Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1953, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
211
VEDA-BÆKUIl kenna að í djúpi vit-
undar hvers manns búi hinn sanni andi
og sá er snýr hjólum allrar tilveru. Að
djúpt í eðli hvers manns sé hulinn íjár-
sjóður: — Demant fylltur ljósi hinnar
sönnu þekkingar, óskasteinn hinnar
æðstu hamingju, sem lætur alla drauma
rætast, og perla hreinleikans, sem aldr-
ei flekkast, þó veröldin haldi henni í
greipum sínum.
En hjá venjulegum mönnum er þessi
fjársjóður hulinn að baki þrefaldra
tjalda. Yzt þessara tjalda er manns-
líkaminn, og þær þarfir og hvatir, sem
náttúran ljær honum til sjálfsviðhalds,
sóknar og varnar. Innan þeirra tjalda
taka við hulur skilningarvitanna. Hinar
sömu takmarkanir, sem settar eru skyn
færum okkar, takmarka einnig hug-
myndir okkar og skoðanir. Skilningar-
vitin skapa okkur því sína eigin heima,
en skynja ekki hinn innri veruleika.
Þriðja hulan er hugurinn (citta). Þess-
ar þrjár hulur eru ekki okkar sanni
innri maður, heldur gerfi hans háð sí-
felldum breytingum, fæðingu og dauða.
Hinn innri maöur okkur (purusa)
íæðist aldrei og deyr aldrei, því hann
er brot af bergi hins eilífa. Hann er
fullkominn, því hann er hluti hins
innsta veruleika, sem trúarbrögðin
nefna guðdóm.
Þessar þrjár hulur skilja því mann-
inn frá uppruna sínum og hinu sanna
cðli, svo hann lifir í útlegð í heimi
villunnar. Þessi aðskilnaður er að dómi
Indverja orsök allrar fáfræði og fylgi-
liðs hennar, yfirsjóna og þjáninga.
Til þess að losna úr útlegðinni, verð-
ur maðurinn að þekkja sjálfan sig og
lyfta tjöldunum þremur, sem hylja
hinn dýrmæta fjársjóð. — Öld eftir
öld reyndi hinn indverski andi að finna
Jcið að þessu marki. Eðli manna og
sálarlíf var krufið til mergjar, og á
Sanskrit og Pali sköpuðust fleiri sál-
fræðileg hugtök en cnn i dag cru til ú
öllum tungum vcraldarinnar samanlagt.
Dr. Jung, einn af helztu brautryðj-
endurn vcstrænnar sálfræði, scgir m. a.:
„Sálgreiningin sjálf og þau visindi, sem
liún ci; visir að, er aðcins tilraun byrj-
andans samanborið við hina ódauðJegu
list austursins". — Nafniausir djúp-
hyggjumenn kenndu mönnum leiðina,
og visindi þeirra voru iðkuð, könnuð
og sctl i kerfi, og niðurstaða þcssarar
miklu Jeitar er heimspeki, sem kölluð
er yoga.
'k'k'k
Yoga er þanrng leitin að þerrn full-
Gunnar Dal:
HEilMSPEKIIM
komnun, sem cr hinn duldi kjarni hvers
manns. Með sjáifsþekkingu sinni verð-
ur yoginn sér meðvitandi um lilutdeild
sína í alheimsvitundinni.
En þessarar sjálfsþekkingar verður
ckki aílað með heimspekilegum vanga-
veltum né fræðiiðkunum eingöngu. —
Skynsemin cr aðeins hið lægsta svið
skilningsins, og aöeins með þvi að
lægja öldur hugans og friða starfsemi
hans er hægt að láta Ijós heimsins,
sem býr hið innra með hverjum manni,
skína niður gegn um hina lægri himna
vitundarinnar og rjúfa skýaþykknið
milli þess og vors daglega lífs.
Leiðin til sjálfsþekkingar er engum
auðrötuð. — Patanjoli, sem fyrstur
manna batt yoga hcimspckina i keiTi,
skiptir leiðinni til fullkomnunar í átta
áfanga, sem sigrast verður á áður en
lokamarki er náð.
