Lesbók Morgunblaðsins - 26.11.1950, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5ö3
nagað svo djúp sár á faetur þeirra,
að þau voru ekki læknandi. Rottur
drepa stundum ung lömb. Og það
hefur komið fyrir að þær hafa etið
sig djúpt inn í flesk á lifandi svín-
um. Þær hafa grafið sundur stíflu-
garða og valdið stórflóðum. Þær
hafa rifið sundur póstpoka og etið
verðbrjefapóst. Þær hafa stundum
lagst á ungbörn í vöggu. Einu sinni
fór maður niður í yfirgefna kola-
námu. Þar var fyrir fjöldi af soltn-
um rottum. Þær rjeðust á hann og
átu hann upp til agna.
GRÆÐGI rottunnar er takmarka-
laus og það er alveg ótrúlegt hve
mikið fer í þær. Shipley segir frá
því, að um 1860 hafi verið slátur-
hús í Montfaucon, sem slátraði að-
eins hestum. Oft var þar slátrað 35
hestum á dag, en á hverri nóttu
komu rotturnar og átu alla skrokk-
ana svo að ekkert var eftir. Þá kom
manni til hugar að gaman væri að
vita hve margar þær rottur væri
sem gæti etið þessi ókjör á einni
nóttu. Hann gerði sjer gildrú og
egndi með nýu hrossaketi. Fyrstu
nóttina veiddi hann 2650 rottur.
Eftir einn mánuð hafði hann veitt
16.000 rottur.
Árið 1881 var sjerstakur rottu-
faraldur í ýmsum hjeruðum Ind-
lands. Uppskera hafði brugðist tvö
undanfarin ár, og það var rottum
að kenna, því að þær höfðu lagst
á akrana. Nú var hafin herferð
gegn rottunum og verðlaunum
heitið fyrir hverja drepna rottu.,
Árangurfnn varð sá, að stjórnin
varð að borga verðlaun fyrir 12
miljónir rotta, sem drepnar voru,
Shipley segir að um eitt skeið
hafi líklega verið 40 miljónir rotta
i Englandi. En tjónið, sem þær
valda árlega þar og í írlandi er
tnetið á 15 miljónir Sterlingspunda.
Gistfhúsaeigendur i Bandaríkjun-
um segja að hver rotta í húsinu
y^ldi sjer að m.ir.?t3 ko^ti 5 dclÍ3í3-
tjóni á ári. En í stórborgum Banda-
ríkjanna er talið að rotturnar sje
eins margar og fólkið. Árið 1909
var reynt að komast að því hve
miklu tjóni rottur mundu valda í
Washington og Baltemore á einu
ári. Niðurstaðan varð sú að tjónið
í Washington næmi 400.000 dollara
og í Baltemore 700.000 dollara, og
var það um $ 1.27 til jafnaðar á
hvert mannsbarn. Á sama hátt var
reiknað að tjónið, sem rottur gerðu
bændum í Bandaríkjunum, rnundi
nema 35 miljónum dollara á ári
í Danmörk er tjónið viðlíka mikið
hlutfallslega, ofurlitið lægra í
Frakklandi, en minst í Þýskalandi
Árið 1878 ollu rottur hungurs-
neyð í Panama með því að eta
kornið af ökrunum áður en upp-
skerutíminn var kominn.
Árið 1615 fluttust svartar rottur
til Bermuda og á næstu tveimur ár-
um fjölgaði þeim svo ákaft að þær
voru orðnar landplága. Þær átu
upp ávexti af trjánum, eyðilögðu
akra og garða, nöguðu börk af
trjám, svo að þau dóu. Afleiðingin
varð hungursneyð meðal íbuanna.
Þá voru sett lög, er skylduðu hvern
mann til þess að hafa tólf rottu-
gildrur engdar dag og nótt. Þetta
dugði ekkert. En svo hurfu rott-
urnar skyndilega. Það var eins Og
þeim hefði verið sópað burt og
enginn skildi neitt í þessu. Sjálfsagt
hafa þær allar drepist úr einhverri
pest. Er þetta dæmi einstakt um
það hvernig rottur koma alt í einu
eins óg stefnivargur, en hverfa svo
aftur jafn skjótlega,
SIÐAN rottan lagði lag sitt við
manninn, hætti að lifa á víðavangi
en settist að í bygð, hafa þessar
tvær skepnur verið óaðskiJjanlegar
og þó ált í sífeldri styrjöld. Hvor-
ug hefur getað útrymt hinni og
margt er likt með þeim.
Rottan er alæta, eins og maður-
um, og hun elur 3fhv*ím á hvaðg
tíma árs sem er, eins og maðurinn.
Hjá rottunum er karldýrið stærra,
en kvendýrið feitara, líkt og hjá
mönnunum. Rottur þrífast alls
staðar, við hina ólíkustu veðráttu,
eins og maðurinn. Þær eiga sífelt
í stríði innbyrðis, eins og maður-
inn Þær gera engri annari skepnu
gagn, og hið sama má segja um
manninn. Það munu vandfundnar
aðrar lífverur á jörðinni, sem ekki
gera einhverjum gagn. Skordýrin,
sem gera mikið ógagn, gera líka
mikið gagn. Flestar skepnur láta
sjer nægja sitt afskamtaða upp-
eldi, en rottur og menn lifa ein-
göngu á rányrkju á öllum sviðum.
Útrýmingarstyrjöld brúnu rott-
unnar gegn systur sinni svörtu
rottunni, á enga hhðstæðu í sögu
jarðarinnar, nema hvað maðurinn
er nú að búa sig undir það að verða
ekki eftirbátur rottunnar að þessu
leyti. Mennirnir eru grimmir og
miskunnarlausir eins og rotturnar.
En rottan hefur eina afsökun, sem
maðurinn hefur ekki. Rottan hef-
ur ekki sál, það er að segja hún
hefur enga meðvitund um gott nje
illt, rjettlæti nje ranglæti.
Það eru nú um 2500 ár síðan
þeir Plato, Buddha og Konfucius
voru uppi. Urn 2000 ár síðan Krist-
ur var uppi. Síðan hefur mannkyn-
ið eignast marga afbragðs andans
menn, sem gnæft hafa yfir fjöld-
ann. Þeir haia smárn saman lyft
mamikyninu hærra og hærra. Þeir
hafa verið forvígismenn þeirrar
framvindu, sem gefið hefur vonir
um að maimkynið ínundi þroskast
syo, að það losaöi sig algjörlega við
dýrseðlið. En undanfarandi tvær
heimsstyrjaldir sýna hve enn er
dýrseðlið rótgróið í mönnunum. Og
liefjist nú þi'iðja heimsstyrjöldin,
þá hefur mannkynið sett sig niður
á rottustigið.
^ íW 4' 4