Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1954, Blaðsíða 2
102
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
auk þess sem síldarinnar er leitað
með dýptarmælum og Asdic tæki,
sem kallað hefur verið veiðisjá á
íslenzku. Hefur skipið á þessum 4
árum farið í allmarga leiðangra um
hafið milli N-Noregs — Jan Mayen
— íslands — Færeya og Álesund,
auk annarra leiðangra á öðrum
svæðum, t. d. sumarið 1951 í hafinu
milli íslands og Grænlands, en þar
fundu þeir síld dagana 7—9 júlí.
Með leiðangrum þessum má segja
að aðalmarkmið þeirra sé að finna
„vegi“ síldarinnar og gera áætlun
um magn hennar á hinum ýmsu
svæðum, til leiðbeiningar fiskiskip-
unum. Auk þess er skipið ætíð út-
búið tilheyrandi veiðarfærum, en
aflinn sem fæst er bæði hagnýttur
og notaður til rannsókna.
Árið 1950 eignuðust íslendingar
sitt fyrsta hafrannsóknarskip,
Maríu Júlíu, sem sérstaklega var
útbúin þeim tækjum er til rann-
sóknanna þurfti. Hefur hún farið
marga leiðangra á þessum árum, en
meginhluta rannsóknartímans hef-
ur verið varið til hafrannsókna á
síldarmiðunum norðanlands. — Er
mér kunnugt um að skerfur íslands
til fiskirannsóknanna og starf það
sem ísl. fiskifræðingar hafa Ieyst af
hendi er mikils metið erlendis, t. d.
í Noregi, sérstaklega þó síldarrann-
sóknirnar.
Eins og flestum er kunnugt, hef-
ur á undanförnum árum verið náin
samvinna milli Dana, íslendinga og
Norðmanna um haf og fiskirann-
sóknir á sumrin á svæðinu milli
Færeya, íslands og Jan Mayen, og
hafa tll þessa starfs verið notuð
skipin Dana, María Júlía og G. O.
Sars. — Af þessum skipum er
G. O. Sars bezt útbúinn hvað tæki
og vinnuskilyrði snertir, enda
þeirra stærstur.
Þar 'Sem veiðisjáin í G. O. Sars
hefur gefið mjög góða raun, var
snemma á s.l. ári ákveðið að fá eitt
elíkt tækj hingað tjl reynslu, jafn-
framt því sem ákveðið var að
breyta varðskipinu Ægi í fullkom-
ið haf- og fiskirannsóknarskip,
nokkurs konar íslenzkan G. O. Sars.
Vonir stóðu til að hægt yrði að
nota tækið á síldarvertíðinni á s.l.
sumri, en vegna breytinga á skip-
inu komst Ægir ekki á síldarmiðin
austur af íslandi fyr en 25. ágúst,
eða er skipin voru að hætta veiðum
með herpinót.
Þótt tíminn hafi ekki verið lang-
ur varð árangurinn góður. Vísaði
Ægir nokkrum reknetjaskipum á
síld, eftir að hafa fundið hana með
veiðisjánni. — Eru miklar vonir
bundnar við þetta nýa tæki (en
langdrag þess er 1800 metrar) og
fiskileit og rannsóknir Ægis í fram-
tíðinni.
Veiðisjáin (Asdic)
Eitt af tækjum þeim sem einna
mest hefur stuðlað að „frægð“ G. O.
Sars sem síldarleitarskips, er veiði-
sjáin — þessi rafmagnsfálmari, sem
sýnir síldartorfur í allt að 2000 m
fjarlægð allt í kring um skipið. —
Asdic er ekki ný uppfinning, það
var notað í síðasta stríði til að finna
kafbáta sem voru undir yfirborði
sjávar. í höfuðdráttum er það svip-
að venjulegum dýptarmælum. —
Sendur er út snöggur láréttur radio
geisli (pulse) sem síðan endurvarp-
ast til skipsins, ef hann hefur hitt
á t. d. síldartorfu. Tíminn sem þetta
tekur er mældur og gefur til kynna
fjarlægð þess er endurvarpinu olli.
Ef veiðisjáin er notuð þar sem dýpi
er innan við 100—125 m og botninn
er tindóttur þarf nokkra æfingu
við notkun hennar, því slíkir botn-
tindar gefa venjulega gott endur-
varp, og getur þá verið erfitt að
ákveða hvort um fiskitorfu eða
botn er að ræða. Ekki er þó að efa
að veiðisjáin verður fiskiskipum til
ómetanlegs gagns, sérstaklega þar
sem síld eða annar fiskur er í torf-
um.
Norðmenn eru fyrstir annarra
þjóða að smíða veiðisjá fyrir
smærri fiskiskip, enda gáfu tilraun-
ir er þeir gerðu á vetrarvertíðinni
í fyrra ágætan árangur. Er þegar
hafin framleiðsla á þessum tækjum
í Oslo. Hafa þau 1000 m langdrag,
en í sumar munu þeir einnig setja
á markaðinn tæki með 2000 m. lang
-dragi. Bæði þessi tæki má einnig
nota sem dýptarmæla því botn-
stykkin eru tvö. Eru þegar allmörg
norsk síldveiðiskip útbúin þessum
tækjum sem þau nota við síldveið-
arnar í vetur, og vitað er að nokkur
íslenzk fiskiskip verða búin þeim á
næstunni.
Um borð í G. O. Sars
Vegna starfs míns á Ægi, fór
Árni Friðriksson fram á það á s.l.
hausti, við forstjóra norsku fiski-
rannsóknanna í Bergen Gunnar
Rollefsen og Finn Devold deildar-
stjóra, að ég fengi að vera með
G. O. Sars er skipið færi að leita
vetrarsíldarinnar norsku. Var leyf-
ið fúslega veitt og ég boðinn vel-
kominn til skips í byrjun nóvember.
Er ég kom um borð var í óða önn
verið að útbúa skipið til ferðarinn-
ar, en fyrirhugað var að fara 3 leið-
angra áður en síldarvertíðin hæfist.
í land var settur togveiðiútbúnaður
skipsins en í stað þess komu ýmsar
gerðir af reknetjum o. fl. Skipið
hafði fyr um haustið verið við
þorskrannsóknir norður í Barents-
hafi, en í þeirri ferð hafði það
bjargað þýzku flutningaskipi sem
var fullhlaðið timbri, en hafði lask-
azt í óveðri.
Á skipinu er að jafnaði 30 manna
áhöfn, en skipstjóri þess er Petter
Myrseth, vel reyndur og þekktur
fiskiskipstjóri. — Yfirumsjón með
veiðisjánni, ratsjánni og öðrum
radio-hjálpartækjum (nema loft-
skeytastöðinni) hefur svokallaður
„instrumentsjef“ Gudmund Vest-
neg. Venjulega eru 2 fiskjfraeðingar