Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1946, Blaðsíða 12

Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1946, Blaðsíða 12
12 LESBOK MORGUNBLAÐSINS — Minning Skúla Fógeta dapurlegur ömurleiki, yfir síðustu æfiárum Skúla fógeta, og ekki mun fráfall hans, hafa valdið neinni hjóðarsorg. — En víst er uin það, að ef hann hefði fallið frá, er hann var uppá sitt be.sta, mn þær mundir sem honum hafði auðnast, að ráða niðurlögum „Höfmangara“. Myndi enginn hafa grátið: „Annan meir. en afreksmennið það“. — Á þeim tíma, hefðu flestir verið fúsir að segja: „Island hefir ei eignast son, öflugri stoð nje betri en hann!“ — En nú var Skúli orðinn gamall maður og fátækur. Flestir jafnaldr- ar hans og vinir voru dánir, en skjaldborg frænda og tengdamanna orðin þunnskipuð. Einnig virtist mörgum þá í svipinn að minnsta kosti; sem margt af nýunga fram- kvæmdum hans og baráttumálum, hefðu orðið harla þýðingarlítil. —• Þannig segir sjera Jón 0. lljaltalín: (faðir lljaltalín landlæknis): Frh. af bls. 6. „Skylduminning að gröf mikils hug- rakks skörungs Skúla Magnússon- ar“. (Lbs. 275 4to.) — Einnig samdi Jón, latínudrápu, um Skúla látinn: „Gloria ex amor Patriæ“. Eru hjer.teknar nokkrar setningar þaðan. (Þýtt eftir dönskum texta): „-----Hinn sanni heiður vinst með ást til föðurlandsins. Minstu Jiess- ara orða, göngumaður; hver helst sein þii ert, við þessa gröf er þú sjerð, sem tilheyrir hinum í lifandi lífi hágöfuga og víðfræga llr. Skúla Magnússyni.------Með aðdáun skul uð þið heyra og lesa um afrek hans. Namróma skuluð þið viðurkenna, að Skúla Magnússon ber að telja, ein-1 hvern mesta mann, sem lifað hefur á íslandi. Samróma skuluð þið votta að hann vegna ástar sinnar á ætt- arlandinu, hefur verðskuldað Jietta hrós.-----“ . A kistu Skúla var letrað: „Hann var í lífinu einn sá helsti merkis- maður, stórum gáfum gæddur; elsk- aði sitt föðurland, til hvors vel- gengni hann sparaði hvorki fjör nje fje“. Áf orðalaginu má ráða, að Jón sýslum. Jakobsson, hafi sam ið áletrun þessa. — Ekki er þess getið, hvort Ólafur stiftamtmaður hafi verið viðstaddur útförina. Skylt er að veita því athygli, að eigi voru þeir fáir, danskir heiðurs- menn, sem skildu framfaraþrá Skúla, og umbótaviðleitni, betur, en flestir hinna leiðandi manna ís- lendskra, og veitu honum drengi- lega liðveislu velferðarmálum þjóð- arinnar til framdráttar. Og í einu Kaupmannahafnarblaði, árið 1795, segir svo um Skúla látinn: „------ Hann var einn meðal hinna merk- ustu manna og leitaðist við með stakri elju og sannri föðurlands- ást að verða ættlandi sínu að gagni. Ilann er hniginn í valinn, en nafn haus og orðstír mun æ lifa“. —• Þó ókunnugt muni vera, hver er Jiöfundur þessara hlýlegu sannyrða, er ekki fráleit tilgáta að Jiað muni hafa verið Eggerts baron, (d. 1812) honum var til þess trúandi. Lýsing Skúla. Leitt er til þess að vit^, að engin mynd skuli vera til af Skúla fógeta, og lýsiugar af honum eru ekki einu sinni allar samhljóða. En trúverðug- asta, verður að telja, lýsingu Jóns sýslum. Esphólín, enda er lítill vafi á, að hann hefur þekt Skúla, þar sem hann var orðinn sýslum. í Snæ- fellsnessýslu, áður, en Skúli ljet af landfógetastörfum. En auk þess átti Esphólín greiðan aðgang af( góðum upplýsingum um hann, frá föður sínum Jóni sýslum. Jakobssyni. Lýsir Esphólín Skúla Þannig: — „Hann var hinn fjörugasti maður, stórbrotinn og hugaður vel til hvers sem að kom; þótti nokkuð svaða- fenginn á hinum fyrri árum og frekur við öl, og nokkuð harðdræg- ur; voru þar umsagnir margar og sumar sanuar; þótti honum gaman af því hver sem einbeittur var í góðu eða illu; hann var vel munað- arleysingjum og kallaður raungóð- ur; og var trúlyndur, heldur hár meðalmaður rjettvaxinn og hömnds bjartur, toginleitur og bólugrafinn, (eftir bóluna) varaþykkur, dökk- yegur, hraustur til heilsu; ekki var hann mjög lærður maður, en skyn- góður vel og djarfur, og þurfti lítt fylgis annara“. — Væri gaman að því, að íslendskir málarar gerðu málverk at' Skúla, eftir því sem Jieir hver um sig, hugsa sjer hann, í hin- um ýmsu viðhorfupi í lífi hans. Eftirþankar. ÓNEITÁNLEGÁ hvílir nokkur „lians umbrota hver eru not og gróðit Er það nema auðs útkast, órósemi, þreyta, last?“ Áð sumu leyt var ekki svo óeðli- legt að Skúli væri misskilinn, þó hörmulegt væri það. Hann var um flest svo langt á undan samtíð sinni, svo almenningur átti örðugt með að fylgja honum eftir í brautryðj- enda störfum hans, bar margt til þess, armóður og vesældómur þjóð- arinnar, en einkum bagaði hann vöntun á aðstoð hins prentaða orðs, framkvæmdum hans og áhugamál- úm til framdráttar til^ að fylkja þjóðinni undir gunnfána haiis. — * En okkur nútímamönnum ætti aft- ur á móti, að vera vorkunnarlaust, að átta okkur á því, hversu þýðing- armikið lífsstarf Skúla fógeta var. — Eða mun hann ekki eiga megin- » I

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.