Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1953, Blaðsíða 15

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
221
Sjórinn er
MANNKYNINU fjölgar stöðugt og
jafnframt verður það æ meira vanda-
mál hvernig á að framfleyta öllum
þessum fjölda. Nú er talið að sex af
hverjum tíu jarðarbúum liði skort.
Vegna rányrkju hafa mörg frjóvsöm
lönd breyzt í eyðimerkur. Hvað á þá
til bragðs að taka til þess að bjarga
mannkyninu — forða þvi að milljónir
manna hrynji niður úr hungri?
Fjöldi vísidamanna er nú að fást
við þetta vandamál og þeir halda því
fram að mannkynið verði að fá meiri
matvæli úr sjónum heldur en verið
hefur. í sjónum sé óþrjótandi bi'rgðir
af næringarefnum.
En hvernig fer þá ef fiskveiðar eru
stundaðar í langt um stæi'ri stíl en nú
cr og með miklu stórvirkari veiði-
tækjum? Mun þá ekki fljótt ganga á
stofninn og rányrkjan í sjónum leiða
til hins sama og rányrkjan á landi?
Ekki halda vísidamnenirnir það og
þeir benda á ýmislegt máli sínu tii
sönnunar. Það er þá fyrst, að veiðar
eru ekki stundaðar nema á land-
grunni og öll fiskimið eru nú samtals
aðeins 7 % af hafinu. í öðru lagi hafa
90% af öllum fiski a'ð undanförnu
komið úr norðurhöfum. Og' í þriðja
lagi ber á það að líta, að í höfunum
eru 19.000 tegundir fiska, en aðeins
um 50 þeirra hafa enn verið notaðir
til manneldis svo nokkru nemi.
Ýmsar athuganir sýna hve geysimik
ið er af fiski úti í höfunum, þar sem
mcnn veiða hann ekki. Á Pribilof-
eyum er nú talið að vera muni um
miiijón sela. Að látratímanum
loknum fer allur þcssi skari suður i
haf og lifir þar á fiski. Er svo talið að
þessi selafjöldi muni þurfa meiri fisk
til lifsviðurværi, heldur en öll veiði-
skip flyt.ja á ári til vesturstrandar
Bandaríkjanna. En enginn veit enn
hvar „fiskimið“ selanna eru.
Þá er og talið að allur fiskifloti
Bandaríkjanna veiði ekki jafn mikið
á hverju ári eins og „gúanó“-fugl-
arnir við vesturströnd Suður-Ame-
ríku. Fiskimið þessara fugla er Hum-
boldt-straumurinn og er sagt að
hvergi í heimi sé önnur eins fiski-
gnægð og þar.
Þá er að geta um „torfur" þær, er
skip hafa orðið vör við með berg-
forðnbúr mannkynsins
máls dýptarmælum út um öll höf. Á
daginn eru torfur þessar nokkuð
djúpt, en grynka á sér um nætur. Á
því sést að hér er um lifandi verur
að næða, en hitt vita menn ekki hvort
þetta eru heldur fisktorfur eða svif.
En hvort sem er heldur, þá er hér
um algjörlega ótæmandi gnægtabúr
næringarefna að ræða. því að ,.pro-
tein“ er jafnt í svifi sem í fiskum.
Hvernig á þá að greiða hinu svelt-
ondi mannkyni aðgang að þessu
mikla forðabúri? Ekki hafa orðið jafn
miklar framfarir í veiðiaðferðum eins
og í mörgum öðrum greinum á und-
anförnum árum. Helztu nýungarnar
þar eru bergmáls-mælarnir cg fisk-
sjáin. Hvort tveggja hefur aukið
mjög veiðiskap þvi að nú geta menn
vitað hvar fiskur er undir og jafnvel
vitað um hvaða fisktegundir er að
ræða. Þá hafa og fiskleitir með flug-
vélum borið góðan árangur, einkum
hjá Florida og við Kyrrahafsströnd.
Þar nota fiskimenn kopta til þess að
vísa sér á fisktorfurnar.
