Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1949, Síða 6

482
LESBOK MORGUNBLABSJLNS
koparbræðslur, stálbræðslur, sápu-
verksmiðjur, tóbaksverksmiðjur,
sögunarmyllur o. s. frv. Og jafn-
framt á að nota kraftinn til þess
að koma á stórfelldum vatnsdæl-
um, þar sem nú eru notaðir olíu-
hreyflar til þess að dæla vatninu.
Fjórum árum áður en Churchill
kom fram með hugmvnd sína um
að beisla Viktoríufossana hafði Sir
William Garstin, verkfræðiráðu-
nautur egypsku stjórnarinnar,
stungið upp á því að gera stíflu í
Viktoríuvatn, þar sem Níl fellur úr
því. Ennfremur ætlaðist hann til
þess að gerðar væri sjö stíflur neð-
ar í ánni, til þess að altaf væri hægt
að hafa hemil á vatninu eftir vild,
en ekki látið ráðast eins og nú
hvenær hlaup kemur í ána og hún
flæðir yfir láglendið neðst í daln-
um. Með því að hafa vald á vatni
árinnar taldi hann að hægt mundi
að tryggja það, að svo mikil upp-
skera yrði í landinu á hverju ári,
að þar gæti lifað nítján miljónir
manna.
Annar maður, sem einnig var
ráðunautur egypsku stjórnarinnar,
dr. Harold Edwin Hurst, kom
nýlega fram með rökstuddar
tillögur um þetta efni. Hann lagði
til að Viktoriuvatnið væri stíflað,
og þannig gert að öruggum vatns-
gevmi, sem grípa mætti til hvenær
sem væri. Og það er enginn smá-
ræðis vatnsgeymir, því að vatnið
er á stærð við írland.
Önnur aðalkvísl Nílar, hin svo-
kallaða bláa Níl, kemur úr Tana-
vatni. En auk þess renna fjölda
margar þverár í hana úr Abyssiníu-
fjöllum. Hvíta Níl fær aðalvatns-
magn sitt úr Viktoríuvatni og
tveimur öðrum vötnum, Alberts-
vatni og Kiogavatni. Eftir að hún
kemur úr Viktoríuvatni rennur
hún í gegn um þessi tvö vötn í
Uganda. Þar nokkru neðar lendir
hún í flóum og fenjum í Sudan
og verður þar uppistaða í henni.
Straumurinn-er ekki nema svo sem
1 centímetri á klukkustund, og
vegna þessa gufar mest af vatninu
upp. ^
Hjá Karthoum mætast Hvíta Níl
og Bláa Níl og mynda þá stórfljótið
egypsku Níl. Bláa Níl er miklu
vatnsmeiri og hún ber fram kynst-
ur af rauðum leir úr Abyssiníu-
fjöllum. Það er þessi rauði leir, sem
gefur vatninu það frjómagn, sem
Níl er annáluð fyrir. Og þegar það
í flóðum fer yfir dalinn og land-
eyarnar, þá vdta bændur að öllu
er borgið. Þá bregst ekki uppsker-
an. Stíflugarður hefur verið sett-
ur hjá Aswan í Egyptalandi til þess
að hafa hemil á hlaupunum og nota
vatnið sem best til áveitu. En það
er fyrst nú að farið er að hugsa
um framkvæmdir hjá Hvítu NíL
Þegar Bretar höfðu ákveðið að
gera stíflugarð og orkustöð hjá
Jinja, var eins og egypska stjórnin
vaknaði af svefni. Hún sá að þarna
var einnig um hagsmunamál
Egypta að ræða. Hún fekk Breta
því til þess að gera stíflugarðinn
þarna þremur fetum hærri, en fyrst
var áætlað, svo að þar væri hægt
að auka eða minka vatnsrensli ár-
innar eftir vild. En vegna þess að
stíflugarðurinn er hækkaður fer
mikið í kaf af því landi, sem Bretar
höfðu hugsað sjer til ræktunar í
Uganda. Og þess vegna þykjast
þeir þurfa að reisa þrjú orkuver
til viðbótar neðar með ánni.
Gert er ráð fyrir því að hin
mikla stífla hjá Jinja muni kosta
um 10 miljónir Sterhngspunda. —
Vegna hagsmuna sinna hafa Egypt-
ar lofað að leggja fram hálfa fimtu
miljón, en hitt verður að koma
frá Bretlandi.
Það er þó ljóst, að með þessu er
ekki fengið fult vald á árstraumn-
um og þess vegna hefur dr. Hurst
nú komið fram með viðbótaráætl-
un um mannvirki hjá Níl, og eru
höfuðatriði hennar þessi:
1. Veita skal ánni í stokk þvert
yfir votlendið í Súdan.
2. Aðra volduga stíflu skal gera
hjá fossum í Súdan.
3. Stíflu skal gera við Alberts-
vatn.
4. Stíflu skal gera við Kioga-
vatn.
Egvptar gera ráð fyTir því, að
ef allar þessar fyrirætlanir komast
í framkvæmd, þá muni íbúatala í
landinu aukast um helming á
næstu 50 árum. Og dr. Hurst segir
að engin hætta sje á því að landið
geti þá ekki framfleytt þeim fólks-
fjölda.
Fyrir Súdan hefur þetta einnig
stórkostlega þýðingu. Þegar far-
vegi Nílar hefur verið breytt, verð-
ur þurkað upp gríðarmikið land-
flæmi, sem heitir Sudd, og þar
verður hægt að hafa ótölulegan
fjölda nautgripa. Með áveituskurð-
um verður og hægt að rækta mikið
land, sem nú má heita eyðimörk.
En fyrirætlununum er ekki lokið
með þessu. Verkfræðingar vilja fá
leyfi Abyssiníukeisara til þess að
stífla einnig Tanavatn, en þá mætti
segja að menn hefði vald á hverj-
um vatnsdropa, sem í Níl er Þá
verður hægt að stilla í hóf rensli
beggja ánna, Hvítu Nílar og Biáu
Nílar, og blanda vatni beggja svo,
að altaf verði hæfilega mikið í því
af hinum frjóefnaríka leir Bláu
Nílar.
>w >w >w
»
SÁLFRÆÐINGUR var að athuga and-
legt heilsufar manns og segir við hann:
„Heyrið þjer nokkurn tíma raddir án
þess að sjá þann sem talar eða vita
hvar hann er?“
„Já, stundum."
„Hvenær kemur það helst fyrir?“
„Þegar jeg fer í símann."
----o---
UMFERÐALÖGREGLAN tók mann
fastan vegna þess að hann ók bíl undir
áhrifum konu sinnar. (Journal of Liv-
ing).