Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1953, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
213
flt*Ga*i*** --f-W
þgnn eiginleika hugans að stafla upp í
sáfnhús minninganna sprekum, sem
við tíndum upp úr bókum og viðræð-
um við aðra menn.
Þannig verða hugmyndir til. Þær
eru háðar skynfærunum, hæfileikanum
til rökréttrar hugsunar og þekkingar,
sem aflað er úr bókum eða með við-
ræðum. Allt, sem til hugans berst frá
umheiminum, er litað og ummyndað af
áhrifum hinna þriggja guna (góðvild,
ástríður og myrkur). Reynsluþekking
manna, sem þannig er sköpuð af blönd-
uðum straumum skynfæranna, buddi
(skynsemi) og purusa (sjálfið) er því
ekki algjörlega sönn þekking að áliti
yogaheimspekinnar. — Hugurinn, sem
einnig er Austuvöllur andstæðra hvata
og kennda, er því ekki hin ódauðlega
vitund mannsins, heldur aðeins tæki
hennar. Hugurinn er friðlaus og aldrei
fullkomlega ánægður vegna þess að
hann skynjar hið stundlega í stað hins
eilífa, moldviðri sléttunnar er hlutskifti
hans en ekki heiðríkja fjallsins. Hann
seilist því í munað, sem er ekki ham-
ingja, og er haldinn lífsþorsta og ótta
við dauðann. Hann fer villur vegar og
er móttækilegur fyrir allar þjáningar
heimsins.
Tilgangur yogans er þó ekki að binda
enda á starfsemi hugans, heldur að láta
sjálfið upplýsa hann og eyða þannig
myrkri hans og villu. — Hugurinn er
fyrirbrigði sem yoginn verður að taka
til alvarlegrar meðferðar áður en
lengra er haldið. Stundum er hann
(hugurinn) friðlaus og hvarflar frá
einu í annað. Stundum er hann blindur,
fullur drunga og liggur í svefnmóki.
Stundum hlaðinn áhyggjum og hrak-
inn af veðri og vindum.
Aðrar hindranir, sem yoginn verður
að sigrast á, eru sjúkdómar, ótti og ó-
vissa, munaðargirni, þrár og efi, rang-
snúnar hugmyndir, getuleysi til að ein-
beita hug sínum og óstöðugleiki jafnvel
eftir að það hefur tekizt.
■k k 'k
Þegar yoginn hefur sigrazt á öllum
þessum hindrunum, hefjast lokastig
þessarar farar. Þau eru Dharana (fast-
hygli), Dhyana (hugleiðsla) og Sam-
adhi (hið æðsta innsæi).
Dharana er í því fólgið að yoginn
tekur til meðferðar ákveðið hugðarefni
og festir hugann við það eitt. Tilgang-
urinn með því er að róa hugann og láta
hann hætta að hvarfla frá einu í annað
— en flestum er það um megn nema
stutta stund. Um leið lokar yoginn
skynfærum sínum fyrir umhejminum.
Þessi rósemi og kyrrð líffærastarf-
seminnar og hugans sem Dharana skap-
ar leiðir hægt og hægt yfir til næsta
stigs, Dhyana. Ný öfl losna þá úr læð-
ingi og nýtt svið vitundarinnar birtist.
Hugurinn er fullur friðar. Hann er al-
gjörlega einþættur og þar kemst ekk-
ert að annað en það sem yoginn hefur
kosið að taka til meðferðar. í þessu
ástandi næst fullkomin þekking á því
sem huganum er beint að, því skynjun
og hið skynjaða verða þar eitt.
Hámark Dhyana eða hugleiðslunnar
er Samadhi — hið æðsta innsæi. —
Vitundin beinist þá að því ljósi, sem er
ofar öllum áhyggjum og sorgum. Hug-
arstarfsemin stöðvast og ný vitund tek-
ur við. Yoginn skynjar sinn innri veru-
leika, sjálfið, og hið sanna eðli lífsins.
í þessu ástandi er vitundin skýrust og
víðtækust Það einkennist af hugljómun,
voldugri máttartilfinningu og hamingju
sem á sér enga ytri orsök.
