Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1950, Blaðsíða 6

LESBÓK MORGUNBLAÐSTNS
63$
Orðin eru til alls fyrst
En þegar hann hafði verið sleg-
inn og heyið hirt, fekk fólk að
fara þar inn og sleikja sólskinið,
líkt og það gerir nú á Arnarhóli.
Þá voru og settir bekkir með öll-
um hliðum á girðingur.ni umhverf-
is sjálfa myndastyttuna, svo að
fólk gæti setið þar þegar gott var
veður.
Eftir að Thorvaldsen hvarf af
vellinum hvarf og hin mikla járn-
girðing, sem var umhverfis voll-
inn, og voru þá gerðir stígar frá
líkneskju Jóns Sigurðssonar ská-
halt út í öll hornin og einn stíg-
ur þvert í áttina að Alþingishús-
inu. Seinna voru svo þessir stígar
hellulagðir og lág hraunhellurönd
sett með þeim á báða vegu, en
blómabeð meðfram hraunröndun-
um og jöðrum vallarins og birki
gróðursett við öll hornin. Um-
hverfis fótstalla Jóns Sigurðssonar
var og gerður hraunbyngur með
gróðurholum og þar gróðursett
blóm. Er nú Austurvöllur bæar-
prýði og leggur þaðan ljúfa blóma-
angan í staðinn fyrir forarlyktina,
sem áður var. Þessum bletti hefir
því verið sýndur sá sómi, að
Reykjavík þarf ekki að fyrirverða
sig fyrir hann.
En óþekkjanlegur er Austur-
völlur nú ef hann er borinn sam-
an við þann Austurvöll, er þú sást
fyrir 200 árum. Og bágt eiga menn
með að gera sjer grein fyrir því
nú, hvað hann Austurvöllur er
stór í raun og veru. Hann er ekki
aðeins þessi litli ferhyrndi blettur
í miðjum Miðbænum, heldur er
hann svo að segja allur Miðbær-
ínn: Á honum eru nú þessar götur:
Hafnarstræti, Austurstræti, Vallar-
stræti, Pósthússtræti, Thorvaldsens
stræti, Lækjargata, Kolasund,
Templarasund, Kirkjutorg, Veltu-
sund, Kirkjustr., Skólabrú, Lækjar
torg, Aðalstræti, trjágarður Schier-
bechs, hluti af Kalkofnsvegi, Tjarn-
EFALAUST HAFA íslendingar
átt marga ágæta leiðtoga á meðal
klerkastjettarinnar, en á síðari öld-
um eru það þó tveir, sem gnæfa
vfir alla aðra: Hallgrímur Pjeturs-
son og Haraldur Níelsson. Enn í
dag eru þeir leiðtogar þjóðarinn-
ar. en þó hvorugur í svo ríkum
mæli, sem vera ætti, og vera
mætti, ef rjett væri á haldið verk-
um þeirra. Guðfræði sú, eða trú-
fræði, sem ríkti á dögum Hall-
gríms, er nú í ýmsum greinum
úrelt, og það er án efa nokkur
hætta á því, að hún ged orkað
þannig á hugi ungmenna, sem ekki
hafa enn náð fullum skilnings-
þroska og því víðsýni, sem koma
á með manndómsárunum, að hún
skyggi bæði á hina mildu og djúpu
lífsspeki sálmanna og h'ka á trú-
arinnileik þeirra. Af þessu er líka
æskilegt, að ungu kynslóðinni sje
beinlínis kent að skilja sálmana og
argötu og Suðurgötu. Þar sem Von-
arstræti er nú, var tjörnin áður,
og þar sem götumar fyrir framan
Hafnarstræti eru, var áður sjór.
Það var verslunin, sem fyrst kom
fótunum undir Reykjavík og mið-
bik verslunar og viðskifta er enn
á Austurvelli. Gömlu íbúðarhúsun-
um þar hefir verið breytt í versl-
anir og skrifstofur, en mörg eru
horfin og stórhýsi komin í stað-
inn, öll bygð fyrir verslun og við-
skifti. Græna sljettan, sem þú
horfðir yfir af Arnarhólstúni fyr-
ir 200 árum, og síðar var látin af
hendi í skákum ókeypis handa
h\ ærjum sem hafa vildi, er nú dýr-
asti bleiturmn á landinu, eigi að-
eins vegna þeirra stórbygginga,
sem þar hafa reistar verið, heldur
miklu fremur fyrir það, hvað lóð-
imar eru nú í háu verði. Á. Ó.
sjá þá í rjettu Ijósi. Til munu vera
þeir prestar, er leitast við að inna
þetta hlutverk af hendi með krist-
indómsfræðslu sinni, en einnig við
útvarpslestur sálmanna — en í
útvarpi fá þeir fyrir sjerstaka náð
að vera hornreka og halakleppur
dagskrárinnar á föstutímanum —
má virðast að gera mætti hið
sama.
Passíusálmarnir hafa verið
nefndir hin kristnu Hávamál þjóð-
arinnar; og víst standa þeir hin-
um fornu Hávamálum miklu of-
ar, þótt merk sjeu þau og sumir
kaflar þeirra geymi merkilega lífs-
speki. Ef nú þfóðin týnir þéssum
Hávamálum Hallgríms, hvað á þá
að koma í staðinn? Eða væri hún
máske engu snauðari á eftir? Núna
þegar fleyta hennar virðist svo
ískyggilega kjalfestulítil?
Haraldur stendur öðruvísi að
vígi en Hallgrímur. Hugmyndir
hans eru hugmyndir hinna ment-
uðustu manna nútímans. En hans
verk eru ekki í bundnu máli, og
geymast því miklu miður í minni.
Skáld var hann að vísu: það marg-
sanna prjedikanir hans. Það var
ekki fyrir ekki neitt að hann var
dóttursonur Guðnýjar frá Grenj-
aðarstað, einnar af þrem hinna
fremstu skáldkvenna íslands á
nítjándu öld, og náfrændi hinnar
fremstu á tuttugustu öld (Unnar
Bjarklind). En samt er það nú
svona, að við vitum ekki til að
hann nokkru sinni bvggi hugsan-
ir sínar ljóðabúningi.
Það ráð var tekið, að geyma
minningu Haralds Níelssonar á
þann hátt, að flytja með fárra ára
millibili erindi, er hjeldu við hug-
sjón hans. Ekki er unt að segja
að ill væri fyrsta gangan á þess-
ari braut, því að á einum degi