Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1954, Síða 1

ÁRNI ÓLA:
ðra manna bein
ORÐKYNGI hefur frá upphafi
vega verið veigamikill þáttur í
lífi íslenzku þjóðarinnar. En
orðkyngin er með mörgu móti.
Til hennar teljast álög, gjörningar,
fyrirbænir, formælingar, heiting-
ar, kveðskapur kraftaskáldanna,
ákvæði, særingar o. s. frv. Áhrif
orðkyngi stafa af innra krafti ein-
stakra manna og bitna með ómót-
stæðilegu afli á þeim, sem skeyt-
unum er beint að. — Þar er oft
skammt á milli og þess, sem kallað
var galdur. Og með heitingum var
álitið að menn gæti magnað sjálfa
sig til þess að ganga aftur og gera
meðbræðrum sínum þann óleik, er
þeim var um megn að framkvæma
í lifanda lífi.
Gegn þessu síðast talda höfðu
menn aðeins eitt óbrigðult ráð, en
það var að grafa hina dauðu upp,
ganga milli bols og höfuðs á þeim
og brenna síðan skrokkana til ösku.
Var þetta alltítt hér á landi allt frá
því er Þórólfur bægifótur var graf-
inn upp og brenndur, og fram á 17.
öld, þegar bannað var að grafa
menn upp. En trúin á mátt heiting-
anna helzt þó miklu lengur. Árið
1699 slapD dauðadæmdur þjófur úr
járnum. Hann náðist seinna norður
í Húnavatnssýslu og lét Laurits
Gottruo lögmaður hengja hann og
síðan brenna kroppinn, vegna þess
að sakamaðurinn hafði,haft,.í heit-
ingum um að ganga aftur og drepa
lögmann innan 3 daga.
GENGIÐ MILLI BOLS OG
HÖFUÐS Á GUÐMUNDI LOKA
Réttum 100 árum áður hafði
gerzt önnur merkileg saga út af
heitingum norður í Skagafirði. Þá
sat hinn merki maður Guðbrandur
Þorláksson á biskupsstóli á Hólum.
Hann var þá hniginn mjög á efra
aldur og farinn að heilsu. Hjá hon-
um var Arngrímur prestur hinn
lærði Jónsson. Hann hafði gerzt
rektor við Hólaskóla 1589 og kirkiu
prestur á Hólum árið eftir. En 1596
skipaði konungur hann aðstoðar-
mann Guðbrands biskups, að beiðni
biskups sjálfs. Þriðii merkismaður
staðarins var Þorlákur Gamlason
ráðsmaður, sem talinn var miög
mætur maður. Bar biskup hið
fyllsta traust til hans, eins og sjá
má á því að hann sendi hann eitt
sinn til Alþingis að standa fyrir
málum sínum, -er hann treysti sér
ekki sjálfur að fara þangað.
Maður er nefndur Guðmundur
Þorkelsson. Hann var orðinn gam-
all mjög, en var lítt þokkaður eins
og kenningarnafn hans ber með
sér, því að hann var kallaður Loki.
Guðmundur var rú ekki fær um
að bjarga sér sjálfur og varð því
að leita á náðir framfærslusveitar
sinnar. Þóttist hann sveitlægur í
Hialtadal, því að þar vildi hann
helzt vera. En þeim var ekki um
að taka við honum þar og gekk
Þorkell Gamlason ráðsmaður á
Hólum mest fyrir því, ásamt hrepp-
stiórum, að hreppurinn neitaði að
taka við Loka. Varð hann þá reiður
og hafði í heitingum við Þorkel
ráðsmann og niðja hans.
Síðan flæmdist Guðmundur Loki
fram í Skagafjarðardali og andað-
ist þar. Var hann grafinn að Goð-
dölum.
En skjótt þótti á því bera að
hann lægi ekki kyrr og þóttust