Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1954, Blaðsíða 7

sjaldan mikill tími til þess, því að
kóngulærnar eru fljótar á kreik þegar
veiði gefst. En flugurnar fá þarna að
reyna hið sama og menn verða oft
fyrir þegar þeir fá martröð í svefni, að
sjá ófreskjuna nálgast og geta sig ekki
hreyft. — Þó á þetta ekki við alltaf,
Sumar flugur og mölflugur eru svo
slæmar á bragðið, að kóngulónum
verður óglatt um leið og þær bíta, flýa
inn í holu sína og kúgast, og þá getur
það skeð að hin særða bráð sleppi.
Kóngulær geta ekki verið öruggar
hver fyrir annarri. Ein tegund kóngu-
lóa lifir til dæmis mest megnis á kóngu
-lóm annarrar tegundar, sem ekki eru
jafn stórar né duglegar að verja sig.
Þó hafa þær fundið upp á þeim sið að
fara í dulgerfi og villa þannig á sér
heimildir. Taka þær þá belg af dauðri
kónguló og stórri og steypa yfir sig.
Aðrar geta gefið frá sér svo vondan
þef, að hann fælir óvinina.
Ekki eru það allar kóngulær sem ríða
sér veiðinet. Sumar treysta eingöngu
á flýti sinn og krafta til þess að afla
sér bróðar. Ein tegundin, sem nefnist
„segestria“, vefur utan um sig silki-
hylki í holu sinni, en lætur þræði
liggja þaðan í allar áttir. Heldur hún
endunum á þessum þráðum í klóm
sínum og verður þess undir eins vör,
ef komið er við einhvern þeirra, og
veit að þá er veiðivon. Rýkur hún þá
út og ræðst á gestinn og dregur svo
feng sinn inn í holuna og etur þar í
ró og næði. Að því búnu gerir hún við
þræðina og sezt svo aftur á vörð. Það
þykir einkennilegt, að kóngulærnar
geta gert mun á því hvort það er lif-
andi kvikindi eða vindur, sem hreyfir
þræðina. Þótt vindurinn skeki þá, situr
hún sem fastast, en komi fluga eða
smámaur við einhvern þráðinn, þá er
hún þegar rokin út.
Vegna þessa verða karldýrin að fara
mjög varlega þegar þau vilja komast
á fund hinnar útvöldu. Þeir eru miklu
minni en þær, og geta því átt það á
hættu að skessurnar gjaldi þeim rauð-
an belg fyrir gráan. Það þarf því all-
mikið áræði til þess að fara í biðils-
för. Ef konuefnið hefur ofið vef, skríð-
ur hann upp á hann, grípur um einn
þráðinn með klónni og hristir hann
rækilega og á sérstakan hátt. Það er
tákn þess í hvaða erindagerðum hann
sé kominn. Hann Iiristir þráðinn aftur
og aftur og gerist æ djarfari og von-
betri. Maddaman kemur nú fram úr
holu sinni og skríður út á vefinn. —
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

107
Biðillinn nálgast hana með mestu var-
kárni, því að hann er sýnilega hrædd-
ur. Að lokum herðir hann þó upp hug-
ann og teygir löppina að henni og það
er eins og hann sé að strjúka henni eða
gæla við hana. Taki hún þessu ekki
illa, þá fer hann að kitla hana og þá
er sigur unninn.
Hjá annarri tegund, sem nefnist
„meta“ er aðferðin önnur. Þá bíður
biðillinn eftir því að sú útvalda hafi
fengið veiði í net sitt. Og á meðan hún
er að ganga frá veiðinni, nálgast hann
hana með atlotum sinum. Það er engu
líkara en að hann hugsi sem svo, að
meðan hún á í öðru að snúast, muni
hún ekki verða vond við sig, og engin
hætta sé á að hún eti sig þegar hún
hefur fengið góða veiði.
Hjá þriðju tegundinni, „pisaura list-
eri“, er aðferðin enn önnur. Þá byrjar
biðillinn á því að veiða flugu eða lítið
skorkvikindi og vefur það innan í lauf-
blað og færir þeirri útvöldu til þess að
hún þýðist sig.
