Lesbók Morgunblaðsins - 06.04.1950, Blaðsíða 14

202
LJStítíOK MORGUNtíLAÐtíiWS
t>jtíi'i>Uikiega getið að fáir sjúkl
ingar hafi verið í spítölunum í
Magdeburg, Erfurt, Posen og Ber-
lín. Það var ekki fyrr en herinn var
kominn inn í Pólland að vandræð-
in byrjuðu. Kerckhove lýsir því
með hryllingi hvernig þar hafi ver-
ið ástatt, örbirgð, fáfræði og þrælk
un almúgans, svo að ekkert því-
líkt átti sjer stað í neinu öðru landi.
Fólkið hírðist í hinum aumlegustu
kofum, sem voru sannkallaðar
gróðrarstíur allskonar sjúkdóma.
Herinn hafði því hvergi húsþak
yfir sig og varð að liggja í tjöld-
um. Viðurgerningur var slæmur,
kaldar nætur en steikjandi hiti um
daga. Það varð að gera hermanna-
spítala í Danzig, Königsberg og
Torn vegna þess að ýmiskonar
kvillar komu upp í hernum, svo
sem lungnabólga og illkynjuð háls-
bólga, sem líklega hefur verið
difteritis. Dílataugaveikin fór að
gera vart við sig um það leyti er
herinn íór yfir Niemen, en það var
24. júní. í Lithaugalandi varð her-
inn að brjótast um vegleysur í
gegn um skóga, en alla bygðina,
borgir og þorp, höfðu Rússar brent.
Lítið var um mat, vatnið var slæmt
og hitinn óþolandi. Og nú kom
jafnframt upp blóðsótt í hernum.
Eftir orustuna hjá Ostrovo seint í
júh', höíðu 80.000 manna sýkst. í
herdeild Kerckhove hafði mönnum
fækkað um helming um þær mund-
ir er herinn kom að ánni Moskva,
en það var snemma í september.
í þessari herdeild höfðu upphaflega
verið 42.000 manna. í orustunni hjá
ánni særðust 30.000 manna og var
það meira en hjúkrunarliðið gat
annað.
Herinn helt inn í Moskva-borg
hinn 14. september. Þar höfðu áður
verið 300.000 íbúar, en flestir voru
flúnir. Daginn eftir hófst borgar-
bruninn. Talið er að Rostoptchin
borgarstjóri hafi hleypt glæpa-
mönnum úr fangelsum, fengið
þeim kyndla og skipað þeim að
kveikja í borginni, Nokkur góð
sjúkrahús voru í borginni, en þau
fyltust undir eins, og þegar mest-
ur hluti borgarinnar lá í rústum,
varð að hrúga mönnum saman í
hinum verstu húsakynnum, en
meginherinn lá í tjöldum utan við
borgina. Rússar höfðu eyðilagt öll
matvæli í borginni.
Upp frá þessu varð Napoleon að
berjast við blóðsótt og dílasótt. Og
þegar undanhaldið frá Moskvu var
hafið hinn 19. október, þá voru
ekki uppi standandi nema 80.000
vígfærra manna. Heimferðin varð
ein hrakfallasaga. Örmagna af
þreytu og fárveikir urðu hermenn-
irnir sífelt að verjast árásum fjand-
manna sinna. Grimmileg frost
skullu á og menn kól til bana í
stórhópum. Þegar herinn náði Smol
ensk snemma í nóvember, voru
ekki eftir nema 2000 af riddaralið-
inu, en 20.000 hermanna fóru þar í
sjúkrahús og voru flestir skildir
eftir þegar herinn fór frá Smol-
ensk hinn 13. nóvember. Hjá Bere-
sina mistu Frakkar um 40.000
manna. Hinir voru meira og minna
veikir af dílasótt, blóðsótt og
lungnabólgu. 15.000 manna urðu úti
á leiðinni til Vilna. Þangað kom
herinn 8. desember og voru þá að-
eins eftir 20.000. Af þriðja hernum,
sem Ney hershöfðingi stjórnaði,
voru aðeins tuttugu menn eftir.
Þeir fáu, sem komust burt frá Rúss-
landi voru allir meira og minna
veikir af dílasóttt.
Það er merkilegt, að cftir þessar
ógurlegu hrakfarir skyldi Napoleon
takast að draga aftur saman 500.000
manna her árið 1813. Þetta voru
aðallega ungir menn, sem var
miklu hættara við sjúkdómum
heldur en hörðnuðum liermönnum.
Það fór því líka svo, að þegar Napo-
lcon varð að leggja til orustunnar
lijá Leipzig, hafði hann ekki eftir
nema 170.000 manna. Harm hafði
KIRKJAN og lýðræðiÖ þurfa hvorl
a öðru að halda. Sjerstaklega á þetta
við urn mótmœlendakirkjuna og hið
frjálslynda lýðrœði. Baeði ciga r.ú í
vök að vcrjast og likt og drukrmndi
rraður, sern grtpur í hálrnstrá, leila
l>au aðsloðar allra, scrn þau Italdu áð
einhverja hjálp gcti vcitt í bili, án
þcss að hugsa urn hverjar afleiðir.gar
þáð kann að hafa í framtíðinni. Mót-
rrœlenda kirkjan leitar hjálpar ka-
þólsku kirkjunnar í trausti þcso að
þœr hafi sarneiginleg áhugamál í
tiúarcfnum. Á svipáSan hált og
máske vegna vantrúar á mitl frels-
isins, hufa lýörœðisstjórmr gripið til
einveldis ráðslafana til þess áð ~cdj-
ast ciru œðisstef riunurn.
En rnólnuelenda kirkjan J hvergi
áSsloðar áð vccnla ncrtui hjá lýðiœÖ
inu, og á hinn bóginn cr slyrkur
lýðrœðisins cngirm, cf þaö sler.dur
c/.ki á kristilcgurn grundvelli.
Cuitnar Da/iriun lcol lic.
mist 103.000 í bardögunum hjá
Bautzen, Dresden og Karlsbad, en
219.000 höfðu farið úr drepsóttum.
Það er því óhætt að segja að það
voru drepsóttirnar, miklu fremur
en óvinirnir, sem rjeðu niðurlög-
um Napoleons.
Það verður varla sagt að drep-
sóttir hafi ráðið úrslitum Krím-
stríðsins, því að allir herirnir biðu
líkt afráð þeirra vegna. Kólera,
blóðsótt og dílasótt gerðu álíka
skurk hjá öllum, eins og sjest á ef t-
iríarandi skýrslu von Linstows um
mannfallið á árunum 1854—1856:
Særðir Fallnir Veikir Sóttd.
Frakkar .. 39.869 20.356 196.450 49.813
Bretar .... 18.283 4.947 144.390 17.225
Hússar .. 92.381 37.958 322.097 37.454
(Úr bókuinni „Rats, Lice and llistory").