Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1946, Blaðsíða 2

78
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
Áslákstunga fremri, eftir sama.
Skeljastaðir, eftir Matthías Þórð
arson.
Stórhólshlíð, eftir Jouko Voion-
maa.
ísleifsstaðir, eftir M. Stenberger.
Lundur, eftir Jouko Voionmaa.
Um forna bygging á íslandi, eft-
ir Aage Roussell.
Rannsókn á beinagtindum frá
Skeljastöðum. eftir Jón Steffensen
lækni.
Rannsóknir á dýrabeinum, eftir
Magnús Degerböl..
Byggingarstíll í sveitum íslands,
eftir Albert Nilssen.
Mesti fjöldi ágætra mynda er í
bókinni og frágangur hennar hinn
prýðilegasti. Ritgerðirnar eru ým-
ist á sænsku eða dönsku, en aft-
an við er útdráttur úr þeim á
ensku. Bókin heitir „Forntida
garder i Island. Nordiska arkeolog-
iska undersökningen i Island 1939“.
Er óþarft að taka það fram, að
þarna er mikinn fróðleik að finna
en hjer skal aðeins minst á rann-
sóknirnar í Borgarfirði, vegna þess
að lítið hefir verið frá þeim skýrt
áður.
Isleijsstaðir.
í Landnámabók stendur: „ís-
leifur og ísröður, bræður tveir,
námu land ofan frá Sleggjulæk,
milli Örnólfsdalsár og Hvítár, ið
nyrðra ofan til Rauðalækjar, enn
ið syðra ofan til Hörðhóla. ísleifur
bjó á ísleifsstöðum, en ísröður á
ísröðarstöðum“.
Engir bæir heita nú þessum nöfn
um í Borgarfirði og hafa þeir
snemma lagst í eyði. Erf Brynjólf-
ur Jónsson á Minnanúpi þóttist
hafa fuiidið rústir ísleifsstaða eft-
ir tilvísan Jósafats saghfræðings.
Segir hann að bærinn mpni hafa
staðir á sljettu austan við Örnólfs-
dalsá gegnt Norðtungu, þar sem
Sleggjulækur fellur í ána. í’ann
Brynjólfur þarna tvennar húsa-
rústir, en þær voru komnar í stór-
þýfi, svo að ógerningur var að
gera sjer neina grein fyrir hvernig
húsaskipan hafði verið. Þó telur
hann að vestari rústin sýni það, að
þar hafi verið 5 faðma langt hús
og 3 faðma breitt. þó geti verið að
það hafi verið stærra. Hugði hann
þetta vera bæjarrústir, en hitt fjár-
húsrústir, fjós eða hlöðu, eða hcy-
stæði.
Þegar farið var að grafa í þess-
ar rústir, reyndist þetta alveg öf-
ugt. Vestari rústin var af úthýsi,
14 metra löng og 6 metra breið.
Veggir höfðu verið hlaðnir úr
torfi eingöngu og voru IV2 m. á
þykt.
Eystri rústin var, eins og Brynj-
ólfur sagði, ekki annað en stór-
þýfi, og var ekki hægt að átta sig
á hvernig húsum hafði verið skip-
að þarna. — En þegar farið var
að grafa, urðu menn margs
mcrkilcgs vísari. Verst var hve á-
liðið var sumars og mikil illviðri,
því að þess vegna varð rannsóknin
ekki jafn ýtarleg og æskilegt hefði
verið.
En þarna fundu þeir rústir
Jjriggja húsa hverja ofan á annari.
Efsta rústin var af skála 17,2x5,1
m. að innanmáli. Meðfram hliðar-
veggjum var sljett steinaröð. sem
þeir hugðu að hefði verið undir-
staða að þilveggjum. Einar útidyr-
voru á skálanum, sunnarlega á vest
urvegg. Voru dyrnar hellulagðar
og1 náðu hellurnar dálítið inn í
tóftina. En um alt gólfið var aska
og viðarkol og var það lag sums
staðar 35 cm. á dýpt. Af því drógu
menn þá ályktun, að þessi skáli
mundi hafa brunnið. í honum
miðjum var eldstæði, og meðfram
báðum veggjum höfðu verið mold-
arpallar um 20 cm. hærri en gólf-
ið. Líkur eru taldar til, að í skál-
anum hafi verið afþiljað eitt her-
bergi í öðrum enda, cn tvö í hin-
urn.
Undir þcssum skála fundust
Icifar af öðrum eldri skála, sem
var álíka stór. Ekki fannst þar
ncin steinllleðsla í veggjum nema
i norðurstafni. Einar dyr höíðu
líka verið á þessum skála, á sama
stað og á hinum, og í dyrakömp-
um voru stórir steinar, cn innan
við dyrnar var gólíið hellulagt.
Eldstæði v'ar á miðju gólfi. í gólf-
inu voru mörg för eftir stoðir eða
stólpa, bæði eftir skálanum endi-