Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1946, Blaðsíða 14

14
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
yrði háð hjer, sköpuðust Reykja-
vík höfuðstaðar skilyrði. i
Eggert Ólafsson, segir að á þess-
um tímum, hafi það að mestu ver-
ið orðið gleymt almenningi, að nokk
ur sjerstök söguhelgi, hvíldi yfir
Reykjavík. Hafa þeir Skúli áreið-
anlega rætt mikið um þessi mál,
og í Viðey, mun Eggert hafa orkt
hið ágæta kvæði sitt: „Mána-mál“,
sem er samtal milli þeirra: Ingólfs
landnámsmanns, Þorsteins goða
Þorkells lögmanns Mána og Örlygs
gamla á Esjubergi. Er kvæðið á-
hrifamikill spádóms-óður um fram-
tíð og hlutverk Reykjavíkur, sem
blessunarlega hefur rætst. Leggur
Eggert, Þorkeli Mána orð í munn,
en hann lætur í ljósi trausta trú,
ú framtíð staðarins, en telur þó að
jnikla örðugleika verði að yfirvinna.
I niðurlagi kvæðisins, spáir Þorkell
Máni, landinu, en þó einkum Reykja
vík. miklum framförum og góðri
giftu:
„Skulu kaupferðir
í kjör fallast
og vaxa velmegin
springa munu blómstur
á bæjar trje;
göfgu mun þá fjölga fræi“.
' Skúlastræti og Skúlagarður.
Ilin fyrsta myndun Reykjavíkur,
sein „þorps“ varð beggja vegna,
götu þeirrar sem nú heitir „Aðal-
stræti“, stóðu hús „Innrjetting-
anna“ á þeim slóðum, og er versl-
unarböndin voru leyst, var versl-
unin flutt úr ,.llólminum“ (örfyris
ey), og fyrstu verslunarhús Iíeykja-
víkur voru bygð við „Aðalstræti“
(Þar sem nú er Ingólfs Apótek).
lljer í borginni er starfandi
„Reykvíkinga fjelag“, er það fje-
lagsskapur „úrvals“ Reykvíkinga.
Hefi jeg tilmæli að bera upp, við
ráðandi menn í þeirn hóp manna
(og um leið milliliðalaust, við for-
ráðamenn okkar kæru höfuðborg-
ar), — að þeir beyti sjer fyrir því,
að breytt verði um nafn á „Aðal-
stræti“, og að það verði heitið
„Skúlastræti“ eða „Skúlagata“,
þar á nafnið heima, af áðurgreind-
um ástæðum. Og einnig að gámli
kirkjugarðurinn (bæjarfógeta-garð-
urinn) hljóti nafnið „Skúla-garð-
ur“. — Sjávargata sú, inn við „Ný-
borg“, sem nú ber nafn Skúla fó-
geta, er alls ekki nógu virðuleg gata
til að bera nafn hans. Auk þess er
nafnið út í bláinn, og á ekki neinn
sögulegan grundvöll þar, því tækni
og framtak nútímans, hefur „bú-
ið“ það land til síðan. En að sjálf-
sögðu, mætti flytja „Aðalstrætis“
nafnið þangað. — Hið sögulega og
raunverulega „Skúlastræti”, er þar
sem hann valdi „innrjettingunum“
stað. — Má vænta þess, ef hiuir
ágætu forystumenn. Reykvíkinga-
fjelagsins, vildu taka þetta mál að
sjer, að ekki myndi verða, mikill
fyrirstaða á, að koma þessu í kring
hið bráðasta.
Minnismerki Skúla fógeta.
Helsta og þýðingarmesta baráttu
mál Skúla fógeta, var frjáls versl-
un í höndum íslendskra manna, og
hefur giftusamlega ræst úr þeirri
hugsjón hans. — Myndi Skúla fó-
geta, áreiðanlega hafa geðjast vel,
að hinni ötulu og úrræðagóðu kaup-
sýslumannastjett vorri, er svo vel
og myndarlega"^ hefur látið vonir
hans rætast. — Eru hjer önnur til-
mæli, þó kostnaðarmeiri en hin
fyrri. — En það er að kaupsýslu-
menn, en þó einkum stjórn „Fje-
lags íslendskra stjórkaupmanna“,
gangist fyrir því, að . Skúla fógeta
verði reistur veglegur minnisvarði
eða líkneski. Yæri það að öllu sam-
boðnast raustn og höfðingsskap
stórkaupmauna, að þeir stæðu einir
að frámkvæmd og kostnaði, þessa
máls.
Vera kynni að rjett væri að láta
fara fram samkepni, um hugmynd
að minnisvarðanum. En rjett er að
minna á, að í stórhýsi Reykjavíkur
Apóteks, er til frummynd af Skúla-
líkneski, eftir Guðmund Einarsson
frá Miðdal, sem þeim er þetta rit-
ar, geðjast mjög vel að og virðist til
komumikið. Er því þar lýst á stór-
brotinn hátt, er Skúli fógeti, er að1
brjóta einokunar hlekkina af hinni
þjökuðu þjóð vorri. — Væri æski-
legt að þetta gæti sem fyrst komist
til framkvæmda, og að minsta kosti
eigi síðar, en árið 1949, er 200 ár
eru liðin, síðan Skúli' Magnússon
tók við landfógetastörfum, — því
embætti, sem hann gat sjer svo
mikinn og verðskuldaðan orðstír
fyrir. — Sumum kann að finnast
sem minnisvarðar og líkneski, sjeu
hjegómlegir hlutir; en syo er þó
ekki, bæði er það stórfeld bæjar-
prýði, ef vel tekst; og svo minnir
það vegfarandann stöðugt um dáð-
ir þess stórmennis, sem verið er að
heiðra á þann hátt.
Tilvalinn staðpr, fyrir líkneskl
af Skúla fógeta', virðist vera, hinn
snotri ferhyrndi gras-flötur í
„Skúla-garði“ (bæjarfógcta-garðin-
um) er þar og hinn elsti trjágróður
þessarar borgar, en sem kunnugt er,
var skógrækt og trjágróður, eitt af
áhugamálum Skúla fógeta. — Næsta
ólíklegt verður að telja, að talað
sje um það í alvöru, að byggja í
garðinum eða leggja götu þar í
gegn.
Er þess fastlega vænst, að til-
mæli þessi verði tekin til vinsarn-
legrar athugunar og skjótra fram-
kvæmda.
1 sambandi við Viðey, hefi jeg
aðrar uppástungur, sem síðar verða
• ræddar.
Leiðarlok.
ÁRIÐ 1911, er ‘ÍOO ár voru lið-
in frá fæðingu Skúla fógeta, orkti
„„listaskáldið góða“ Guðm. Guð-
mundsson. snildarkvæði um hann,
og lýkur ritgerð þessari með niður-
iags erindinu úr því kvæði:
Frh. á bls. 16.