Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1951, Qupperneq 9

L.ESBÖK MORGUNBLAÐSIN?!
181
DRAUGSMÁL
SIGURDAR RREIBFJÖRÐS
ÞAR SEM nú er Steindórsprent í
Tjarnargötu ljet Skúii Magnússon
reisa mikinn og vandaðan bæ
handa verksmiðjunum einhvern-
tíma á árunum 1752—60. — I
bókum verksmiðjanna er bær þessi
ýmist. eða samtimis nefndur „Böd-
kerværelserne“ eða „Viktualie-
hús“. Benda þau nöfn til þess að
þarna hafi verið beykisíbúð og
matvælageymsla verksmiðjanna.
Þegar verksmiðjuhúsin voru seld,
keypti Kristine Bruun þennan bæ
(1791). Hún var ekkja Sigvard
Bruun, er fyrstur varð „tugtmeist-
ari“ hjer við hegningarhúsið og
varð frægur að endemum fyrir það
hvílíka hörku hann sýndi föngun-
um. Upp frá þessu var bærinn
jafnan kendur við ekkjuna og
kallaður Brúnsbær. Stóð hann í
rúmlega 70 ár og má á því sjá. að
vel heftr verið til hans vandað í
upphafi.
Umhverfis þennan bæ var þyrp-
ing lágreistra húsa, cr flest voru
torfhús. Fyrir norðan yar Scheels-
hús, cða gamli klúbburinn og sneri
frá austri til vesturs þvert íyrir
Aðalstræti, en skáhalt, andspænis
þar sem Uppsalir standa nú. var
Ullarstofan. Fvrir austan var fyrst
stór torfbær, þar sem áður hafði
verið smiðja verksmiðjanna, og
var nú kallaður Zuggersbær eftir
Jóhannesi Zoéga, afa Geirs kaup-
manns, er þar hafði búið, cn var
nú nýlega látinn. Sunnan við þenn-
an bæ var litið timburliús. sein
Farker konsull hafði bygt (Tjarn-
argata 5). En nasst Brúnsbæ að
sunnaii var Teitsfcær (seinna
neíndur Malinufcær), kendur við
Teit Sveinsson vefara, sem hafði
bvgt hann 1797. Þar fvrir sunnan
voru svo Suðurbæir tveír. Annar
þeírra var upp'haflega hjáleiga frá
Reykjavík. í Jarðabókinni er hún
ekki nefnd með nafni, en á máli
Revkvíkinga var hún kölluð Suð-
urbær. Svo mun þar hafa verið
bygður annar bær handa lósker-
um verksmiðjanna, því að þegar
hjer er komið, og jafnvel mörgum
árum áður, er farið að tala um
Suðurbæina tvo.
Milli allra þessara húsa voru
aðeins gangstígar eða þröng sund.
Þá voru engin götuljós, og þegar
ekki var tungsljós, var engin önn-
ur skima í þessum sundum en
flöktandi glæta af kertaljósum, er
lagði út um gluggána, er bæði hafa
verið fáir og smáir. Kirkjugarð-
urinn var þarna rjett hjá. Hefir
því án efa verið draugalegt þarna
í svartasta skammdeginu.
Þannig er þá umhorfs á þessum
stað, þegar saga þessi gerist.
BRÚNSBÆR er frægur í sögu
Reykjavikur vegna þess að þar bjó’
Jörundur hundadagakóugur. Þá
var þar húsráðandi Málmquist
beykir, einn af stuðningsmönnum
hans, og hjá honum bjuggu þeir
Jörundur og Savignac áður en
byltingin hófst. Má því vera að
einmitt í þessum bæ haíi bylting-
in verið undirbúin.
Seinna bjuggu þeir þarna hvor
íram aí' öðrum Bjarni Thorarensen
assesor og James Robb kaupmað-
ur. Má a því sjá, að húsakynni hafa
verið bar góð, eftír því sem um
var að gera í torífcæum. Um 1322
Sigurður Breiðfjörð.
eignaðist Hannes Erlendsson skó-
ari bæinn, keypti hann af Guð-
mundi Pjeturssyni frá Galtastöð-
um, mági Helga biskups.
Hannes var bróðir sjera Runólfs
á Brjánslæk. Hann var þá enn
ungur maður. Ó1 hann síðan ald-
ur sinn hjer í bæ (d, 14. júlí 1869)
og var við margt brugðinn. Einu
sinni fór hann t. d. ásamt þremur
mönnum i leiðangur upp i Borgar-
fjörð, og var ætlan þeirra að sækja
þangað gull, er fornmenn hefði
fólgið í jörð. Grófu þeir í Krums-
keldu, til þess að ná í kistu og ketil
Skallagríms, og enn víðar grófu
þeir, en komu heim jafn tómhcnd-
ir og þeir fóru.
Haustið 1828 telur kirkjubókin
að þetta fólk eigi heima i Brúns-
bæ:
Sigmundur Johnsen (Jónsson)
smiður, 44 ára. kona hans Birgitta
Halldórsdóttir 28 ára og tvö börn
þeirra, Lárus 4 ára og Jóhanna
2 ára.
Ingigerður Magnúsdóttir vinnu-
kona úr Njarðvík, 20 ara,
Einar Jónasson lausamaður 25
ara.
Ilrístján Jakobsson verslunar-
maðuí 2ö ara.