Lesbók Morgunblaðsins - 19.10.1952, Blaðsíða 10

510
LESBÓK MORCUNBLAÐSTNS
einu snýr hann sér að íslandi og
spyr, hvaðan ég sé. Ég segi hon-
um, að ég sé fæddur að Gilsárteigi
í Eiðaþinghá á Fljótsdalshéraði.
„Ertu þá frændi Sigurbjörns
Snjólfssonar, sem býr þar nú?“
spyr Valdimar.
Kvað ég líkur vera á því. En
nú brá Valdimar sér í völundar-
hús ættfræðinnar og rakti aust-
firskar ættir, einkum um Hérað
og Vopnafjörð. — Undraðist ég
stórum, hve ættfróður hann var,
og einnig það, hve mikinn tíma
hann gaf sér til að tala um þetta,
þar eð ég vissi, að hann ætlaði að
tala svo oft fyrir áheyrendum
þennan dag. Þegar við höfðum
farið rúma tvo þriðju leiðarinnar,
kvað Valdimar borgina Duluth
vera ekki all-langt fyrir austan
okkur og verður minnst á hana
síðar. Þótti Valdimar leitt að geta
ekki farið með mig þangað, því
að hann kvað þá borg minna svo
mikið á Akureyri, hvað bæjarstæði
snertir. Hún stendur í hallanda og
brekkum við suðvesturhorn Sup-
erior-vatns.
Síðast beygðum við til norðvest-
urs, og loks aftur til norðurs. Og
kl. rúmlega 9, eða eftir fjögurra
stunda akstur, komum við á á-
kvörðunarstaðinn.
„JÁRVGRÝTISHÖFUÐ-
BORGIN.“
Við vorum komnir til Hibbing,
sem einnig er kölluð „Járngrýtis-
höfuðborg heimsins“, vegna þess,
að rétt norðan við bæinn er stærsta
opna járngrýtisnáma veraldarinn-
ar. íbúatala bæjarins er um 16
þúsund.
Fyrsta verk Valdimars var að
koma við í ritstjórnarskrifstofu
blaðs þess, sem gefið er út í Hibb-
ing: „The Hibbing Daily Tribune“.
Hafði blaðamaður viðtal við ráð-
herrann og spurði mig einnig um
ísland og tók af okkur mynd þá,
er birtist hér með þessari grein.
Kl. 10 átti Valdimar að tala fyrir
nemendum við gagnfræðaskólann
í Hibbing. Var hann búinn að
segja mér, að hann ætlaði aðal-
lega að tala um hagkerfi og fjár-
mál fylkisins og koma inn á skóla-
mál út frá því.
En maðurinn, sem kynnti hann,
sagði að hann ætlaði að tala um
ísland. Var Valdimar ekki lengi
að söðla um. Hann eyddi aðeins
fáum mínútum í fyrrgreind atriði,
en sneri sér svo að íslandi. Hann
minnti á legu landsins, stærð þess
og fólksfjölda. Hann sagði í stór-
um dráttum landnámssöguna,
minnti á stofnun Alþingis 930 og
kristnitökuna árið 1000 og hélt svo
áfram til vorra daga. Hann talaði
blaðalaust og flutti mál sitt með
slíkum töfrum og glæsibrag, að
hlustendur hlýddu hugfangnir.
Valdimar kryddaði og mál sitt
með skemmtilegum innskotum,
t. d. um ferðir víkinganna, feðra
vorra, til Skotlands og írlands,
sem hefði m. a. verið krókur á
leið þeirra, til þess að geta náð
sér í kvonfang af konungsættum.
Þá kvað hann Columbus ekki
fyrstan manna hafa fundið Norð-
ur-Ameríku, fremur en hann sjálf-
ur eða þeir, sem á hann hlust-
uðu. Það hefði hinsvegar Leifur
heppni gert, sonur Eiríks rauða,
og fæddur á íslandi um 500 árum
á undan Columbus. Og fyrsta hvítt
barn, sem fæðst hefði á þessum
slóðum, hefði verið Snorri Þor-
finnsson, karlsefnis o. s. frv.
Eftir að ráðherrann hafði lokið
máli sínu, var okkur sýnt skóla-
húsið, sem er mjög íburðarmikið
og reisulegt, og vissulega eitt
mesta „lúxus“-skólahús, sem ég
hef séð. Námafélagið, sem vinnur
járngrýtið úr námunni við þorpið,
lét í té mikinn fjárstuðning til
skólabyggingarinnar.
Lokið var við skólahús þetta ár-
ið 1923. Það er 130 metra langt,
84 metra breitt, þrjár hæðir og
kjallari, í fögrum stíl og mjög íbor-
ið. Sagt er t. d. að hurðarhúnar séu
úr gulli. En víst er um það, að
gangar eru á fimmta metra á
breidd, að sundlaug er í skólanum,
mjög fátítt í Ameríku, og að víða
eru listaverk og myndastyttur,
t. d. í lestrarsal stúdenta. En
byggingarkostnaður varð líka
þrjár milljónir og níuhundruð-
þúsund dollara, eða tæpar 65 milj.
íslenzkra króna, eftir núverandi
bankagengi, sem mun vera algert
einsdæmi um skólabyggingu á
þeim tímum.
Um miðjan daginn sá Valdimar
um, að ég gæti hvílt mig á Androy
hóteli. — Á meðan talaði Valdi-
mar á tveim stöðum, fyrst hjá
verzlunarfélagi bæjarins um hag-
kerfi Minnesota. Hitt erindið
flutti hann í miðdegisveizlu hjá
kvenfélagi, og var þess þá óskað,
að hann taiaði um Island, af því
að hann hafði, fyrir nokkrum ár-
um, sagt í sama félagi frá ís-
landi.
- ,-.•jr'w.—jr-
NÁMAN SKOÐUÐ
Klukkan tvö um daginn kom
Helmer Olson, sænskur að ætt, til
mín í hótelið. Skyldi hann vera
leiðsögumaður minn, og hafði
Valdimar ráðstafað því. Olson ók
fyrst með mig um bæinn og minnti
á ýmislegt, bæði hús og stofnanir.
Hann sýndi mér hitunarstöð bæj-
arins, sem hitar öll helztu húsin
þar, ekkert ósvipað hitunarkerfi
því, sem er hér í Reykjavík. Sá er
þó munurinn, að við höfum jarð-
hitann.
Næst benti Olson mér á skóla,
kallaður Glerskólinn, og var
ógagnsætt gler í efri hluta glugg-
anna, til þess að verjast ofgnægð
sólarljóssins. Þessi skóli hefur
einnig sjálfstillandi ljós. Verði of
dimmt, kviknar á ljósunum af