Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1942, Síða 3

LESBÓK M0RGUNBLAÐS1N9
35
landsche (þ. e. norðurhollensku)
bœjunum, líka Antwerpen, eins og
erindisbrjef hans sýnir, landið ís-
^and að veði fvrir 30.000 gyllin-
Uju, eða að minsta kosti 20.000.
Hollendingar vilja alls ekki
^aka þessum boðum, þá skal hann,
er hann kemur til Englands, bjóða
konungi þar landið fyrir 100.000
Syllini, eða að minsta kosti
90.000. Hann á ekki að bjóða það,
fyr en rætt hefir verið um önnur
ermdi hans. Á konungur að gefa
^anakonungi sannarlegt skuldar-
skjal, svo að hans hátign nái aft-
Ur tálmalaust landi sínu með öll-
Utn rjettindum og kvöðum óskert-
um og heilum, þegar fjeð er end-
urborgað honum eða erfingjum
hans, Englandskonungum, á á-
umðanlegum stað í Amsterdam
e^a Antwerpen, og brjef það, er
hann hefir „upp á landið“, skal
te8gja fram þar og skila Dana-
konungi aftur. Ef Englakonungur
Vlh eignast landið, skal hann
horga drottni (konungi) mínum
fjeð á'áreiðanlegum stað í Amst-
erdam eða Antwerpen, og þar mun
konungur hafa t.il taks slík skír-
teini sem nægja“.
Vorið 1518 fór Holm til Hol-
tands í þessum erindagerðum.
^Uö Kristján heldur hafa viljað
láta Hollendinga fá ísland heldur
eu Englakonung, því að hægara
'æri þá að ná því aftur. Eu ekki
^ekk það vel. Hollensku borgirn-
ar gátu ekki komið sjer saman
llUl þetta. Þeir í Amsterdam vildu
tegnir ná tangarhaldi á íslandi,
eu þóttust ekki liafa bolmagn til
l'ess einir. En hinar borgirnar
^°r®u ekki að vera í fjelagi við
há, því að þær voru hræddar um
sinn hlutur yrði fyrir borð
horinn í þeim viðskiftum. tGekk í
hessu stímabraki í heilt ár og
Voru fleiri en Holm í þessum
h^ossakaupum, en svo fór alt út
Ulu þúfur.
er að segja frá Holm, að
haun helt áfram til Englands, eins
°g œtlað var. f erindisbrjefi því,
er hann hafði meðferðis til Ilin-
r'hs 8. segir, að hann eigi að
Seiuja viðvíkjandi spellvirkjum
^nglendinga á íslandi, en auk
þess hafi hann skjal meðferðis og
eru þar nefnd mál þau, er hann á
að semja um. Segir svo í því:
„Það er alkunnugt að Englend-
ingar, með fyrirlitningu fyrir tign
vorri, hafa valið sjer stað á voru
landi íslandi og víggirt hann móti
vilja vorum til þess þeir ætti hæg-
ara með að kúga þegna vora og
skorast undan vorum konunglegu
sköttum og skyldum“. Átti Holm
að heim'ta 10.000 £ í skaðabætur
fyrir dráp Sveins skrifara, og
ýmsar gripdeildir. Skjalið er all-
langt, en hvergi er þar minst á
íslandskaupin, og því sýnt, að
þau áttu að fara leynt. Segir Hin-
rik og í brjefi til Kristjáns kon-
ungs, að Holm hafi auk erinda
.sinna þýðingarmikið mál, sem
hann kveðst hafa borið undir ráð-
gjafa sína, gefið Holm sum svör
skrifleg en önnur munnleg. Að
hjer sje átt við íslandskaupin má
sjá af nafnlausu brjefi í skjala-
safni Holms í ríkisskjalasafni
Dana. Það er á þessa leið:
„Vjer Hinrik o. s. frv. lýsum
yfir með brjefi þessu, að vjer höf-
um með samþykki ráðgjafa vorra
lofað bandamanni vorum, Krist-
jáni etc og lofum og skuld-
bindum oss með skjali þessu
gagnvart honum, og eftirmönn-
um hans, Noregskonungum, að
þegar hann eða eftirmenn
hans, ríkjandi í Noregi, . vilja
kaupa aftur eyna ísland, sem er
seld oss í hendur að veði fyrir
ákveðinni upphæð í gulli, silfri
og fje, þá skulum vjer og erfingj-
ar vorir, jafnskjótt og þessi upp-
hæð er útborguð oss og goldin að
fullu, sleppa viljugir og skila aft-
ur áðurnefndri ey, íslandi, kon-
ungi eða eftirmönnum hans, án
nokkurrar tafar, tálma eða hindr-
unar, með öllum rjettindum og
eignum. Lofum vjer með vorri
tign að vjer og erfingjar vorir
munum eigi rjúfa þetta nje
brigða, og skulu öll svik og und-
irferli vera fjarri málinu“.
