Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1942, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
23
Niður úr skálinni hraðaði jeg
ferð minni niður í aðaldalinn. Þar
hitti jeg snöggvast að máli hey-
skaparfólk úr Ólafsfirði, sem
hafði legið þar við um hríð. Síðan
fór jeg sem leið liggur niður á
sjávarbakkann að bæjarrústunúm.
Þá var jeg kominn að Hvann-
dölum, þessu afskekta býli, sem
jeg frá barnæsku hafði heyrt tal-
að um sem einhvern óbyggilegasta
staðinn, sem þeir höfðu augum
litið, er þar höfðu komið. Ekki
þóttu mjer þeir samt óbjörgu-
legir nú í sumarblíðunni, því að
enginn fær því neitað, að sumar-
fagurt er í Hvanndölum, og vart
hygg jeg fundnir verði fegurri
staðir um bjartar vornætur, þeg-
ar sól skín í hafi. En á fleira er
að líta en rómantíska vorfegurð,
þótt hún geti skapað þar æfin-
týraland. Hvanndalirnir eru dá-
lítið dalverpi norðan undir hinu
hrikalega Hvanndalabjargi. Eng-
m vík eða var er þar við sjóinn,
svo að ólendandi er þar nema í
logni og ládeyðu. En það frjetti
jeg í ferð minni, að svo hefði
vel viðrað á þessu vori og sumrí,
^ð flesta daga hefði mátt lenda
þrautalaust í Hvanndölum og er
það þó sjaldgæft vikum saman.
Þennan dag sem aðra gutlaði logn
báran meinleysislega við strönd-
®a, en ekki þurfti mikil kynni af
sjó, til að sjá að fljótur yrði
Ægir að ygla sig þar, og ekki er
sjávargatan heldur árennileg frá
bænum. Þar er óslitinn hamra-
bakki, víðast ókleifur. Skárst er
lending og sjávargata í svonefndri
Stekkjarvík, nokkuð fyrir utan
bæinn.
Dalurinn er stuttur, umkringd-
háum, bröttum hamrafjöllum.
Meðfram sjávarbakkanum eru vall
iendisgrundir og móar fyrir öllu
ðalsmynninu og lítið eitt út með
fjallinu, út undir Hvannadalsskrið
hr* Ofan við grundabelti þetta er
mjótt mýrasund, hefir þar verið
^oótekja fyrrum. Þar fyrir ofan
er lágur háls yfir þvert dals-
^ynnið. Virðist hann vera forn
jökulalda. Aðalgróður á hálsi þess
hni er krækilyng, en þó allmjög
hlandið sauðamerg og bláberja-
lyngi. Ofan við hálsinn taka aftur
við mýrasund með klófífu og
hengistör og strjálvaxinni gulstör.
Við hlíðafætur eru blómlendislaut-
ir og grasbollar, en síðan taka
við brekkur þaktar aðalbláberja-
lyngi í stórum breiðum. Gróður
er þar allur þróttmikill og fríð-
ur. Engjalönd eru þar sæmileg.
Hefir verið heyjað þar nokkuð á
annað hundrað hcsta síðari ár.
Framan dalinn fellur árspræna
og fellur hún til sjávar rjett
sunnan við yngstu bæjarrústir
Hvanndala. Sunnan hennar eru
eldri tóttir. Heitir þar Ódáinsakur.
Fylgir honum sú sögn, að þar
hefði enginn getað dáið sakir líf-
grasa, er uxu þar á vellinum. Af
þeim orsökum hefði bærinn verið
fluttur norður fyrir ána.
