Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1948, Blaðsíða 14

138
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
Olmnn lönd:
TUTUILA
VJER vorum á leið til Samoa, f;.Tst
til amerísku eyjarinnar Tutuila og
þaðan til yfirráðasvæðis Nýa-Sjá-
lands, þar sem Apia er höfuðstaður-
inn.
Vjer vorum heppnir með byr. Bora-
Bora hvarf úti við sjóndeildarhring
og Tutuila hóf sig upp úr hafinu
framundan.
Pago-Pago er höfnin á Tutuila og
einhver öruggasta höfn á Suðurhafs-
eyjum. Þar er herskipalægi Banda-
ríkjamanna og þar er nú einn dufla-
slæðari. Tvær loftskeytastengur halda
höfninni í daglegu sambandi við Was-
hington og með einu litlu loftskeyti
er hægt að kalla þangað allan Kyrra-
hafsflota Bandaríkjanna.
Bandaríkin halda uppi reglu í ný-
Iendum sínum — nærri því of mikilli
reglu.
Amerískí hlutinn af Pago-Fago er
einn skrautgarður og of skrautlegur
til þess að hann gæti fengið fyrstu
verðlaun.
Þar eru íallegar, grænar flatir, þar
sem hvert einasta strá er nákvæmlega
tveir og hálfur sentimetri að lengd.
Milli flatanna eru undnir stígar, mal-
bikaðir, og svo sljettir að þar sjest
hvergi hola. Með fram stigunum eru
hibiskus-runnar og er þeim svo ná-
kvæmt og skipulega niðurraðað, að
manni finnst endilega að nokkrir
amerískir sjóliðar sjeu látnir telja
biöðin á þeim á hverjum morgni og
klippa af, svo að þau sjeu nákvæm-
lega jafn mörg á hverjum runna.
Þarna eru ágætir tennisvellir og
golfvöllur með níu holum. Þarna er
líka strandvegur, sem aðrir mega ekki
ganga en sjóliðforingjarnir og skyldu-
lið þeirra.
Fyrir hina cbreyttu Liðcmcnn er
þarna kvikmyrdahús. sem messað er >
á sunnudögum.
Allir hvítir menn í Pago-Pago ei'U í
þjónustu ameríska fJotans, aJlt frá
þvottamanninum til landstjórans.
Þeir re\Tidust okkur allir greiðvikn-
ir og vingjarnlegir, hvort heldur þeir
voru með gullfjallaðar húfur, eða í
görmum, sem voru blettóttir af tjöru
og olíu.
Malbikaður vegur liggur fram hjá
grasflötunum og stjómarráðsbygging
unni, þar sem eru fjórar fallbyssur og
breitt yfir. Svo nær vegurinn kippkorn
lengra, en endar þar. Þá tekur við
venjulegur vegur, grýttur og liggur á
milli kókospálma. Hann er ekki jafn
greiðfær og hinn, en hann er í sam-
ræmi við landslagið og svip eyjarinn-
ar.
Þessi vegur Jiggur niður að þorpi
landsmanna, sem er innst við höfn-
ina.
Bandarikin láta landsmenn sem
mest sjá um sig sjálfa. Þau hafa eftir-
lit með heilbrigðismálum og gæta þess
að farsóttir berist ekki þangað, en að
öðru leyti sletta þau sjer ekki fram 1
venjur og lifnaðarháttu eyjarskeggja.
í hverju þorpi er höfðingi og hann
hefur aðra höfðingja óæðri undir sjer
og „talsmann" — því að það er ekki
samboðið virðingu hins mikJa höfð-
ingja að tala á maHnfundum. Allír
höfðingjarnir velja sjer svo einn yfir-
höfðingja. og liann á Iieima í Pago-
Pago og býr í stærsta og skrautleg-
asta húsinu þar.
Samoar eru nafnkunnir fyrir bygg-
ingalist sína Hús þeirra eru sann-
kölluð meistaraverk. Þakið er eins og
kúpull á kirkju og gert úr strái. Undtr
því eru stoðir allavega og fagurlega
útskomar. Á gólfið er stráð kóral-
sandi og fljettaðar strádýnur breiddar
þar á. Milli stoðanna eru forhengi úr
pálmablöðum og eru þau flutt til og
höfð til skjóls fyrir vindi og regni.
Oftast nær eru þau ekki notuð og
þess vrgna eru húrin loftgóð og þrif-
leg.
limhverfis hvert h's eru nokkrir
smákofar. í einum eru svínin, annar
er eldhús, þriðji skemma og í hinum
fjórða sefur unga fólkið, sem ekki
hefur enn stofnað sitt eigið heimili.
A Samoa hefur grundvallarreglum
kommúnismans verið fylgt frá því
löngu áður en þær voru skráðar á
pappír. Og enn í dag er þar „sellu“-
þjóðskipulag. Hver fjölskylda er
,,sella“. Elsti maðurinn er foringi
„sellunnar11 og börnin eru alin upp af
henni. Allir veiða í fjelagi. Hús sín
byggja þeir í f jelagi, en frændur þess
sem á að fá það, eru yfirsmiðir. —
Þarna er enginn munur gerður á lausa
leiksbömum og hjónabandsbörnum.
Allir eru kristnir og sanntrúaðir, en
kristnin er blönduð gömlum trúar-
setningum og siðgæðishugsjónum, og
virðist það ha/a tekist mjög vel.
Frá alda öðli hafa hinir glæstu og
gjörfulegu Samoabúar verið nafnkunn
ir fyrir metnað sinn og ættarstolt.
Bandaríkin hafa fyllilega tekið þetta
til greina og hvergi gengið of nærri
sjálfstæðiskend þeirra.
Og það er athyglisvert, að hjer á
Samoa virðast Bandaríkjamenn hafa
lagt kynþáttafordæminguna á hyll-
una. Að vísu sitja innlendir menn og
Bandaríkjamenn ekki saman í kvik-
myndahúsinu, en það er cnginn mun-
ur á sætum þeirra, og þetta er líka
eini staðurinn þar sem kynþáttunum
er stíað sundur. Að öðru leyti hugsar
hver um sitt og innlendir menn telja
sig standa alveg jafnfætis hinum út-
lendu húsbændum.