Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1954, Blaðsíða 16

f 116
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þorrakvöld á
Austurvelli, og
þó ekki vetrar-
legt, aðeins örlítið
föl, sem htfur
lagzt eins og hvít
blæja yfir mynd
Jóns Sigurðsson-
ar forseta og
fótstallann undir
henni.
(Ljósm. Ól. K.
Magnússon)
AFTÖKUSTAÐIR Á ÞINGVÖLLUM
Gálginn var hvorki í hærri né lægri
gjárbarminum, heldur var hann milli
tveggja viðlausra kletta, sem kölluðust
Gáigaklettar, í Almannagjá, austan-
vert við götuna sem liggur eftir gjánni
til Langastígs. Þar nálægt voru manna-
bein að finnast, og leggur af manni
fannst þar í minni tíð. Beinasmælki,
útlits sem brunnin bein í öskuhaugum,
sjást einnig oft í mynni Brennugjár
meir og minna eftir vatnavexti í Öxará,
en lítið sem ekkert bar á því, þegar
áin var lítil. Á hellunni við mynni
gjárinnar, var og í orði að galdra-
menn hefði verið brenndir. Eg man
ekki betur en að allir hólmarnir í
Öxará, sem að sjá eru nú fleiri en í
minni tíð á Þingvöllum 1822—28, hafi
fyrst verið einungis einn hólmi. Sagt
var mér af Kristjáni sál. Magnússvni
hreppstjóra í Skógarkoti, að höggstokk-
urinn hafi framundir seinustu aldamót
1800, staðið í Öxarárhólma gagnvart
eða neðantil móts við Brennugjá, en
farið í einhverjum vatnavexti árinnar,
sem hafa umturnað hólmanum og skift
honum i fleiri hóima. (Eiríkur Einar-
sen prestur).
f
HLUTVERK SKÖLANNA
Ætlunarverk alþýðuskólans er í
tveimur atriðum fólgið: að veita ung-
lingum nauðsynlega bóklega þekkingu,
og að veita honum uppeldi. Auk bók-
námsins á barnið að læra svo margt
annað. Það á að læra reglusemi, iðni,
sannieiksást. Það á að iæra að þekkja
hvað er rétt og rangt. Það á að læva
að þekkja hið góða og fagra til þess
að aðhyllast það og vond dæmi til að
varast þau. Allt þetta verður ekki
kennt með bókum og á ekki að kennast
með bókum í skólanum, en það heyrir
til uppeldi barnsins og skólinn á að
veita það. Það er takmark hans og til-
gangur að vera gróðrarreitur fyrir hina
ungu kynslóð, þar er hún nái þeim
þroska og krafti, andlegum og líkam-
legum, að hún verði fær um að ganga
út í baráttu lífsins. Að hver einstakur
maður verði fær um að velja sér lífs-
iðju og lífstakmark, að hann verði fær
um að halda rétta leið að þessu tak-
marki, að hann kunni að velja hið
góða, en hafna hinu illa, að hann verði
í sannleika frjáls.
(Jón Þórarinsson fræðslum.stj.)
STÍGUR Á HORNI
Árið 1854 réðist Stígur Stigsson ráðs-
maður hjá Elínu Ebenesardóttur á
Horni. Tveimur árum seinna giftust
þau. Hann var þá 24 ára en hún 47
ára. Ekki varð þeim barna auðið.
Skömmu eftir giftinguna réðist ung
vinnukona, hraust og tápmikil að
Horni, Rebekka Hjálmarsdóttir frá
Látrum. Ekki hafði hún lengi dvalizt
á Horni, er Stígur veitti henni meiri
athygli en öðrum vinnukonum sínum,
og fór svo brátt að hann sótti fast
eftir ást hennar. Ó1 Rebekka honum
barn og gekkst Stígur óhikað við fað-
ermnu. Vildu þá foreldrar og frændur
Rebekku ná henni burt frá Horni, svo
að ekki yrði frekar hneyksli að sam-
bandi þeirra Stígs. Enginn mótmælti
burtför Rebekku ákveðnara en Elín
húsfreya. Sagði hún enga manneskju
þarfari Hornsbúi en Rebekku, skyldi
hún ekki fara og varð sem hún vildi.
Rebekka varð kyr og ól Stig fleiri
börn. (Hornstrendingabók).
SALTVINNSLA Á
REYKJANESI
í tillögum sínum til Rabens (1720)
um hugsanlegar framfarir á íslandi
minnist Jón biskup Vídalín á salt-
vinnslu á Reykjanesi. Hann segir svo:
— Mér er sagt svo að soðið sé salt í
Noregi, og nokkur hluti þess sé flutt-
ur hingað til lands. Hér í Gullbringu-
sýslu er staður, sem kallaður er Reykja
nes. Þar er eldheitt vatn eigi langt frá
sævarströndu. Kæmu einhverjir norsk-
ir menn hingað til lands, sem kynnu að-
ferðina, þá mundi eigi kosta mikið til-
raunin um lítilfjörlega saltgerð. —
Þarna hefir Jón biskup verið fram-
sýnni en margir aðrir, því að hvergi
hér á landi mun haga betur til um
saltsuðu en á Reykjanesi, þar sem
mikil selta er í sjónum og hitinn rétt
við flæðarmálið.