Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1950, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
535
hann fyrir tjaldstað áratuguin sam-
an. Og svo höfðu bæarmenn ekki
heldur þyrmt honum. t>eir höt'ðu
borið þangað ösku og mómylsnu og
ailskonar rusl, sem lá þar í haug-
um og var að verða vallgróið sums
staðar, en þess á milli voru flög
og vilpur.
Og nú hófst bæarstjórn Reykja-
víkur handa. Hún íekk sjer 5000
ríkisdala lán, og þótti mikið fje á
þeim tíma, til þess að laga Austur-
völl og Austurstræti. Var nú byrj-
að á því að taka tvo gríðar stóra
og aldagamla öskuhauga í Hlíðar-
húsum og' Götuhúsum og aka þeim
öllum niður á Austurvöll og sljetta
hann. Síðan var völlurinn tyrfður
og skift með sandstígum x fjóra
reita, þannig að stígarnir lógu út
og suður, austur og vestur frá
miðjunni, þar. sem styttan skyldi
vera. Því næfet var gerð trjegirð-
ing umhverfis völlinn, til þess að
varna skepnum að komast inn á
hann, og um leið var þá lestafólki
meinað að vera þar, og lagðist þá
niður að þar væri tjaldað.
Myndastyttan kom hingað um
haustið 1875. Var sendur danskur
maður, Dantzer að nafni, til þess
að ganga frá henni. Og' á aímælis-
degi Thorvaldsens, hinn 19. nóvem-
ber, var myndin svo afhjúpuð með
mikilli viðhöfn. Hófst hátíðin kl.
1? á hádegi með söng. Ræðupallur
hafði verið reistur þar og talaði
fyrstur Pjetur Pjetursson biskup,
en síðan Hilmar Finsen landshöfð-
ingi og afhenti myndastyttuna fyr-
ir hond gpfenda, en landfógeti
þakkaði fyrir hönd bæarstjórnar.
Stangir höfðu verið reistar með
nokkru millibili alt umhverfis völk
inn og voru þær skreyttar Jyng-
^fljettum og fáni á hverri stöng. Er.
um kvöJdið var Austurvöllur upr>-
liómaður með marglitum Jjúsker-
um, en gleöisamkomur voru haldn-
ar á nokkrum stöðum i basnurn. Og
á þessum degi var Thorvald-eiw-
lljer sjest likiieskja Thorvaldsens og girðingin umhvertis hana. Að baki sjest
íyrsta girðingin nm Austurvöli og bak við hana frönsku húsiu.
iiverri einustu búð, jafnt helga
daga sem virka.
Bygðin færðist smám saman fjær
sjónum. Það var farið að reisa hús
og hús á stangli sunnan við Strand-
götuna og tók að myndast þar gata,
sem fyrst var kölluð „Tværgaden“,
seinna „Langafortov" og heitir nú
Austurstræti. Svo var lyfjabúðm
reist á Austurvelli rjett austan við
lcirkjugarðinn. Þá fer að byggjast
meðfram læknum. Það þýddi ekk-
ert þótt góðir menn eins og Krieg-
er stiftamtrnaður vildu vernda
Austurvöll, vegna þess að Reykja-
vík væri nauðsynlegt að hafa stórt
opið svæði mnan bæar. Bygðin
þrengdi að á allar hJiðar. Smiðs-
bær er bygður rjett austan við
kirkjuna og á lóð lians reisir svo
Hallgrímur Scheving íbúðarhús
1847. Seinna, þegar nýi barnaskól-
inn var reistur (þar sem nú er
Jogregiustöðiu), var ákveðið að
gera götu .utar. frá sjó upp að Júrkj-
unni, og þar með eru ákveðin tpk-
mörk Austurvallar þekn megin, en
Kirkjustígurinn (nú Kirkju-
stræti), takmarkaði hann a£ sunn-
an. Knudtzon hafði bygt stórt pakk
liús sunnan Austurstrætis, og þar
ineð var Austurvelli skorinn stakk-
ur þeim megin. Var þá stærð hans
orðin sú, sem enn helst fyrir at-
vikanna rás, og máske fyrir rögg-
semi nokkurra góðra manna, sem
ekki vildu missa völlinn.
Þjóðhátíðárárið 1874 gaf bæar-
stjórn Kaupmannahafnar Reykvík-
ingum myndastyttu af Albert Thor-
valdsen, sem hann hafði gert sjálf-
ur. Var þeirri gjof tekið með þökk-
um og skyldi nú bæarstjórn
Reykjavíkur velja henni hæfiiegan
stað. Bæarstjórmnm kom saman
um að enginn staður væri hentugri
en einmitt Austurvöllur og færi
vel á því að hafa myndastyttuna á
honnm miðjum. Eti tii þess þurfti
að laga völlmn, þvi að hami var
ekki frýmlegur ásýr.dum. Hinn
upphaflegi svipur var af honum
farúm eftir að ferðafólk Ixafði haft