Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1953, Blaðsíða 12

234
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
lega bæjarins. — Dvöl mín varð
stutt í Nýkarlabæ, því að um
kvöldið átti ég að vera kominn
til Hárme. Skólastjórinn gekk
með mér um baeinn og sýndi mér
kirkjuna og Kuddnás. — Kirkjan
er mjög falleg, og hefur nýlega
farið fram mikil og dýr viðgerð
á henni. En mestur kostnaður og
vinna hefur þó orðið við það, að
kalla fram á ný hinar fögru freskó-
myndir lofts og veggja, er skyn-
semistrúarmenn máluðu yfir á
sinum tíma. Víða um Finnland og'
Svíþjóð hefur undanfarið verið
unnið að því af mikilli kostgæfni
að bæta fyrir þetta brot, og hefur
verkið tekiat vonum framar, þar
sem þetta er mjög vandasamt verk,
ef myndirnar eiga ekki að bíða
tjón af. Skynsemin hættir sér
stundum of langt inn á þau svið,
þar sem hún á ekki heima.
— ★ —
Á ÆSKUSTÖÐVLM
TOPELIUSAR
Og nú komum við til Kuddnás,
er stendur dálítið út af fyrir sig,
rett við árbakkann- Í Kuddnás var
heimili Topeliusarættarinnar i
fjóra ættliði. Ættfaðirinn, kirkju-
málarinn Michel, sem aður er getið
um bjó þar íyrstur. Þa tók við son-
ur hans, nafni skáldsins og faðir.
Og er húsið i þeim skorðum, er
það var á hans tíð. Læknirinn var
mjög merkur maður, mikill þjóð-
kvæðasafnari og náinn samverka-
maður Ehas Lönnrot, Kalevala-
hofundarins fræga. — Zackris
læknir varð fyrir þvi öhappi á
fremur ungum aldiú að falla niður
í vök á læknisferð. Honum var
bjargað frá drukknun, en ofkæld-
ist heiftarlega. Fekk hann lomun
af, sem batt hann við stóhnn í
áratug. Eftir mætti reyndi hann
þó að fást við lækmsstorf meðan
hann lifðf. Skáldið, sem þá var
barn að aldri, segir svo frá í endur-
miahingum sínum: „óft var gest>-
kvæmt hjá iöður mínum, en bezt
man ég gráskeggjuðu öldungana í
fótsíðu kuflunum, með grátt hár á
herðar niður. Þeir kváðu einhverja
undarlega söngva inni hjá föður
mínum, stundum frá morgni til
kvölds.“ Þetta voru kalevalaþulir
úr Kyrjálahéruðunum.
Læknirinn hafði áhuga fyrir
ræktun og landbúnaði, og var á
undan sínum tíma um margt í því
efni. Ekkja hans bjó í Kuddnás í 37
ár eftir dauða manns síns, og dvaldi
skáldið þar öll sumur eftir að hann
iór í skóla. — Þá tók systir hans
við jörðinni, en hætti búskapnum
bráðlega. Og nú hnignaði þar öllu.
Þegar systir skáldsins fluttist
burt og skáldið var orðinn embætt-
ismaður í Helsingfors, neyddust
þau systkinin til þess að selja
Kuddnás, og var þeim það þó ekki
sársaukalaust.
Um 1930 varð til „Stofnunin
æskuheimih Z. Topelius. Stóðu að
henni margir aðilar, m- a. sænsk-
finnska bókmenntafélagið í Hels-
ingfors. Það keypti Kuddnás, fekk
gamla ættargripi aftur flutta heim
og naut um niðurröðun þeirra leið-
sögu systurbarna skáldsins. Má því
telja, að þar sé nú allt í svipuðu
ástandi og þá er skáldið var að
alast þar upp. Er nú húsið aðeins
notað sem safn. Safnvörðurinn býr
í htlu húsi við hliðina á þvi. — í
fyrsta herberginu, sem komið er
mn i frá anddyri, stendur vagga
skáldsins. í því eru einnig nokkur
leikfong þeirra systkina, og að auki
ýmsir munir móður þeirra. Þaðan
er gengið inn í gestastofu, með hús-
gögnum i Karl-Jóhanns stil, og
fallegum krystalshjáhni i lofti. Þar
er og flygill og aðnr merkilegir
mumr. — Borðstofan og eldhúsið
er hvorttveggja fremur frurn-
stætt. og ekkert í húsmu ber vott
um að þar hafi efnafólk búið. —
Fra forstofu hggur stigi upp á
þurrkloítið, sem er hátt og hálí
dimmt. Það mætti kalla það leik-
loftið. Á loftinu er að finna ýms
leikföng, þar á meðal fjölda af
pappírsmönnum, er drengurinn
hefur af imyndunarafli sinu klippt
út, og notað sem hermenn. En bar-
dagar Voru uppáhaldsleikur
Zachris litla, sem margra annarra
drengja-
í endurminningum sínum kemst
Topelius þannig að orði: „Heilir
herir af pappírshetjum, búnir
hjálmum, brynjum, skjöldum og
sverðum, efndu til hræðilegs blóð-
baðs á loftinu. Bak við stóra papp-
írsörk herjuðu skærin blint. Hend-
ur og fætur og jafnvel höfuð fuku
af. En pappírshetjurnar hlutu
lækningu, jafnvel eftir þau voða
högg'. Þá eru þar ýmsar teikningar
og fyrstu skrif drengsins og ber
allt vott um hið mikla ímyndun-
arafl hans. Einnig er þar dálítið
skordýrasafn, því að hann var
snemma náttúruskoðari mikill og
einkum hneigður fyrir þessa grein
náttúrufræðinnar. Þegar afi hans
gamli, kirkjumálarinn, var heima,
bjó hann á þessu lofti. Hafði son-
arsonurinn „frelsi meira en nokk-
ur annar til þess að gramsa þar í
litakrukkunum hans.“ — í öðrum
enda loftsin.s er iierbergi skáldsins,
þar sem hann bjó ásamt heimilis-
kennaranum er leiddi hann fyrstu
námsporin. í því herbergi orti
hann sin fyrstu ljóð, pilturinn, er
siðar varð „hamingja heillar þjóð-
ar“ og ávann sér ást og frægð með-
al margra þjóða heims. Fögur sál
og kærleiksrik, sem alltaf var ung.
Einnig vér íslendingar stöndum í
þakkarskuld við þenna mæta
mann, sem lá í vöggu í Kuddnás.
(Meira)
EITT AF ELZTU HANÞRITUM sem
til eru íannst í Þebuborg og er talið
3000 ára gamalt. Það er auglýsing,
ntuð á papyrus, þar sem fé er lagt
til höfuðs strokuþráeli.