Lesbók Morgunblaðsins - 13.09.1953, Síða 2

504
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
alltof fáir, og enn sjaldgæfara er,
að þeir geti samtímis unnið að hinu
sama starfi og stutt hvorir aðra.
En við stofnun Ræktunarfélags
Norðurlands voru heilladísir lands
vors svo náðugar, að gefa því
hvorki meira né minna en þrjá
slíka forystumenn í einu. Sjaldan
eða aldrei á voru landi mun slíkt
mannval hafa setið í einu í stjórn
sama félags. Menn sem þó voru
um margt ólíkir og höfðu valið sér
ólík líísstörf og hlotið ólíka mennt-
un. En eitt tengdi þá saman: trúin
á íslenzkan gróður og íslenzka
mold og viljinn á ræktun lýðs og
lands. Og öllum var þeim gefin
sama bjartsýnin, að hið erfiða við-
fangsefni, er þeir höfðu valið sér
mundi takast.
np np
Elztur þessara þremenninga var
Páll Briem, amtmaður. Þótt hann
væri þá að vísu enn á bezta aldri,
sem kalla má, var lífsskeið hans
nær á enda runnið við stofnun
Ræktunarfélags Norðurlands, og
starf hans í þágu þess félagsskapar
varð lokaþátturinn í miklu og fjöl-
breyttu þjóðnytjastarfi. Enda þótt
menntun hans og lífsstarf virðist
liggja allfjarri landbúnaðarmálum,
þá hafði ást hans og áhugi á ís-
Ienzkum Iandbúnaði, gert hann að
áhrifamiklum forystumanni á þeim
sviðum um langt skeið. Á unga
aldri greiddi hann götu Hermanns
Jónassonar skólastjóra, er hann
dvaldist við nám erlendis, og síðar
studdi hann Hermann með ráðum
og dáð, er hann hóf útgáfu Búnað-
arritsins. Þegar hann sat á Alþingi
var hann öruggur málsvari land-
búnaðarins. Meðan hann var sýslu-
maður Rangæinga bjó hann mynd-
arbúi, og var þar mikið við land-
búnaðarmál riðinn, og eftir að
hann gerðist amtmaður Norðlend-
inga, tók hann forystuna um fjöl-
mörg nauðsynjamál landbúnaðar-
ins. Þannig átti hann manna
drýgstan þátt í að tókst að útrýma
fjárkláðanum, sem þá gerði mikinn
usla víða um Norðurland, og í öll-
um embættisrekstri sínum leitaðist
hann við í hvívetna að styðja að
framförum í landbúnaði eftir því
sem starfssvið hans leyfði. Svo
virðist þó, sem tvennt hafi honum
verið hugleiknast í búnaðarmálum:
Skipan félagsmála landbúnaðarins,
og að fenginn yrði fræðilegur
grundvöllur fyrir íslenzk ræktun-
arstörf. Hann varð einn þeirra
manna, er drýgstan þátt átti í
stofnun Búnaðarfélags íslands, og
þeirri skipan, sem þá var sett um
Búnaðarþing, og hann vann mest
og bezt að endurbótum Hólaskóla.
í öllu, sem Páll Briem hefur rit-
að um almenn mál, kemur fram
eldheitur umbótavilji og djúpsett
þekking og skilningur á þörfum
lands og þjóðar, en einnig dirfska
og einbeittni að gagnrýna harðlega
það, sem honum þótti miður fara.
Var hann oft svo sóknardjarfur og
harðskeyttur í ádeilum sínum, að
það mun hafa bakað honum nokkr-
ar óvinsældir, því að sjaldan reyn-
ist það vænlegt til fylgis og vin-
sælda, að stinga á kýlunum og ýfa
fúasárin. En ekkert var fjær Páii
Briem en að vera niðurrifsmaður,
þótt ádeilur hans væru stundum
harðar. Hann bar ætíð græðismyrsl
nýrra hugmynda, nýrra ráða og
nýrra framkvæmda í sárin, og því
greri ætíð undan, þar sem hann fór.
Ársrit Ræktunarfélags Norður-
lands hefst með ritgerð eftir Pál
Briem, þar sem skýrð er steína
félagsins og hlutverk þess rætt. Sú
grein gæti enn í dag verið stefnu-
skrá ungs og byrjandi búnaðar-
félags. Það verður vart metið til
fullnustu, hvert traust og styrkur
það var hinu unga félagi, að njóta
Páls Briem að, þegar ýtt var úr
vör hið fyrsta sinni.
Stefán Stefánsson, skólameistari
var nokkrum árum yngri en Páll
Briem, og um þær mundir er Rækt-
unarfélag Norðurlands var stofnað
stóð hann í broddi lífsins. Hann
hafði þá um allmörg ár verið kenn-
ari á Möðruvöllum, rekið þar jafn-
framt stórbú og verið frumkvöðuil
hvers konar umbóta í búnaðarmál-
um í sveit sinni. Þegar hér var
komið sögu, var hann nýlega kjör-
inn á Alþing. Og síðast en ekki
sízt hafði hann með samningu
Flóru íslands, er hann gaf þjóðinni
í morgungjöf byrjandi aldar, leyst
af hendi vísindalegt afrek, er skip-
aði alþýðuskólakennaranum norð-
ur í Hörgárdal, á bekk meðal hinna
fremstu vísindamanna nágranna-
landanna.
Stefán var hverjum manni glæsi-
legri, og hvar sem hann kom fram
hreif hann menn til fylgis við
áhugamál sín og hugsjónir. Þekk-
ing hans á náttúru landsins og
reynsla í búnaðarmálum samtímis
gerði honum ljósara en e. t. v. öll-
um samtíðarmönnum hans, hver
lífsnauðsyn landbúnaðinum það
var, að skapast mætti vísindalegur
tilraunagrundvöllur fyrir ræktun-
arframkvæmdir.
Enda þótt hvorugur þeirra, F'áll
Briem eða Steíán Stefánsson,
legðu beint hönd að verki með til-
raunastarfsemi félagsins í önd-
verðu, tel ég vafalaust, að hin vís-
indalega þjálfun, er þeir höfðu
notið, og skilningur þeirra á þeim
efnum, hafi átt mjög sterkan þátt i
að stefna félagsins var mörkuð eins
og hún var í upphafi, og fast við
hana haldið. Stefáni auðnaðist að
fara með formennsku Ræktunar-
félagsins í 17 ár. Þau árin, sem
félagið var að vaxa og þroskast og
áhrifa þess gætti mest út á við. Á
þeim árum var það hann, sem öll-
um mönnum fremur mótaði svip
þess. Honum tókst að gera fundi
félagsins í senn að vakningar og