“ og
„óforvarandis“, tvö dæmi af
mörgum um latmæli og ambögur).
— „Ilann .... liggur eins og soð-
kæfa í skoti inn í fjarðardölum“
(bls. 158—59). — „Hver situr þar
.... nema Þórunn í Kömbum,
andapíkan sjálf, tvíbytna, hálf-
hvít og glerkend" (bls. 163). —
,,-Tá kanski er ekkert eins óskylfc
veruleikanum og fulkomnun veru-
leikans sjálfs“ (bls. 201 — þetta
eru víst „heimspekilegar niður-
stöðnr“). — „Heyið eitt hjelt uppi
ráðdeild og framtaki og þornaði
af sjálfu sjer í góðviðrinu fyrir
Bankann (bls. 220). — „Honum
(var) innanbrjósts eins og ljelegu
amboðskriádeli við hliðina á fá-
gætri smíð“ (bls. 2231. — „Hann
kveikti sjer í vindlingi með of-
mettri grettu í fríðu, hirtu and-
litinu“ (bls. 223). — „Stassjón-
istinn horfði á þessar aðfarir með
morð í augnaráðinu" (med mord
i Blikket — bls. 227). — „Það er
einn af þessum hljóðu síðsumars-
dögum með hvítu sólskini og engri
sönglist, eins og ung stúlka sem
er orðin gömul“ (bls. 232). —
„Sigurvagnar drottins <’þ. e. kerr-
urnar í þorpinu) vildu ekki fyrir
nokkurn mun aka vfir hinn sjer-
kennilega neytanda" (bls. 249). —
„Ef skófatnaður væri falur sam-
kvæmt rjettlætinu, hver mundi þá
eiga á fæturnaí" (bls. 256). —
„Prókúristinn .... kingdi, þannig
að barkakýlið tók stóra dýfu‘“
(bls. 257) — og „Barkakýlið á
manninum .... virtist ætla að
hrapa niður fyrir þind“ (bls. 260
— athugunargáfa höf. virðist
fremnr lítt þroskuð, því að ann-
ars hefði hann orðið þess var, að
Framh. á bls. 32.