Þetta hefir aðeins verið upp-
kast að viðurkenningu, en komst
aldrei svo langt, að það yrði und-
irskrifað, því að þá hefði Ilinrik
verið búinn að ná tökum á ís-
landi, og þá mundi hafa farið um
það, eins og Hjaltland og Orkn-
eyjar, sem Danakonungur veð-
setti Skotakonungi og aldrei hefir
verið skilað. Það þóttu svo sem
engin svik eða undirferli í mál-
inu, þótt íslendingar væri ekki
að spurðir hvernig þeim geðjað-
ist að þessu.
Sennilegt er talið að Hinrik 8.
hafi horfið frá þessu vegna þess,
að hann muni hafa talið að
danska ríkið væri að liðast í sund-
ur, og að hann mundi geta klófest
ísland fyrir ekki neitt.
En nú víkur sögunni að öðru.
Eins og áður er getið sendi
Danakonungur Sören Nordby
hingað til íslands til að berja á
Englendingum. Með honum mun
hafa komið hingað Hannes Egg-
ertsson, er varð umboðsmaður
hans og síðar hirðstjóri.
Hannes Eggertsson var norsk-
ur að ætterni. Yar faðir hans
merkur maður, Eggert Eggerts-
son lögmaður í Víkinni í Nor-
egi. Var hann herraður af Hans
konungi, og er aðalsbrjef hans
gefið út 9. ág. 1488. Ekki kunna
menn nú að segja af æsku Hann-
esar. En hans verður fyrst vart
hjer árið 1513, og er hann þá
nefndur umboðsmaður konungs
sunnan og vestan á íslandi (og
hefir þá vafalaust haft umboð
Sören Nordbys). Ilirðstjóri er
Hannes nefndur árið 1515 og höf-
uðsmaður fyrir sunnan og vestan
sama ár (en vafalaust má telja að
hann hafi þá enn verið umboðs-
maður S. N.). Til er brjef fyrir
því, að konungur hafi veitt Hann-
esi hirðstjórn yfir öllu íslandi ár-
ið 1517 um 5 ára bil. Skyldi Hann-
es greiða í afgjöld af landinu 6
hndr. Rínargyllina í gulli árlega
á páskum hverjum og hálft saka-
fall. En líklega er brjefið ekki
rjett árfært og á að vera frá
1521, því að einmitt á árunum
þar á undan var Týli Pjetursson
hirðstjóri hjer.
Hannes kvæntist Guðrúnu eldri
Björnsdóttur úr Ögri, einni merk-
ustu konu hjer á landi á þeim
tíma. Þau bjuggu á Núpi í Dýra-
' firði og áttu mörg börn. Hafa
þaií orðið svo kynsæl, að talið er
að flestir íslendingar eigi kyn sitt
til þeirra að rekja.
Týli Pjetursson var hirðstjóri
hjer norðan og austan á árunum
1517—1521. Hann hafði verið