Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1941, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27
árum, má marka á því, að nú
hafa „forverðir andans“ sannað
„með lærdómi og málsnilld", að
H. K. L., sem hvorki hann sjálf-
ur nje aðrir munu telja meiri
snilling en Sig. Breiðfjörð, sje
„genialt“ stórskáld og spekingur).
Þetta og önnur sýnishorn í um-
sögninni eru auðvitað sett þar til
að sýna snildina. Þau eru nokkurs
konar blómvendir í andlegum
skilningi, og ætluð ti) að kynna
fólki „hinn ilmandi skáldskap“.
En þarna er ekkert sj'nt af hinu
ilmandi blómskrúði þriggja fyrstu
bókanna af sögu Ólafs Kárasona;-
Ljósvíkings, og er þar þó ekki
síður um auðugan garð að gresja.
Jeg ætla því að það sje þarfa
verk að tína, þó ekki verði nema
í fáeina, blómvendi úr hverri
þeirra og sýna þá lesendum, til
þess að hugmyndir þeirra um
„fíngerðasta og fullkomnasta
skáldrit“ H. K. L. geti orðið sen;
gleggstar og sönnu næstar.
II.
Iljer koma þá fyrst nokkrir ilm
andi blómvendir úr fvrstu bók
sögunnar. en hún heitir
Ljós heimsins.
„Hún var digur og hörð og blá
framaní og hundurinn hnerraði
þegar hann þefaði af henni“ (bls.
8). — Þetta er lýsing á heima
sætunni. Aftur er henni lýst svona
á bls. 22: „Þá efaðist hann um
að hún hefði mannlegt brjóst. Hún
hafði nefnilega ekki kropp og það
an af síður líkama, hún hafði
búk.*) Það var af henni lvkt. (Það
er minst á lyktina af þessari
stúlku a. m. k. 10 sinnum í bók
inni). Hún var eins og þrefaldur
garður'*. Á bls. 48 er* enn þessi
lýsing á sömu konu: „Hún hafði
þesskonar andlit með feitum kinn-
um og ópersónulegum augum, sem
eru ósköp lítið að reyna að hugsa
og ósköp lítið að reyna að þora,
en það er einn leyndur drottinn
í sálinni, sem lokar fyrir .......
(Reynið þið, lesendur góðir, að
leiða ykkur fvrir hugskotssjónir
kvenmann, sem hefir hvorki kropp
*) Undirstrikanirnar í sýnis-
hornum hins „ilmandi skáldskap
ar“ eru allar eftir safnanda þeirra,
en ekki höfund.
nje líkama — sem þið kunnið
reyndar að halda að sje það sama
— en er þó digur og eins og
þrefaldur garður, er blá og hörð
„framaní" en hefir feitar kinnar.
að ógleymdum hinum ópersónu-
legu augum, sem eru að reyna að
hugsa o. s. frv.). — „Hann var
með grænan flókahatt, sem ....
tók langt niður fyrir eyru, en
börðin sátu út á öxlum“ (bls. 12).
— „Hún dró seiminn á þann hátt.