Hinn fyrsti áfangi þessa vegar er í
yoga heimspeki Patanjali kallaður
Yama. — Á þessu fyrsta stigi er yoga
iðkandanum ætlað að treysta sem bezt
hinn siðræna grundvöll sinn, því án
hans cr tilgangslaust að iðka yoga.
Mannkostir manna eru grunnur hins
nýa húss, og ef hann er ckki traustur
má vist leljast, að hinir háreistu turnar
musterisins lirynji til grunna fyrr eða
síðar.
Yuma er fólgið i þvi að nemandinn
tileinkar sér fimm boðorð, sem öll lúta
að breytni hans. Fyrsta boðorðið fjallar
um friðhelgi mannlífsins: — Þú skall
ekki iifi eyða. — Það boðorð cr af-
dráttarlaust og leyfir engar undantekn-
ingar. Þjóðhöfðinginn og hermaðurinn,
scm brjóta þetta boðorð i nafni föður-
landsins, eru jafn réttlausir og páfinn
og krossriddarinu, sem brjóta það í
naíni truarinnar eða uppreisnannaður-
um, sem brýtur það í nafni frelsisins.
Að beita ofbeldi er mönnum ósam-
boðið, að eyða lífi er óréttlætanlegt.
— Jafnvel ekki í sjálfsvörn er mann-
inum leyfilegt að drepa náunga sinn.
Sá, sem eyðir lífi, hvort heldur sem
ástæða hans er ágirnd, reiði eða
heimska, formyrkvar vitund sína og
bindur sig við klafa stórrar þjáningar.
Með því að rækta með sér góðvild til
manna og dýra, lífsgleði og alúðlegt
viðmót, skilning og samúð með öilum
mönnum, góðum og vondum, tekst
nemandanum að lokum með návist
sinni einni saman að eyða»allri óvin-
áttu.
Næst þessu kemur boðorðið um að
vera einlægur, sannorður og trúr sjálf-
um sér og öðrum. — Með því að koma
jafnan til dyranna eins og hann er
klæddur, halda sig við sannleikann og
forðast bakmælgi, tekst nemandanum
að afla sér jafnvægis og andlegrar heil-
brigði.
Heiðarleiki er hið þriðja boðorð
yama-stigsins. Með því að ástunda hann
og útrýma allri öfundsýki, veitist nem-
andanum allur sannur auður. — Hóf-
semin er hið fjórða. — Með hcnni eyk-
ur nemandinn styrk sinn og lífsþrótt.
— Loks er brýnt fyrir nemandanum
að forðast auðsöfnun. Honum er ætlað
að taka þátt í þjáningum annarra og
verja fé sínu til að hjálpa samfélagi
sínu eftir fremsta megni. Á þann hátt
ræktar nemandinn með sér góðvild og
eykur lífshamingju sína.
Þessi fimm boðorð eru að dómi
yoga heimspekinnar fyrsti áfanginn á
leið hins áttfalda vegar sem liggur til
sjálfsþekkingar.
k- k- kr
Niyama er næsta stig yoga hcim-
spekinnar og miðar að hinu sama og
yama, — að styrkja scm bezt hinn
siðræna grunn, sem hin hærri stigin
byggjast á.
Niyama eru fimm atriði til viðbóta'r,
sem nemandanum er ætJað að tileinka
sér. — Hið fyrsta þeirra er hreinleiki.
En sú hreínsun, sem nemandanum er
ætlað að framkvæma nær ekki ein-
göngu til hugarfarsins. — Yogaheim-
spekin aðhyllist ckki hugmýndina um
krossfestingu holdsins. Að dómi yogans
er likaminn hluti hins andlega vanda-
máls. — Hinn innri maður okkar (sjálf-
ið, purusa) er hulinn að baki forgengi-
legs holds og friðlauss hugar og verð-
ur því livort tveggja að takast til með-
ferðar jöfnum höndum.
Likaminn er ekki vél, sem hugurum