Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1954, Blaðsíða 6
106
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Úr xíki náttúrunnar:
KÓNGULÆR
margt annað verður hann að at-
huga í réttri röð eftir því sem nær
dregur því að honum sé sleppt laus-
um út í geiminn.
Aðvaranirnar koma hver af ann-
ari:-----„tíu sekúndur,----------
fimm sekúndur-------— tvær sek-
úndur------ein sekúnda .. ..
Allt í einu verður bjart í stýris-
klefa Bills, hann er laus við
sprengjuflugvélina, og honum
finnst hann vera að hrapa, hrapa
með geisilegum hraða. Bill tekur
fastara um stýrið og reynir að
halda farkostinum á réttum kili, og
svo hleypir hann rákettunum af,
einni, tveimur, þremur, fjórum, og
þeir sem á horfa sjá nú ekki annað
en eldrák á himninum. Og með
óstjórnlegum hraða þýtur flugan
beint upp í loftið. En það er mis-
sýning, hún fer með 45 gráðu halla,
en það væri engri venjulegri flug-
vél fært. Bill finnst sem hann þeyt-
ist beint út í himingeiminn, og
hann finnur ekki hvort hann er
heldur borinn krafti rákettanna
eða einhverju öðru ómótstæðilegu
afli. Hraðinn er svo mikill, að hæð-
armælirinn hefir varla við. Hann
verður varla var við þegar hann
fer fram úr hraða hljóðsins, fer í
gegn um „hljóðtjaldið", eins og sagt
er á máli flugmanna. Loftið er svo
þunnt í þessari hæð, að „árekstrar-
ins“ gætir varla. Og alltaf fer hann
hærra og hærra, 16 km.--------18
km.------20 km.
Allt í einu tekur farkosturinn
að láta illa. Þótt Bill haldi fast um
stýrið, tekur hann fyrst dýfu á
vinstri hlið, svo á hægri, svo á
vinstri, og þannig veltir hann sér
um stund sitt á hvað og með stöð-
ugt snöggari rykkjum. Þetta uppá-
tæki er eitt af því ófyrirsjáanlega
sem komið getur fyrir handan við
„hljóðtjaldið", eitt af hinum óskilj-
anlegu fyrirbrigðum, sem flug-
tæknin á að glíma við. Eftir hvert
hraðflug koma sérfræðingar og at-
KÓNGULÆRNAR eru mestu þarfadýr.
Talið er að á hverju ári eti þær svo
mikið af flugum og alls konar smá-
kvikindum í Englandi og Wales, að
öll þau skorkvikindi vegi meira heldur
en allir menn i þessum löndum sam-
tals. Ef kóngulærnar væri ekki, mundi
þarna verða ólíft fyrir flugum, möl og
öðrum skorkvikindum. Samt sem áður
rá kóngulærnar lítið þakklæti fyrir
þetta hjá mönnunum. Flestum er held-
ur illa við þær og halda að þær sé
alveg gagnslausar, og margir eru bein-
línis hræddir við þær.
Kóngulærnar verða að heya harða
baráttu fyrir lífinu. Þær eru yfirleitt
fremur illa útbúnar til að bjarga sér,
og svo er mergðin svo mikil, að á
einni ekru af grónu landi geta verið
allt að tvær milljónir kóngulóa. Þar
sem slíkt þéttbýli er, er það ekki stórt
svæði sem hver þeirra hefur sem veiði-
land.
Mikill munur er á hreyfingum og
björgunarmöguleikum þeirra skordýra,
sem verða að skríða og hinna, sem geta
huga farkostinn vandlega og gera
á honum ýmsar breytingar, svo að
segja má að Bill sá alltaf í nýum
fararskjóta þegar hann fer þessar
reynsluferðir. Og í hvert skifti
koma ný fyrirbrigði í ijós, svo að
alltaf þarf að breyta.
Þegar ráketturnar eru nær út-
brunnar, kemur krafturinn í gusum
og farkosturinn hnykkist óþægilega
til. Bill hefir náð tilskilinni hæð og
hann „blæs af“. Hann hefir ekki
verið á flugi nema 2—3 mínútur,
en hann er kominn óraleið frá flug-
vellinum og þarf því að beygja. En
það er ekki hægt með þessum
hraða, farartækið lætur ekki að
stjórn. Hann verður því að hugsa
um það eitt að lækka flugið, kom-
ast niður í þéttara loft þar sem
fyrirstaðan dregur úr hraðanum.
flogið. En kóngulóin viðhefur brögð til
þess að ná í hin fljúgandi skorkvikindi.
Hún vefur sinn glæsilega og gegnsæa
vef úr silki og eru þræðirnir miklu
fínni heldur en þræðir silkiormsins. —
Hún byrjar vefnaðinn með því að
standa á afturfótunum einhvers staðar
nokkuð hátt uppi og spinna silkiþráð
út í loftið. Hún veit að golan muni
bera hann eitthvað þangað sem hann
festist, og þegar hann hefur fest sig,
þá gengur hún frá hinum endanum
rækilega og hefur svo þráðinn sem brú
á meðan hún er að vefa netið. Sumar
kóngulær hafa þann sið, þegar þær
hafa gengið frá netinu, að gera þráð
úr því heim í holu sína og halda þar
um hann. Ef fluga kemur svo í netið,
þá finna þær það undir eins, því að
þá kippir í þráðinn. Aðrar setjast um
kyrrt í miðjum vefnum og bíða þar
eftir bráð. Netin eru veiðisæl hvor að-
ferðin sem höfð er. Þræðirnir eru lím-
kenndir og flugurnar festast við þá og
verða æ fastari í þeim eftir því sem
þær brjótast meira um. En þeim gefst
Þegar hann er kominn niður í 12
km. hæð er farið að draga svo úr
flughraðanum að hann nálgast
„hljóðtjaldið" og skömmu síðar læt
ur farkosturinn að stjórn. Bill flýg-
ur stóran sveig. Lendingarflugið
verður hann að byrja í 3000 metra
hæð og í 36 kílómetra fjarlægð frá
flugvellinum. Hann kemur niður
með 300 kílómetra hraða, en lend-
ingin tekst vel. Bill segir að betra
sé að lenda í rákettuflugvél, heldur
en venjulegri farþegaflugvél.
Þegar Bill er spurður að því
hvort hann sé ekki hræddur í þess-
um ferðalögum, þá svarar hann því,
að hann hafi ekki tíma til þess með-
an á fluginu stendur. Hræðslan
komi fyrst yfir sig þegar hann sé
kominn niður á jörð, og þá sé hún
stundum lítt bærileg.