Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1949, Page 6

210
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
óþarfa viðkvæmni. Aldrei verður
það þurkað út, að vjer vorum und-
ir danskan konung gefnir þegar
húsið var reist. Þetta skraut er
tákn síns tíma og fylgir húsinu sem
forngripur nú, og menn mundi síð-
ar iðra þess, ef hann væri afmáður.
Og ekki finst mjer að það ætti að
draga úr frelsisást þjóðarinnar bótt
hún hafi fyrir augum tákn þeirra
tíma er hún var ófrjáls. Það ætti
miklu fremur að minna hana á það
að glata ekki fengu frelsi.
Annað skraut var einnig sett
framan á húsið í upphafi. Voru það
skildir tveir og á annan markað
danska ljónið en hinn flatti þorsk-*
urinn. Nefnd, sem kosin var á Al-
þingi 1881 til þess að gera tillögur
um umsjá hússins, lagði til að þessi
skildir væru teknir burt, því að
þeir væru svo litlir og óálitlegir að
þeir óprýddu fremur húsið en
prýddu það. Ekki varð samt úr því
að þeir væri teknir niður þá.
Þessi nefnd athugaði einnig hvað
gera skyldi við Alþingishússjóð-
inn er safnað var til með samskot-
um og ekki hafði verið notaður. Sá
sjóður var nú 1705 krónur. Leit
nefndin svo á, að samkvæmt boðs-
brjefinu hafi fjeð einungis verið
gefið til þess að reisa húsið, og
verði því ekki varið til neins ann-
ars, ekki einu sinni til nauðsvnlegra
áhalda hússins. Lagði nefndin því
til, að sjóðnum yrði vanð ,,til
þeirra myndaskrifta, sem ætlast er
til að pentaðar verði á veggi þing-
salanna.“
Söfnin
Þingi var slitið 27. ágúst um
sumarið og var þá þegar byrjað
á því að flytja þangað Stiftsbóka-
safnið (Landsbókasafnið). Hafði
það fyrst verið á kirkjuloftinu en
flutt þaðan í skólabókhlöðuna þeg-
srr viðgerð dómkirkjunnar hófst
1879. Safnið fekk nú inni á neðstu
hæð þinghússins, þar sem nú eru
skrifstofur forseta íslands. Hafði
safnið aukist mjög þetta sumar, því
að nú hafði því bæst bókasafn
Jóns Sigurðssonar (það kom hirg-
að í 34 stórum kössum). Enn frem-
ur hafði A. F. Krieger geheime-
statsráð sent safninu allmikið af
bókum.
Það tók nokkurn tíma að koma
bókunum fyrir og safnið var ekki
opnað fyrir almenning fyr en 6.
mars 1882. „Á það að vera opið
kl. 12—3 á mánudögum, miðviku-
dögum og laugardögum, og á hver,
sem er þokkalegur og hreinn, kost
á að fá þann tíma, sem safnið er
opið, að lesa á lestrarsal þær bæk-
ur safnsins og handrit er hann ósk-
ar eftir og eigi eru þá hjá öðrum.“
Forngripasafnið var flutt í þing-
húsið haustið 1881 og fekk það þar
inni á efstu hæð. Var safnið opið
kl. 1—2 á miðvikudögum og laug-
ardögum og varð þegar n^ikil að-
sókn að því. Kom stundum rúm-
lega 100 manns á dag að skoða það.
Eftir því sem gripum fjölgaði á
forngripasafninu v gerðist þrengra
um það í þessum húsakynnum og
var svo komið að þau voru alveg
óviðunandi. Þegar Landsbankahús-
ið var bygt, var svo forngripasafnið
flutt þangað og haft þar uppi á
lofti. En í Alþingishúsið var þá
flutt Þjóðskjalasafnið, sem Hilmar
Finsen landshöfðingi stofnaði 1882
og fram að þeim tíma hafði verið
geymt á dómkirkjuloftinu.
Árið 1908 voru svo öll söfnin flutt
í hið nýja Safnhús við Hverfisgötu.
Þetta hús var bygt skamt fyrir of-
an Arnarhól og var dálítið ein-
kennilegt að söfnin skyldi nú flutt
þangaiji, svo að segja á þann stað
þar sem ekki þótti fært að reisa
Alþingishúsið 28 árum áður, vegna
þess að þá kæmi söfnin fólki ekki
að notum, vegna þess hvað þau
yrði afskekt.
Þriðja safnið, sem fekk inni í Al-
þingishúsinu frá upphafi, var hús-
munasafn Jóns Sigurðssonar. Er
það þar enn. Tryggvi Gunnarsson
hafði keypt húsgögnin í Kaup-
mannahöfn að Jóni látnum, og gaf
þau landinu.
Alþingishússgarðurinn
Ekkert varð úr því að bygging-
arsjóðnum yrði varið til að skrevta
þingsalina. Lá það mál í þagnar-
gildi fram til 1889. Þá kom fram í
þinginu tillaga um að fjenu yrði
varið til þess að raflýsa þinghúsið.
Hún fekk ekki byr, og enn lá málið
niðri um hríð. En á þingi 1893 var
skipuð nefnd til að gera tillögur
um hvernig sjóðnum skyldi varið;
hann var þá orðinn 2509.67 kr.
Nefndin leit svo á að rjettast
væri að verja honum til að prýða
Alþingishúsið sjálft eða umhverfi
þess. „Og með því að húsið sjálft
er svo að segja nýtt og allprýðilegt,
en ekkert hefur verið gert til þess
að prýða neitt í kring um það, virð-
ist oss að það ætti að ganga fyrir.
Það er einkum tvent, sem nefnd-
inni virðist nauðsyn að gera: Að
setja járngrindur meðfram fram-
hlið hússins og að girða það svæði,
sem húsinu fylgir og liggur fyrir
sunnán það, svo að þar verði gerð-
ur skrautgarður.“
Lóðin hafði fram að þessu verið
í hinni mestu vanhirðu, eins og
sjest á umræðum í þinginu. Einn
sagði: „Þar er rusl, afhögg af grjóti
og möl, hvað innan um annað.“ —
Annar sagði að þar væri mest-
megnis aska. Þriðji sagði að þetta
svæði væri „aftökustaður fyrir sorp
nábúanna og gróðrarstía fyrir alls
konar illgresi." Þingið samþykti
till. nefndarinnar og forsetar á-
kváðu að láta girða lóðina með
steingarði. Fengu þeir því til veg-
ar komið hjá bæjarstjórn að lóðin
var gerð nokkum veginn hornrjett,
„45 álnir að sunnan og norðan og
54 álnir að austan og vestan."
Og þannig varð þá „alþingishús-