Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1947, Qupperneq 1

HVAÐ VARÐ UM HREINDÝRIN
Á REYKJANESSKAGA?
Laust eftir 1772 vgr 23 hreindýr-
um frá norðanverðum Noregi hleypt
á land í Hafnarfirði og tóku þau þeg-
ar á rás upp í Bláfjöll. Sjö árum
seinna „sáust stórir hópar norður við
Bláfjöll og var giskað á 500—600 í
hóp“. Seinasta hreindýr á þessum slóð
um fylgdist með fjárhóp á Bolavöll-
um og náðist 193Q og virðist þessi
vesæl kýr, aflóga af elli, tannlaus og
kollótt, vera síðasti fulltrúi hinnai*
fögru hjarðar, sem eitt sinn mun hafa
skift þúsundum, segir Helgi Valtýsson
í bók sinni „Á hreindýraslóðum".
Hjer hlýtur að vera um ónákvæm-
ar ágiskanir að ræða. Það liggur t. d.
alveg í augum uppi, að út af tæpum
20 kúm hafa ekki verið komin svo
mörg hreindýr eftir sjö ár, að tala
þeirra hafi náð 500—600, hvað þá
heldur að þau hafi verið í hópum, og
500—600 í hóp. Er þetta auðvelt reikn
ingsdæmi. Sje gert ráð fyrir því, að
hreindýr tímgist líkt og önnur spen-
dýr, þannig að áhöld sje um hve mik-
ið fæðist af hvoru kyni, og sje enn
fremur gert ráð fyrir því að hver
veturgömul kvíga eigi kálf og engin
vanhöld verði, hvorki á kálfum nje
fullorðnum dýrum, þá gæti tala hrein-
dýranna á Reykjanesskaga hafa náð
600 eftir sjö ár, en þriðjungurinn hefði
þá verið kálfar. En það nær auðvitað
ekki neinni átt að reikna þannig. Sje
aftur á móti gert ráð fyrir því, að
kvígur komi ekki upp kálfum fyr en
þær eruúvævetrar, verður talan helm-
ingi lægri, eða um 300, og er þó ekki
gert ráð fyrir neinum vanhöldum. En
þau verða altaf mikil og hafa eflaust
verið mikil fyrstu árin hjá stofni, sem
var að nema nýtt land, þar sem veðr
átta og haglendi var gjörólíkt því, er
kynið hafði alist upp við öldúm sam-
an.
Árferði var að vísu gott fyrstu ár-
in, sem dýrin voru hjer, en svo kom
hvert harðindaárið eftir annað fram
að 1780, og þá komu hallærisár, hvert
öðru verra. Þessi ár hafa því orðið
harður reynslutími fyrir hreindýrin,
og þegar fjárfellir er á Suðurnesjum
er hætt við því, að hreindýrin hafi
týnt tölunni. Menn vita þess dæmi, að
á hörðum vetrum hrundu hreindýrin
niður hjer syðra, svo var 1859 og aft-
ur 1881. Það kemur því ekki til móla,
að hreindýrin hafi tímgast svo fljótt
hjer syðra, sem sögur segja, og hitt er
líka næsta ólíklegt að þau hafi nokk-
uru sinni skift þúsundum.
Árið 1771 var 3 dýrum slept í Rang-
árvallasýslu. Þrifust þau vel og voru
orðin 11 eftir 5 ár. Eftir því hefði