Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.1953, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
285
Nyrsta bækistöð í heimi
Á EYUNUM norðan við Kanada
haía Bandaríkjamenn og Kanada
reist fimm veðurathuganastöðvar.
Hin syðsta þeirra er Resolute á
Cornwallsey, sem er við siglinga-
leiðina norðan við Ameríku. Önn-
ur heitir Mould Bay og er á Prince
Patricks-ey, sem er nyrzt og aust-
ast í eyaklasanum. Þriðja stöðin
heitir Isacsen og er á Ellef Ringsnes
ey. Hin fjórða heitir Eureka og er
á Raanes-skaga, sem gengur austur
úr Ellesmere-landi um miðju. Hin
fimmta heitir Alert og er á nyrzta
odda Ellesmere-lands, sem skagar
þar norður fyrir vesturströnd
Grænlands. Er hún á 82. gr. norður-
breiddar, og er þarna þvi nyrzti
manna bústaður í heimi- Er því
fróðiegt að skyggnast þar um, sjá
hvernig mönnunum líður og hvað
þeir hafa fyrir stafni.
Þarna eru veðurfræðingar, loft-
skeytamenn, loftmælingamenn, vél
-fræðingar og matreiðslumaður,
jafnmargir menn frá hvorri þjóð.
Húsakynni þeirra eru gerð eins
vistleg og unot er. Fyrst er að
nefna rannsóknastöðina sjálfa. Er
þar rúmgóður salur þar sem menn
sitja, matast, hlusta á útvarp og
grammóíón, tefla eða spila — og
vinna að athugunum sinum, Þarna
er og gnægð góðra bóka, svo að
þeir geta lesið hvenær sem þeir
hafa tima til þe'ss. í sambandi við
stöðina eru tveir svefnskáiar og
hefur hver maður þar sitt herbergi,
sem er um átta fet á lengd og sjö á
breidd. Þykir þetta nauðsynlegt,
því að það er sannreynt að norður
í kuldanum og vetrarmyrkrinu,
■\'erða menn önuglyndir og þver-
móðskufuilir ög í'á skömm hvér á
öðrum, ef þeir þurfa að sitja þröngt.
En með þessu móti, að láta hvern
mann hafa herbergi handa sér,
verður návistin ekki jafn þreyt-
andi, því að þá geta menn verið út
af fyrir sig þegar þá langar til.
Vetrarnóttin er þarna fimm mán-
uði ársins og menn þola hana mis-
jafnlega. Hún „legst á sálina“ með
ómótstæðilegu afli. Oftast koma
áhrif myrkursins og kuldans þann-
ig fram, að menn fara að hafa allt
illt á hornum sér við félaga sína,
svo hætta þeir að tala við þá og
að lokum reyna þeir að vera einir
og gefa sig þunglyndi á vald. Á
þessu hefur ekki borið mikið í hin-
um norðlægu veðurathuganastöðv-
um, en þó kom það fyrir, að einn
maður þoldi ekki myrkrið ög kuld-
ann og var hann sendur heim með
fyrstu flugferð um vorið.
í svefnherbergjum mannanna er
dragkista stór til geymslu, borð,
bekkur og rúm, sem hægt er að
hækka og lækka. Hafa margir rúm
síti upp undir þaki á vetrum, því
að þar er jafnan hlýrra en niður
við gólf. Sjálfir mega menn ráða
því hver litur er á svefnherbergj-
um þeirra og þeir mega mála
myndir á veggina ef þá Jangar tiL
Þarna eru einnig geymsluskálar
og er sérstakur skáli þar sem menn
framleiða gas í loftbelgi og fylla
þá. Þar má aldrei koma ljós, vegna
sprengihættu. ÖU húsin voru stnið-
uð suður í Bandarikjunum eftir
fyrirsögn manna, sem kunnir eru
á norðurslóðum. Var efn-ið svo flutt
í flugvélum norður á bóginn, en
stöðvarmenn reistu húsin sjálfir og
gengu frá þeim. Þau eru hituð með
olíukyndingu. Eldhættan er því
mikil og á hverjum klúkkutíma
allan sólarhringjnn er Litið eftir
kyndmgartækjunum, þvi aö ekki
vaeri gaman að breirna ofar. aí ser
húsin þarna norður frá, máske um
hávetur þegar frostið er yfir 40
stig og menn geta ekki verið úti
nema stutta stund í einu án þess
að kala til skemmda í andliti.
Mest er eldhættan þegar hvass-
viðri er. Þá verður súgurinn í kynd
-ingartækinu svo mikill að loginn
deyr. En olían heldur áfram að
drjúpa og myndast þá gas, sem
valdið getur sprengingu ef brugðið
er upp eldspýtu.
Það er að vísu gert ráð fyrir því
að svö kunni að fara að stöðin
brenni og eru gerðar sérstakar ráð-
stafanir til að bjarga lífi mann-
anna, ef svo kynni að fara. Nokkuð
frá stöðinni eru- forðageymslur og
eru þær merktar með stöngum,
sem standa upp úr snjónum, svo að
auðveít er að finna þær. Þarna eru
tjöld, eldsneyti og matarbirgðir,
sem eiga að nægja mönnum þang-
að til flugvélar koma þangað næsta
vor.
Um starfsemi mannanna er það
að segja, að tvisvar á sólarhring
senda þeir flugbelgi til rannsókna
upp í háloftin. Komast þessir belg-
ir í 70.000 feta hæð. í þeim eru lítil
sjálfvirk útvarpstæki, sem mæla
loftþyngd og hita, en í stöðinni er
móttökutæki, sem tekur við mæl-
ingum þeirra. Ekki geta taskin í
lof-tbelgjunum mælt vindhraða, en
með radartækjum er fylgzt með
ferðum flugbelgjanna og vindhrað-
inn reiknaður eftir þvi- hvað þá
hrekur hratt.
Átta sinnum á sólarhring eru
gerðar veðurathuganir á jörðu
niðri, Er þá mælt hve hátt sé til
skýa, íoftþyngd-, vindhraði, loft-
hiti, skyggni, úrkoma og athuguð
ýmis fyrirbrigði í sambandi við
fannkomu. Síðan eru athuganir
þessar sendar með loftskeytum á
dulmáli til Edmonton i Alberta-
fylki í Kanada. Þar er unnið úr
rannsóknum alira stöðvanna og
mðurstöðurnar sendar til Yeður-