Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1953, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
219
Sjöttu heimsálfan:
Níu þjóðir hafa lagt undir
sig Suðurskautslandið
um, en farizt þar síðar, þar eð eini
maðurinn, er um hana vissi, fell í
bardaga. — Fleiri sagnir eru um
Ólafskastala, þó eigi verði sagðar
hér.
SAVONLINNA KVÖDD
Er ég kom til hótelsins frá Ólafs-
kastala, beið mín þar Martti Halm-
esmaa prestur, er bauð mér heim
til hádegisverðar. Hann er virðu-
legur miðaldramaður, gengur lítið
eitt haltur, vegna sára, er hann
hlaut í stríðinu. — Ég dvel hjá hon-
um góða stund. Hann segir: „Nú á
ég að jarða lík. Komdu með mér,
þú hefur sennilega aldrei verið við
jarðarför í Finnlandi. Við getum
skoðað hetjugrafirnar um leið. Á
eftir drekkur þú miðdegiskaffi hjá
mér, ef þú hefur tíma til “
Ég fellst á þetta. Við göngum til
líkhússins. Þar fer engin athöfn
fram. Kistan er borin beint til
kirkjugarðsins, er liggur uppi á
hárri hæð utan við bæinn. Sá, er
grafin var, var gamall einsetumað-
ur frá einum vatnahólmanum. Ljk-
fylgdin var 20—30 manns. Organ-
isti kirkjunnar (kantorinn) var því
*nær einn um sönginn. Sunginn var
stuttur sálmur, er kistan hafði ver-
ið látin síga ofan í gröfina. Því
næst talaði Halmesmaa, og annar
ungur prestur, að mestu eftir hand-
bók, og fluttu síðan stutta bæn um
leið og þeir drupu höfði. Er rekum
hafði verið kastað á kistuna, var
enn sungið. Tók öll athöfnin mjög
skamman tíma. Veður var mjög
kalt uppi á hæðinni, 13 gráða frost
og stinningsvindur. Auðvitað hafði
ég ekkert orð skilið, því að allt fór
fram á finnsku. — Á heimleiðinni
námum við staðar við hetjugraf-
irnar mörgu, og sáum þar hið
smekklega minnismerki Aaltonens,
er þar hefur verið reist.
Um kvöldið tala ég í hátíðasal
menntaskólans og fekk stærri söfn-
uð en píanóleikarinn, og mátti ég
FRAM um 1800 var á öllum landkort-
um og hnattlíkönum stór hvít skella á
suðurhveli jarðar, þar sem hið mikla
Suðurskautsland er, sem kalla má
sjöttu heimsálfuna vegna stærðar
sinnar. Talið er að það muni vera um
14 milljónir ferkílómetra að stærð. Og
enn í dag er þetta víðáttumikla land-
svæði að mestu ókannað.
Landið er mjög fjöllótt og víða rísa
himingnæfandi tindar upp úr ísauðn-
inni, og eru sumir þeirra rúmlega 6000
metrar á hæð. Þarna er eldfjallið Ere-
bus, 4000 metra hátt og gnæfir yfir
Ross-jökulinn. Upp af því leggur alltaf
gufu og reykmökk, og stundum gýs það
og eru það öskugos.
Yfir öllu landinu liggur þykk íshella
og voldugir skriðjöklar ganga víða í
sjó fram. Þar brotnar framan af þeim
og eru það engir smájakar, sem þá
vel við una, í bæ, sem er að heita
má alveg finn-finnskur.
Klukkan rúmlega níu um kvöldið
er ferðinni heitið langt norður á
bóginn til Kajana. Ég hef rétt hæfi-
legan tíma til kvöldverðar með
skrifstofustjóra einum, sem er
Finn-Svíi frá Lovísa. Hann hafði
einu sinni verið á Siglufirði og var
einkar geðfelldur maður. Við borð-
um í stóra salnum í Hotelli Tott.
Það er laugardagskvöld- Hljóm-
sveitin spilar, og æska Savonlinna
stígur dans, fallegt, glaðvært fólk.
Brátt verð ég að hverfa á braut, en
áður en ég færi fekk ég þó að heyra
gamalkunnugt lag í þjóðvísnastíl
eftir Merikanto, sem margir kann-
ast við og syngja á íslandi: „Dár
björkarna susa sin milda sommer-
sáng.“ — Hljómlistin fylgir mér
út á götuna.
Vertu sæl, Savonlinna! (Meira)
losna, sumir margra kílómetra langir
og breiðir og um hundrað metra háir
upp»úr sjó. Og þegar þess er gætt, að
ekki er nema tæplega áttundi hluti íss-
ins ofan sjávar, geta menn gizkað á
hvílík ferlíki þetta eru. Stærsti skrið-
jökull heimsins er á Suðurskautsland-
inu. Hann heitir Beardmore-jökull og
er 500 km langur.
Lengi var Suðurskautslandið nefnt
„Terra australis incognita", þ. e. hið
ókunna suðurland. Fyrsti maðurinn,
sem komst í kynni við það var land-
könnuðurinn James Cook. Það var árið
1772. Hann komst þá á skipi sínu
svo nærri, að við sjálft lá að hann
tepptist í ísnum og þóttust skipverjar
eiga góðum vættum fjör að launa, er
þeir komust út úr honum. Lýsingar
þeirra af þessari svaðilför og hafísn-
um voru og þannig, að það fýsti menn
ekki fara þangað. Cook helt líka að
þarna væri ekkert land — ekkert ann-
að en himinháir jakar.
Það var því ekki fyr en 1821 að
menn komust að því að þarna var land.
Baltneskur maður, F. von Bellinghaus-
en, uppgötvaði það. Hann hafði verið
sendur af Rússakeisara í rannsóknar-
för suður í höf. Hann fann þar land,
sem hann nefndi Pétursey, í höfuðið á
Pétri I.. keisara, og gengur eyan undir
því nafni enn í dag, en nú eiga Norð-
menn hana, lögðu hana undir sig árið
1929.
En þótt land væri fundið þarna, þá
hafði enginn maður stigið fæti sínum
á hið mikla meginland fyr en árið
1895. En síðan hafa ýmsar þjóðir haft
ágirnd á því. Er þar fyrst að nefna þær
þjóðir, er eiga lönd næst því, Argen-
tínu, Chile, Suður-Afríku, Ástralíu og
Nýa Sjáland. En nú hafa níu þjóðir
skift því á milli sín. Stærstu skikana
af sjálfu meginlandinu hafa þó aðeins
fimm þjóðir helgað sér: Ástralíumenn,
Nýsjálendingar, Bandaríkin, Bretar,
Norðmenn. Eru þessi landnám í orði
kveðnu eins og geirar, sem mætast k.
sama punkti, sjálfum Suðurpólnum,