Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.1952, Qupperneq 14

[ 26
/
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Kensingtonsteinninn
5 í LESBÓK Morgunblaðsins hinn 28. nóv. 1948 var löng og ýtarleg grcin
um Kengsington steininn og fylgdu henni margar myndir. Þar er
sagt frá því hvernig steinninn fannst, deilunum um hann og hvernig
lijalmar Holand hefir barizt fyrir því að sanna að rúnirnar á lionum
Ó sé ófalsaður. Vísast hér til þeirrar greinar.
f" „Tveir rúnasteinar, á Grænlandi
f og í Minnesota“, heitir vísindaleg
f ritgerð, sem Smithsonian Institu-
{ tion í Washington hefir gefið út.
f Er hún eftir danska vísindamann-
í inn dr. William Thalbitzer, sem er
1 prófessor við háskólann í Kaup-
{ mannahöfn. Fjallar þessi ritgerð að
1 mestu um Kensingtonsteininn. Áð-
1 ur hafði dr. Thalbitzer skrifað um
hann og taldi þá að áletrunin á
honum mundi vera fölsuð, en nú
‘ er hann kominn á aðra skoðun.
£ Eins og fyrirsögn ritlingsins ber
f með sér, er hér talað um tvo rúna-
{ steina. Hinn rúnasteinninn fannst
{ árið 1824 norður hjá Kingigtossuaq
f í Grænlandi, þar sem fornmenn
f kölluðu Greipar. Hafði hann verið
f þar í vörðu, sem þá var hrunin og
f er hinn minsti rúnasteinn, sem
f fundizt hefir, því að hann er ekki
{ nema 10 sentimetrar á lengd. En á
f honum stendur, að Erlingur Sig-
f hvatsson, Bjarni Þórðarson og
f Indriöi Oddsson hafi reist þessa
f vörðu laugardaginn fyrir gang-
£ dag árið 1636.
P Allir eru sammála um það, segir
f dr. Thalbitzer, að áletrunin á þess-
f um steini er íslenzk eða græn-
f lenzk-íslenzk, en þó er hér vikið
f frá mæltu máli eins og það var
f þá, alveg eins og á Kensington-
f steininum.
Síðan ræðir hann um þær mót-
1 bárur, er komið haia iram gegn
1 því að Kensington stéinninn sé ó-
f falsaður, og styðjast aðallega við
f það að þar sé vikið frá mæltu
f mali. Sjálfur hafði hann áður hall-
^ ast að þessari skoðun vegna þess
að á Kensington steininum eru
nokkur orð skráð á annan hátt en
menn hafa talið líklegt að gert
hafi verið fyrir sex öldum og að
þar eru rúnastafir, sem talið er að
ekki sé úr því rúnaletri, sem þá
var notað. Á Kensingtonsteininum
stendur að hann sé höggvinn 1362,
en á grænlenzka steininum stendur
að hann sé höggvinn árið 1336. Er
því ekki svo mikill aldursmunur
á þeim, og þess vegna fróðlegt að
bera saman rúnarnar á þeim. Þetta
gerir nú dr. Thalbitzer og hann
bendir jafnframt á, að á 14. öld
hafi rúnirnar verið að leggjast
niður en mörg ný orð komið inn
í mál Norðurlandabúa, eins og sjá-
ist á skinnbókum frá þeim tíma.
í áletruninni á Kensington stein-
inum segir að þar hafi verið bæði
Svíar (Gautar) og Norðmenn. Nú
er það vitað að Magnús konungur
Eiríksson haíði bæði norska og
sænska menn við hirð sína og að
hann sendi Pál Knútsson, einmitt
um þetta leyti til Grænlands til
þess að endurreisa kristindóminn
þar í landi.^ Telur Thalbitzer lik-
legt að menn Páls hafi talað ýms-
ar mállýskur, og ennfremur geti
skeð að í leiðangrinum hafi líka
verið annara þjóða menn.
Síðan bendir hann á það, að
sumar af rúnunum séu mjög líkar
á báðum steinunum, og telur liann
sennilegt, að sá sem reist rúnarnar
á Kensington steininn, haíi orðið
fyrir áhrifum af grænlenzkri rúna-
gerð. Þess vegna sé það jaínvel
eðlilegt að ætla, að sá sem reist
rúnarnar á Kensington steininn,
hafi einmitt verið Grænlendingur,
er slegist hafði í förina til Ameríku.
í þessu sambandi sé það og at-
hyglisvert að báðar risturnar séu
tímasettar. Á grænlenzka steinin-
um er getið um að rúnirnar séu
ristar laugardaginn fyrir gangdag
1336, en á Kensington steininum
er getið um að rúnirnar séu ristar
árið 1362.
Þá segir Thalbitzer að gaman
sé að athuga hvaða hæfileika sá
maður hefði þurft að hafa, sem
reist þessar rúnir, hafi það verið
gert seint á 19. öld, eins og þeir
halda fram sem segja að áletrunin
sé fölsuð. Það er svo ótal margt,
sem þá kemur til greina, og sá, sem
rúnarnrr rci:t hlýtur þá að hafa
verið !-•’ núr3karandi vísindamað-
ur, og jaii-.el getspakur. Hann
hefir lilotið að vera nákunnugur
hii ú íágætu ritgerð Óla Worms
um rúnir og gyllinital. Hann hefir
hlotið að þekkja Algorismus cftir
P. A. Munch og ennfremur rit-
gerðir Liljegrens og Dybecks um
rúnir og Axels Kocks Studier frá
1886 og Undersökninger frá 1887.
En hvernig átti hann að hafa kynnt
sér ótal ritgerðir, sem komið hafa
út eftir aldamót, um mállýskur í
Svíþjóð, rúnir og útskýringar á
gömlum táknum? Og svo íannst
steinninn íyrir aldamót vestur í
Minnesota, þar sem engar upplýs-
ingar var að fá um þetta efni. Var
þessi töframaður máske útsendur
af sænskum vísindamönnum? Hafði
hann haft aðgang að sænskum vís-
indaritum allt fram að 1895? Hver
var hann þessi mikli fræðimaður?
Hann hlýtur að hafa verið langt
á undan samtíð sinni í allskonar
vísindum — hafi hann þá nokkuru
sinni verið uppi?
Menn verða að hafa í liuga, að
rannsóknum á Kensington Steinin-
um er ekki lokið enn, segir dr.
Thalbitzer. Menn verða að athuga