eins og slaknaði strengur á undan
hverri málhvíld, það minti á söng-
lag sem endaði 1 afbeygju; þannig
upp aftur og aftur“ (bls. 16). —
„Hann finnur guðdóminn birtast í
náttúrunni í óumræðilegum hljómi
það var kraftbirtingarhljómur
guðdómsins. Hann veit ekki fyr
til en hann er sjálfur orðinn titr
andi rödd í almáttugum dýrðar-
hljómi. Sál hans virðist ætla að
hefjast út yfir líkamann eins og
flautir upp af börmunum á skál“
(bls. 18). — „Stinga út fjárhus“,
(bls. 24 — minnir á „að stinga
út staup“. „út úr fjárhúsum“,
segir reyndar sauðsvartur almúg
inn). — „Hún hafði útáliggjandi
augu“ (bls. 27). — „Hann settist
upp i rúmi sínu og horfði uppnum-
inn á sólargeisla lífsins" (bls. 45
— „uppnuminn“ á líkl. að þýða
„frá sjer numinn'* ; annars eru
„uppnuminn" og „upphafinn“
uppéhalds-lýsingarorð höf„ og not-
ar hann þau í tíma og ótíma —
oftast í ótíma). „Yngismærin Jana
hjelt áfram að skrækja með boða-
föllum“ (bls. 51). — „Mærin Jana
.... hljóðaði í senn fagnandi og
óttaslegin ekki ósvipað fjalla-
hrossi“ (bls. 51—52; á höf. við
stóðmeri, en er bara svona „pen“
í munninum, eða er þetta einhver
sjerstök hestategund? Taki menn
a. ö. 1. eftir orðaröðinni í setn-
ingunni). — „Síðast var hún öll
komin undir loftskörina nema
auguu (bls. 5.2, — þó að hún hefði
..útáliggjandi augu“, er mjer hul
ið, hvernig þetta mátti verða, því
að hvergi er þess getið í lýsing-
um af stúlkunni, að augu hennar
væru efst á hvirflinum). — „Hin
jesúsandi yngismær Jana, sem
hafði næstnm horfið undir skör-
ina fyrir skemstu, var sprottin
upp á loftið aftur, að þessu sinni
með algerðu ofboði í svipnum*'
(bls. 53). — „Hann gekk með
fagurri stillingu innar eftir bað
stofugólfinu“ (bls. 54). — „En
um það bil sem var að draga til
tíðinda. birtist fóstran Kamarilla
fyrir guðsmiskun á loftinu“ (bls
55). — „.... hin ljettu hvítu ský
sem stundum liggja í hröngli í
blámanum yfir fjöllunum gljúp og
fersk eins og lostætur draflakyrn-
ingur“ ((b(ls. 58). — „Ilún hafði
sent hann burt frá sjer um há-
vetur í poka, til uppölslu hjá
vandalausum" (bls. 56). — „Þeir
voru sjaldan einir og æðri efni
illa sjeð (ilde set) á bænum“ (bls.
77). — „Sú vitund sem horfir
móti þessari upphöfnu andvöku er
heldur ekki svefn nje vaka“ (bls.
83). — „Hann undraðist. hve lít'
hásumarsins var kvrrlátt og upp-
hafið“ (ophöjet, bls. 86). — „Hann
olli ekki taumunum fyrir skjálfta“
(bls. 90 — þátíðarmyndin „ollii“
er aldrei notnð, þegar „valda“
þýðir að geta tekið upp, borið
eða ráðið við, heldur er þá. sagt.
„gat (eða „gat ekki“) valdið“)
— Á bls. 98 er talað um heillandi
tungutak Sigurðar Breiðfjörðs,
„sem vekur í hjartanu ólæknandi
kend um fegurð og sorg“.
Allur þessi „ilmandi skáldskap
ur birtist á 100 fvrstu blaðsíðun-
um í „Ljós heimsins". Talsvert
meira en helmingur bókarinnar er
eftir; sleppi jeg því að lesa þar
samskonar blóm. þótt ekki vanti
blómskrúðið þar heldur, því að
þetta er þegar orðið helsti langt.
þótt mörgu hafi verið slept af
þessu tagi. líka úr fyrri hlutanum
Um söguna í heild verður það
sannast sagt í stystu máli, að hún
er frámunalega ljót. leiðinleg og
lvgileg. Afkáraskapurinrr er fram
úr hófi. Lítið dæmi um það er
— auk blómasafnsins hjer fyrir
framan — bæjarnafnið Pótur und-
ir fótarfæti og nöfnin á fjölskyld-
unni þar: Kamarilla, Júst og
Magnína. Og fólkið er jafn-ólíkt
venjulegu sveitarfólki sem þessi
nöfn eru ólík venjulegum nöfn-
um þess. Það er flest, a. m. k.
það. sem mest kemur við söguna,
næst skáldinu, sjúklega grimt
(,,sadistar“), hefir sjúklegt kyn-
ferðislíf og slagar hátt upp í