Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1948, Blaðsíða 6

130
LESBOK morcunblaðsins
HÁR BLÓÐÞRÝSTINGUR
- OG RÁÐ VIÐ HONUM
ERILL og hávaði nútímans „tekur í
taugarnar". Ofþreyta og áhvggjur
bætast þar við. Og þetta eru orsakirn-
ar til hins algengasta sjúkdóms, sem
nú þjáir hið. hvíta mannkyn — hins
háa blóðþrýstings og afleiðinga hans,
sem eru æðakölkun og blóðstífla. Svo
algengur er þessi sjúkdómur nú orð-
inn í, Bandaríkjunum, að talið er að
hann muni draga hálfa milljón
manna til dauða á þessu ári, og verða
þar með skæðasta banameinið.
Þrátt fyrir það þótt vísindamenn
hafi fundið einhver ráð gegn flestum
sjúkdómum, hafa þeir staðið ráða-
lausir uppi gagnvart þessum „menn-
ingar-sjúkdómi“. En nú eru þó góðar
vonir um að úr þessu kunni að rætast,
jafnvel mjög bráðlega. Tveir læknar
hafa með rannsóknum og tilraunum
efni svo miklu lengra og glöggar en
áður hafði verið gert; og þess vegna
hefur skaðinn, sem af því hlaust, að
verki þessa sjaldg. vitrings var ekki
sinnt, verið svo óskaplegur. Sweden-
borg helt þar að vísu áfram á mjög
merkilegan hátt, en þó ekki nema að
nokkru leyti. Og þó að hinn sænski
vitringur sætti ekki öðrum eins með-
förum og Brúnó, þá var þó hvergi
nærri verk hans að verðleikum met-
ið, og því haldið áfram eins og þurft
hefði. Og ekki verður því neitað, að
ennþá eru mjög daufar horfur á því,
að mannkynið uppgötvi, að aðalmálið,
^það mál, sem veltur á hvort mann-
kyn vort á að eiga framfaralíf fyrir
höndum, eða líða undir lok fyr en
varir, er blátt áfram það, hvort tekst
eða ekki, að halda nógu vel áfram af
Brúnó og Swedenborg.
Helgi Pjeturss.
á mataræði, og þó sinn á hvorn hátt,
fundið lækninguna við þessum kvilla.
Annar þeirra heitir dr. Hans W.
Selye, frá læknadeild háskólans í
Montreal í Kanada. Hann frjetti um
það, að þegar loftárásirnar voru sem
mestar á Bretland, hefði það verið
nokkurs konar faraldur meðal íbú-
anna að þeir fengi magasár. Þetta
fanst honum afar einkennil. oj* merki-
legt, vegna þess að magasár er „menn
ingar-sjúkdómur“, og sennilega af
sömu rótum runnin eins og hár blóð-
þrýstingur.
Dr. Selye hóf þá rannsóknir á
þessu og hafði rottur sem tilrauna-
dýr. Með því að gera þær úrvinda af
þreytu komu í ljós hjá þeim hin sömu
sjúkdómseinkenni eins og hjá mönn-
um, sem eru taugalamaðir af áhyggj-
um, ótta, ofreynslu, afbrýðissemi,
hatri. Hann varð þá sannfærður um
það, að taugaveiklun stafaði af starfi
kirtla, sem eru rjett fyrir ofan nýrun.
Þessir kirtlar gefa frá sjer vökva,
sem hefur örvandi áhrif á starf hjart-
ans og blóðrásina, og veitir mönnum
t.d. áræði og hugrekki, ef hæfilega
mikið berst af honum frá kirtlunum.
En ef menn komast í ákafa geðshrær-
ingu eða verða hræddir, þá gefa kirtl-
arnir meiri vökva frá sjer en ella. Og
ef þetta endurtekur sig hvað eftir
annað, þá getur það orðið hættulegt,
jafnvel haft dauða í för með sjer.
Dr. Selye spýtti nú þessum vökva
inn í rottur og lofaði þeim svo að lifa
sínu lífi að öðru leyti. Brátt kom í
ljós hjá rottunum augljós einkenni um
of háan blóðþrýsting.
í stuttu máli: Þessar rannsóknir
virtust benda til þess að menn sköp-
uðu sjer sjálfir þau veikindi, sem
fylgja háum blóðþrýsting, með því að
espa þessa kirtla til að gefa frá sjer
meiri vökva en góðu hófi gegnir. En
háum blóðþrýstingi fylgja oft maga-
sár, æðakölkun og ýmsar nýrnaveilur.
Þegar hjer var komið fór dr. Selye
að hugsa um hvernig hægt væri að
lækna þetta. Hann hefur sagt frá því
í „Journal of Clinical Endocrinology“
og segist hafa gert þúsundir tilrauna.
Hann tók eftír því að ef rotta, sem
innspýtingu hafði fengið, var alin á
söltum mat, þá var eins og eiturverk-
anir kirtlavökvans yrði bráðari. En
þær rottur, sem hvorki fengu salt nje
protein, komust furðanlega af.
Þá fann læknirinn upp á því að
setja ammonium cloride í fæðu þeirra
og þá batnaði þeim skjótt. Hann telur
að þetta stafi af því, að ammonium
chloridie upphef ji verkanir sodiums úr
matarsalti. Sodium í matarsali var því
hjáorsök meinsemdanna.
Hann tók þá að lækna menn með
mataræði. Hann ljet sjúklingana
ekki fá nema örlítið af hveitibrauði,
mögru kjöti og mjólk. Ekki bannaði
• hann salt alveg. En hann gaf sjúkling-
unum allt af inn ammonium cloride.
Og hann segir að sykur sje ágætur.
Hann geti komið í staðinn fyrir kjöt,
brauð og salt og hann flýti fyrir bata.
Nú er að segja frá hinum læknin-
um. Hann heitir dr. Walter Kempner
og er frá Duke University School of
Medicine í Durham. Hann hafði tekið
eftir því að hár blóðþrýstingur má
heita algjörlega óþekt fyrirbrigði í
Kína. Og Kínverjar eru allra manna
rólyndastir. Hann fór að hugsa um
hvort þetta mundi ekki standa í sam-
bandi við mataræðið, en það er kunn-
ugt að Kínverjar hafa um þúsundir
ára lifað á hrísgrjónum aðallega.
Hann byrjaði því að gera Llraunir
á sjúklingum með því að gefa þeim
hrisgrjón til matar. Fyrsti sjúkling-
ur hans var 32 ára gömul kona. Hún
hafði nýlega alið tíunda barn sitt, var
með óvenju háan blóðþrýsting og
nærri blind og rænulaus.
Dr. Kempner segir frá því í , Bullet-