Þá er enn að geta um tegund, sem
kallast „euophrys frontalis“. Karldýrið
er svart með eldrauð augu og fremst
á fremstu löppunum eru eins og gulir
vettlingar. Þegar hann nálgast hina út-
völdu, reisir hann sig upp, hvessir á
hana augun og veifar gulum hreyfun-
um framan í hana, þangað til hann
hefur dáleitt hana. Og meðan hún er
í dáinu svikst hann að henni.
Einn hefur þann sið, að laumast að
þeirri útvöldu og bíta í löpp á henni
og halda fast hvernig sem hún reynir
að verja sig. Jafnframt klappar hann
henni og gælir við hana þangað til hún
er orðin góð og tekur honum.
Ein tegundin nefnist „drassodes". —
Þar tekur karldýrið ungt kvendýr í
fóstur, lokar það inni og elur það upp
handa sér, þangað til það er kynþroska.
Skiftir kvendýrið þá um ham og með-
an á því stendur er það miður sín og
meinlaust, en þegar það hefur náð sér
aftur vílar það ekki fyrir sér að drepa
og eta biðla sína. Og yfirleitt mega
biðlarnir ekki bíða andartak hjá kær-
ustunum lengur en þörf gerist, því að
þá eiga þeir á hættu að missa lífið.
Þótt kvendýrin sé grimm við biðla
sína, hugsa þau vel um afkvæmin. Þær
búa til nokkurs konar skjóðu úr silki
og verpa í hana og draga svo þessa
dræsu með sér hvert sem þær fara, en
útungunartíminn er nokkrar vikur. —
Meðan þær eru með þessi afkvæmi í
eftirdragi, verja þær þau af miklu hug-
rekki gegn öllum óvinum og hika þá
ekki að leggja til bardaga við stærri
skepnur, sem þær flýa annars. Og ekki
er nóg að unga út, móðirin verður að
bera ungana á bakinu í viku á eftir á
meðan þeir eru að þroskast og verða
sjálfbjarga. En það er spursmál hvort
hér er um reglulega móðurást að ræða.
Náttúrufræðingur sá einu sinni tvær
kóngulær í bardaga. Önnur var með
unga á bakinu. Hún beið bana í við-
ureigninni, en þá tók hin ungana og
setti þá á bakið á sér og hefur sjálf-
sagt alið önn fyrir þeim. Og ekki nær
umhyggjan fyrir ungunum lengra en
þar til þeir eru sjálfbjarga. Þá vill
móðirin ekki sjá þá lengur, enda flýa
þeir þá, og er það vissara, því að ann-
ars mundi móðirin líklega eta þá.
Ein er sú tegund flugna, sem kóngu-
lærnar ofsækja ekki, cn ofsækir þær.
Maðkurinn, sem kemur úr eggi þessara
flugna, situr um að komast upp á bakið
á kónguló. Hann er með gripklær og
heldur sér föstum og síðan etur hann
sig inn í belginn á kóngulónni. — Þar
liggur hann svo í makindum allan vet-
urinn og lifir sem snikjudýr á kóngu-
lónni, án þess þó að ráðast á líffæri
hennar fyr en á seinustu stund. Þá etur
hann allt upp til agna nema sjálfan
haminn og að því loknu skriður hann
brattur og feitur út í vorhlýindin og
skilur við tóman belginn.
(Úr bókinni „Lesser Worlds“)
Það var á fljótabáti. Einn af far-
þegunum kemur til skipstjóra og spyr
hvers vegna skipið hafi staðnæmzt.
— Þokan er svo svört að við getum
ekki haldið áfram, sagði skipstjóri.
Þá benti farþeginn upp í loftið: Ekki
er nú þokan svört hér, ég sé stjörnur
á himninum.
— Já, sagði skipstjóri, en þá leið
siglum við ekki nema því aðeins að
ketilsprenging verði í skipinu.
— ★ —
Ung stúlka og öldruð kona voru að
bíða eftir samferðafólki sínu. Þær
settust og unga stúlkan bauð hinni
gömlu sígarettu. Það kom heldur svip-
ur á kerlu.
— Reykja sigarettu, ekki nema það
þó. Nei, þá vildi ég heldur kyssa fyrsta
karlmann, sem ég rekst á.
— Allt í lagi, sagði sú litla, en fáðu
þér eina þangað til hann kemur.