Torvelt er að komast í Hvann-
dali, og er það einn höfuðókostur
þeirra. Um sjóleiðina er þegar
talað, en ekki eru landleiðirnar
öllu greiðari. Þær eru þrjár. Fara
má upp úr dalbotninum yfir fjall-
ið Víkurbyrðu. Þá er og hægt að
fara fyrir fjallsendann um snar-
brattar skriður, er Hvanndalaskrið
ur heita, en eigi er sú leið talin
fær nema kunnugum mönnum og
vönum vegleysum, því að um mjó
einstig er að fara í bröttum og
hörðum ' skriðunum, en klettar
framan undir í sjó niður. Þriðja
leiðin er greiðfærust, liggur hún
um fjörurnar til Hjeðinsfjarðar,
en sæta verður sjávarföllum, og
torfært nema brimlaust sje að
mestu. Báðar þessar leiðir eru
með öllu ófærar á vetrum. Til
Ólafsfjarðar er leið sú, sem þegar
er lýst, yfir Sýrdal og önnur
litlu greiðari ofan í botn Hvann-
dala fyrir ofan Sýrdalinn. Það er
því mála sannast, að þegar vetur
hefir sest að, sjeu Hvanndalir inni
luktir með öllu, svo framarlega
sem sjór er ekki ládauður.
Þegar litið er á þessar aðstæður,
gegnir furðu, að Hvanndalir
skyldu nokkurntíma byggjast, eða
að bygð skyldi haldast þar svo
lengi sem raun varð á. En full-
komlega fóru þeir í eyði árið 1896.
Bygðin hefir þó löngum verið
slitrótt, enda ekki heiglum hent
að haldast þar við til lengdar.
í Aldarminningu Siglufjarðar seg-
ir sr. Bjarni Þorsteinsson ágrip
af sögu Hvanndala eins og annara
býla í Hvanneyrarhreppi hinum
forna um einnar aldar skeið, eða
frá 1818 til 1918. Á þessum tæpu
80 árum þar til bygð er lögð þar
algerlega niður að tilhlutun
hreppsnefndar Hvanneyrarhrepps,
þá eru þar alls 17 bú,endur, en
stundum er tvíbýli. Enginn þeirra
býr þar lengur en 7 ár, en margir
aðeins 1—2 ár. Alls eru þeir 8
sinnum í eyði á þessu tímabili,
samtals í 22ár. Þetta yfirlit sýnir
ljóslega, að erfitt hefir mönnum
þótt að búa þarna. En það, sem
lokkað hefir menn til að byggja
í Hvanndölum, mun vera það, að
sauðland er þar frábærlega gott,
og fje ljett á fóðrum, því að þar
er sagt snjóljettara en hægt væri
við að búast eftir staðháttum.
Skamt er og til fiskimiða, þegar
gefur á sjó, og nokkur rekahlunn-
indi munu vera þar, en erfitt
hlýtur að vera að nota sjer þau
hlunnindi, eins og raunar öll lands
gögn þarna. Vera má og að sum-
arfegurð staðarins hafi freistað
sumra ábúendanna. Af hinum
fyrri ábúendum Hvanndala er
Hvanndala-Bjarni kunnastur, en
hann fór, að því er sagnir herma,
í landkönnunarferð ásamt bræðr-
um sínum norður til Kolbeinseyj-
ar, að tilhlutan Guðbrands bisk-
ups. Slíkum fullhugum og fram-
taksmönnum hefir verið fært að
búa í Ilvanndölum. En Hvann-
dalabjarg hefir lengi verið þjóð-
kunnugt úr þjóðsögum sem heim-
kynni hamravætta og bergrisa. Er
það og mála sannast, að óvíða
getur tröllslegra umhverfi en
björgin kringum Hvanndali. En
þegar manni finst til um hrika-
leik staðarins í sólskini og sum-
arblíðu, má fara nærri um, hvernig
þar sje um að litast þegar veður
og sjór fara hamförum um mvrkar
skammdegisnætur, þá er þar hæfi-
legri bústaður bergrisum en mensk
um mönnum. Er því ekki að
undra, þótt þjóðtrúin hafi í
Hvanndalabjargi skapað höfuðvígi
hinna römmustu hamravætta.
Dagstund þá, er jeg dvaldi í
Hvanndölum, leit jeg eftir gróðri
eftir megni. Þótti mjer fróðlegt að
bera gróður þar nú saman við
lýsingu Stefáns Stefánssonar skóla
meistara, er fór þar um fyrir