Ávextir þess eru djúpur ójarðneskur
friður og leiftur innsæisins sem veita
yoganum sanna þekkingu. Veraldleg
hamingja verður honum næsta fátæk-
leg og fölnar eins og morgunstjarna í
skini nýrrar sólar. Eftir að þessu stigi
er náð er veröldin honum fangelsi, sem
aðskilur hann frá hinum miklu víð-
áttum, því fullkomna lausn fær hann
ekki fyrr en í dauðanum. Eftir það
hverfur hann til annarra veralda, nema
hann hafi ákveðin verk að vinna í
þágu framvindunnar.
* **
Þegar yoginn hefur náð hinum þrem
síðustu stigum sínum öðlast hann yfir-
skilvitlega þekkingu og vald til að gera
„kraftaverk“.
Með því að beina vitund sinni að
Udana (taugum sem stjórna lungum
og öllum efri hluta líkamans) upphefur
yoginn þyngd sína og getur gengið á
vatni eða þyrnum og sofið á spjóts-
oddum. Hann getur öðlazt fullkomna
innsæisþekkingu á hverju því máli,
sem hann kýs að leita lausnar á. Hann
getur gert sig óháðan veðráttu svo sem
hita og kulda. Ef honum býður svo
hugur við að horfa getur hann setið
nakinn uppi á jökultindi í frosthörku
og illum veðrum. — Að vaða eld er
honum leikur einn. Hann getur tekið
vizku-steininn sér í hönd og séð inn í
dulheima annarrar tilveru. Hugsanir
manna verSa honum opin bók. Hann
getur kannað fortíð og framtíð og seð
fyrir dauða sinn og annarra. Hann get-
ur gert líkama sinn ósýnilegan, gengið
um lokaðar dyr eða farið hamförum.
Hann getur kannað rúmið, sólkerfi og
himintungl. Hann getur náð tökum á
líffærastarfsemi sinni — stöðvað andar-
drátt sinn og hjartslátt og látið grafa
sig lifandi í loftþéttu hylki jafnvel vik-
um saman, án þess að verða meint af.
Hann getur gefið vöðvum sínum styrk-
leika fílsins eða látið ijósblik leiftra
frá líkama sínum — og margir fleiri
hlutir eru sagðir honum í sjálfsvald
settir. Patanjali kennir að sá er náð
hefur samadhi og er fær um að greina
milli sjálfsins og hinnar ytri tilveru,
nái valdi yfir öllum sviðum tilverunnar
og öðlist vitund, sem kalla mætti al-
vizka.
'k -k k
Út frá sjónarmiði venjulegra manna
virðast allir þessir hlutir næsta ótrú-
legir og ef sannir reyndust, yfirnáttúr-
legir. — En yogaheimspekin álítur þá
eðlilega og útskýrir hvert einstakt fyrir
-brigði hvernig það er framkvæmt. Frá
sjónarmiði hennar er ekkert til, sem
kallazt getur yfirnáttúrlegt. Allt lýtur
föstum ákveðnum lögmálum.
En aðeins lítið brot þessara eðlilegu
lögmála náttúrunnar eru mönnum
kunn. — Yoginn lítur því á undrun
manna yfir þessum fyrirbrigðum svip-
uðum augum og faglærðir nútímamenn
skoða undrun frumskógarmanns, sem
í fyrsta sinn horfir á kvikmynd, talar
í síma, hlustar á útvarp eða sér bifreið,
flugvél eða gufuskip. í augum náttúru-
barnsins er nútímatækni Vesturlanda
engu smærri galdur en hin fornu vís-
indi austursins.
En allir þessir furðulegu hlutir eru
yoganum þó aukaatriði. Þeir eru blóm,
sem gróa utanbrautar við leið hans til
fullkomnunar. Hann getur beygt sig
niður og lesið þessi blóm ef hann vill,
en sá sem yfirgefur veginn vegna þessa
gróðurs hverfur fljótlega niður á við
aftur og verður að hefja för sína að
nýu. — Yoginn er því varaður við að
beita ekki kunnáttu sinni um of, sízt
af öllu í hégómlegum og eigingjörnum
tilgangi. Einkum hér á hinum efstu
stigum reynir á siðferðisstyrk yogans
og þess vegna er lögð svo rík áherzla
á hið fyrsta stig hans, yama, því ef
siðferðilega vanþroskaður maður öðlast
mátt yogans verður sá máttur honum
aðeins mistilteinninn í hendi blind-
Frh. á bls. 220.