í seinni heimsstyrjöldinni komust
kafbátar að því, að allar tegundir
fiska gefa frá sér einkennileg hljóð.
Með nýtízku áhöldum ætti að vera
hægt að rata á hljóðið og finna fisk-
torfurnar.
En það er ekki nóg að íinna fisk-
torfurnar, menn verða líka að geta
veitt fiskinn.
Fiskiskipin eru nú stórum betri en
þau hafa verið áður, stærri, hrað-
skreiðari og geta sótt á fjarlæg mið.
Nokkrar endurbætur hafa verið gerð-
ar á veiðarfærum þeirra, en þetta er
ekkj nóg. Menn þekkja ekki nógu vel
lifnaðarháttu fiskanna. Menn vita t.d.
ekki hvernig þeir hregðast við ýmis-
konar hljóðum, ljósum. rafmagni og
ilman. Þó vita menn, að fiskar fælast
og flýa fráhverfa rafgeisla, en sækja
á aðhverfa rafgeisla. Hin sömu áhrif
hafa hljóðbylgjur á þá, hvort þær eru
stuttar eða langar. Það er þess vegna
ekki loku fyrir það skotið að í fram-
tíðinni dragi veiðimenn fisk að sér
með rafbylgjum eða hljóðbylgjum. —
Þá getur og máske orðið gott að nota
sér þefvísi físka. Vísindamaður nokk-
ur, sem var í kjarnorku-leiðangri hjá
Bikini-ey, tók eftir því að kastað var
útbyrðis safa úr niðursuðudós, sem
asparges hafði verið í og á sömu
stundu skaut þar upp í yfirborðið
ótrúlegri mergð fiska. Þeir höfðu
fundið þefinn af safanum og sóttu
svona gráðugir í hann.
Út af strönd Perú, um hundrað
mílur úti í Kyrrahafi, eru menn farn-
ir að veiða makríl í stórum stíl með
rafmagni. Raftækjum er hleypt niður
í sjóinn og eins og fyr segir sækja
fiskar að aðhverfum rafgeislum. Þar
hefur skipið úti sogdælu og þegar
makríltorfa hefur safnast fyrir, er
fiskinum dælt upp í skipið hrönnum
saman.
Með slíkum veiðiaðferðum og öðr-
um enn stórvirkari, er hætt við rán-
yrkju. Vísindamenn segja að svo geti
fariS að sumum tegundum fiska
fækki mjög. En þrátt fyrir það sé
forðabúr sjávarins ótæmandi. Menn
verði aðeins að komast upp á það að
hagnýta fleiri fisktegundir en þeir
hafa gert lil þessa, og framleiða úr
þeim nýar fæðutegundir. Það verður
máske þyngsta þrautin að kenna
mönnum átið. En allar tilraunir í
þessa átt eru á byrjunarstigi enn.
PATOCKA var Kaupsýslumaður í Prag
og honum hafði tekizt að koma sér í
mjúkinn hjá kommúnistastjórninni. —'
Var hann svo sendur til Rúmeniu í
verslunarerindum. Eftir nokkra daga
fekk verslunarmálaráðuneytið skeyti
frá honum: „Hef gert ágætan verslun-
arsamning. Lengi lili hin frjálsa Rú-
menia". Ráðuneytinu þótti heldur vænt
um og símaði honum að fara til Soffiu.
Þaðan kom svo von bráðar skeyti: „Hef
gert ágætan verslunarsamning. Lengi
lifi hin frjálsa Búlgaría". Þá var hann
sendur til Búdapest og þaðan kom
skeyti litlu siðar: „Hef gert ágætan
vcrslunarsamning. Lengi lifi hið frjálsa
Ungverjaland".
En svo leið langur timi, að ekkert
heyrðist frá honum og • hafði honura
þó verið falið nýtt trúnaðarstarf. Einn
góðan veðurdag kemur þó skeyti til
verslunarmálaráðuneytisins: „Kominn
til New York. Lengi lifi hinn frjálsi
Patocka“.